Pisarz, jeden z pierwszych przedstawicieli pol. literatury renes.; rodem ze szlachty krak. (z Nagłowic); młodość spędził w środowisku humanist. (gł. na dworze A. Tęczyńskiego), od 1531 osiadł na ziemi chełm. (zał. m.in. osadę Rejowiec); od ok. 1541 wyznawca kalwinizmu; 1543-;64 kilkakrotnie poseł na sejm. Jeden z największych pol. pisarzy epoki ® renesansu; w swej pionierskiej twórczości łączył tendencje moralistyczne i parenetyczne z dążeniem do zobrazowania i odtwarzania w języku pol. barwności życia. Inicjator literatury polit. związanej ze szlacheckim programem ® egzekucji praw (Krótka rozprawa między... Panem, Wójtem a Plebanem 1543) i reformacyjnego piśmiennictwa rel.-moralnego (Postylla 1557, dialogi Żywot Józefa... 1545, Kupiec... 1549); światopogląd człowieka renesansu wyraził w traktacie Wizerunek własny żywota człowieka poczciwego (1558, przeróbka z M. Palingeniusa), w prozaicznym Żywocie człowieka poczciwego (część Źwierciadła 1568) zaś zawarł idealny wzór życia szlachcica pol.; ponadto zbiory satyr. epigramatów Zwierzyniec (1562) i często rubasznych Figlików (1574) oraz przekłady prozą psalmów Psałterz Dawidów (1546); Dzieła wszystkie (od 1953, wyd. nie ukończone), Pisma wierszem (1954), Wybór pism (wyd. 2 1979). Studia nad Mikołajem Rejem. Twórczość i recepcja, red. B. Nadolski, Gdańsk 1971; T. WITCZAK Studia nad twórczością Mikołaja Reja, Poznań 1975; T. PODGÓRSKA Komizm w twórczości Mikołaja Reja, Wrocław 1981. MNEP PWN 2000