Francuski prawnik, myśliciel społ. i pisarz polit.; jeden z czołowych przedstawicieli wczesnego oświecenia, najwybitniejszy teoretyk monarchii konstytucyjnej. W 1708 został adwokatem, 1714 radcą, a 1716 prezesem parlamentu (sądu) w Bordeaux; 1728-31 podróżował po Europie; od 1727 czł. Akad. Francuskiej. W gł. dziele O duchu praw (1748, wyd. pol. 1777, 1927, 1957) przedstawił swą teorię polit. dotyczącą istoty i powstania państwa i prawa oraz koncepcję organizacji państwa rządzonego dobrze i praworządnie. Państwo powstało wg Montesquieu w wyniku umowy społ. zawartej przez ludzi, w celu ochrony ich interesów, bezpieczeństwa i wolności. Zadania państwa pojmował Montesquieu w sposób liberalistyczny i indywidualistyczny: powinno działać tylko wówczas, gdy jest to niezbędne. Istotą państwa powinna być polit. wolność obywateli, którą pojmował Montesquieu w sposób antyabsolutystyczny a zarazem moralny; polega ona na tym, aby "móc czynić to, czego się powinno chcieć". Przejawy wolności wg Montesquieu to: wolność myśli, sumienia, słowa, druku. Wolność zapewnia państwo praworządne, w którym prawa są dobre i przeniknięte "duchem umiarkowania", oraz oddzielenie od siebie władz: ustawodawczej, wykonawczej i sądowej, które winny równoważyć się wzajemnie. Koncepcja trójpodziału władz odegrała w historii wielką rolę, stała się częścią składową XVIII-, XIX- i XX-wiecznego konstytucjonalizmu, legła u podstaw amer. i fr. konstytucji. Montesquieu był jednym z prekursorów determinizmu geograficznego. Zyskał również sławę jako pisarz; Listy perskie (1721, wyd. pol. m.in. 1778, 1918), łączące wątek egzotyczny z ostrą krytyką stosunków feud. we Francji, powieść Kościół Knidejski (1725, wyd. pol. 1776, przeróbka wierszem pt. Świątynia Wenery w Knidos 1778); także autor rozprawy Uwagi nad przyczynami wielkości i upadku Rzeczypospolitej Rzymskiej (1734, wyd. pol. 1762), oraz tekstów do Wielkiej encyklopedii francuskiej; Myśli (wybór pol. 1985). [Encyklopedia PWN]