Andrzej Wierciński (1930-2003)

Profesor, antropolog i religioznawca; w czasie studiów był (1949-50) asystentem Inst. Nauk Antropologicznych i Etnologicznych Tow. Nauk. Warszawskiego, a 1950-51 z-cą asystenta na UW; po ukończeniuu (1951) studiów wyższych na Wydz. Mat.- Przyrodn. Uniwersytetu Warszawskiego u ks. dr B. Rosińskiego, który wówczas był z-cą prof. UW i kierownikiem Zakł. Antropologii, kontynuował pracę w tym zakładzie, 1951-52 jako asystent. 1952-57 st. asystent; stopień kandydata nauk (wzorowany na nauce rosyjskiej ówczesny odpowiednik poprzedniego i obecnego doktoratu) uzyskał w 1957 na Uniwersytecie Łódzkim, po czym 1957-68 był adiunktem na UW; w 1968 uzyskał stopień docenta habilitowanego (obecnego dr hab.) na Uniwersytecie Wrocławskim. Po trudnym okresie dla wyższych uczelni ucisku ideologicznego w czasach komunistycznych, kiedy Rosiński został zwolniony, utworzył Pracownię Antropologiczną przy Kat. Archeologii Pierwotnej i Wczesnośredniowiecznej Polski UW (której został kierownikiem jako st. wykładowca w 1968), przekształconą następnie w Zakład Antropologii Historycznej Instytutu Archeologii na Wydz. Historii UW, tu został profesorem nadzw. (1978-83), a następnie zwyczajnym, będąc kierownikiem Zakładu w latach 1968-2000. Oprócz tego od 1975 pracował także w Wyższej Szkole Pedagogicznej (od 2000 Akademii Świętokrzyskiej) w Kielcach, gdzie od 1993 do śmierci kierował Katedrą Antropologii Ogólnej na Wydziale Administracji i Zarządzania. Od 1987 był też wykładowcą w Instytucie Religioznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Prowadził serie wykładów na 13 zagranicznych uniwersytetach, m.in. na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie, w Narodowym Instytucie Antropologii i Historii w Meksyku, w waszyngtońskim Smithsonian Institution, w paryskiej Sorbonie, a także w Kairze, Turynie, Moguncji, Bordeaux, Tbilisi, Nowym Orleanie, Chicago i Los Angeles. Był znakomitym kierownikiem "badań terenowych - to on wymyślił i poprowadził Pierwszą Arabsko-Polską Wyprawę Antropologiczną do Egiptu (1958-59), dokonał prekursorskich prac w Meksyku (1966)" (Ziółkowski 2003); był też współzałożycielem Oddziału Polskiego The Explorers Club. A. Wierciński prowadził ogromnie intensywną, bogatą i rozległą działalność intelektualną: sam mawiał, że - magisterium ma z filozofii (taki stopień do 1952 r., przed reformą otrzymywało się na wszystkich wydziałach uniwersyteckich poza teologią, medycyną i farmacją), jest doktorem nauk przyrodniczych, a profesorem nauk humanistycznych. Zostawił ok. 200 prac z zakresu antropologii fizycznej i historycznej (np. nad zmianami mikroewolucyjnymi w Polsce od neolitu po współczesność), interesował się też antropologią historyczną i kulturową - publikując prace i artykuły z zakresu zróżnicowania rasowego człowieka, etnogenezy Słowian, oraz starożytnego Egiptu i przedhiszpańskiego Meksyku, jest autorem oryginalnej funkcjonalnej teorii kultury. W konstruowaniu swych poglądów w tym zakresie wykorzystał idee Carla Gustava Junga (archetypy i personę), a także - odpowiadające mu ze względu na graficzne przedstawienia w schematach blokowych - Jerzego Konorskiego (1969) i Mariana Mazura (1976). Swoistą summę swoich przemyśleń i odkryć zawarł w cyklu wykładów w ramach "Studium o wychowaniu" prowadzonych dla Warszawskiego Centrum Studenckiego Ruchu Naukowego przez Zarządzie Gł. SZSP na Wydziale Młodych Pracowników Nauki, następnie opublikowanych (1981). Z kolei świetna Magia i religia. "Szkice z antropologii religii" to owoc jego zainteresowań antropologią kulturową. Udało mu się połączyć dwa, zdawałoby się nie przystające do siebie, podejścia badawcze nauk biologicznych i wiedzy humanistycznej" (Ziółkowski, op. cit.). W poszukiwaniu "istoty człowieka" powołał w 1992 Multidyscyplinarny Zespół UW/PMArch. do Badań nad Osobliwością Gatunkową Człowieka, którego był przewodniczącym - który to zespół działając w trybie seminaryjnym gromadził matematyków, astronomów, biologów, archeologów, etnologów i filozofów. Według samego Wiercińskiego "osobliwość natury gatunkowej człowieka zasadza się na jego polaryzacji na psycho-cielesną stronę zwierzęcą, niejako ewolucyjnie "gotową", i na psycho-mózgowy potencjał człowieczeństwa, którego "rozpływ" (realizacja) modyfikuje stronę zwierzęcą" (Wierciński 1994, s. 27); w pierwszej ważną rolę odgrywają instynkty. W ostatnich latach organizował w Kielcach doroczne konferencje poświęcone tradycyjnym systemom wartości, które ujmował w ulubione przez siebie przejrzyste dychotomie - "Dobro i Zło", "Prawda i Fałsz", "Piękno i Brzydota", "Porządek i Bezład"" (Ziółkowski, op. cit.). A. Wierciński był członkiem 11 zagranicznych towarzystw naukowych, w tym czł. założycielem European Anthropological Association i czł. honor. Accademia Ligure di Scienze e Lettre Genova. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1973), Krzyżem Kawalerskim (1980) i Komandorskim (2000) Orderu Odrodzenia Polski, Medalem KEN (1981). Był człowiekiem o wielu niezwykłych cechach: prócz tytanicznej pracowitości znany był z nonkonformistycznych poglądów - np. wspomniany zespół prowadził na zasadzie starożytnej akademii, jako grono uczniów wokół mistrza, zawsze też mówił, iż uczony nie powinien wszystkiej wiedzy udostępniać profanom (co zyskało mu żartobliwe określenie "polskiego szamana"). Miał szczególną charyzmę jako wykładowca: porywał słuchaczy fascynującą tematyką, niezwykłym podejściem i urzekał precyzją wypowiedzi. Nawet wolny czas Wierciński często spędzał na rozrywce intelektualnej: w ostatnich latach życia coraz intensywniej zajmując się gematrią. Pozostały wolny czas spędzał nad lekturą książek. (Źródło: Polskie Towarzystwo Etologiczne)

Zamknij