Pisarz irlandzki, tworzący w języku ang.; jeden z najwybitniejszych nowatorów prozy XX w.; 1904 wyemigrował z Irlandii, przebywał gł. we Francji i Szwajcarii. Twórczość Joyce'a ma silny podkład autobiogr., atakuje mity rodzinne, rel. i nar., dając jednocześnie wyraz nieprzezwyciężonym związkom z tradycją i krajem ojczystym. Wczesne utwory: tom liryków Chamber Music (1907), zbiór naturalistyczno-symbolicznych opowiadań Dublińczycy (1914, wyd. pol. 1958), powieść Portret artysty z czasów młodości (1916, wyd. pol. 1931). Główne dzieło powieściowe, Ulisses (1922, wyd. pol. 1969), to parodystyczna transpozycja Odysei, utwór o wielorakim i skomplikowanym sensie parabolicznym, rewolucjonizującym konstrukcję powieści przez wprowadzenie ® monologu wewnętrznego (w formie dygresyjno-skojarzeniowego tzw. strumienia świadomości), zrelatywizowanie pojęcia czasu i przestrzeni, symultanizm, rozsadzenie klas. ram osobowości bohaterów, różnorodność stylów i poetyk. Ostatnim dziełem Joyce'a jest wieloznaczny, fantastyczno-groteskowy poemat prozą o treściach historiozoficznych Finnegan's Wake (1939). Polski wybór Utwory poetyckie (1972). E. NAGANOWSKI Telemach w labiryncie świata, Warszawa 1962; J. STRZETELSKI James Joyce — twórca nowoczesnej powieści, Warszawa 1975; R. ELLMAN James Joyce, Kraków 1984. MNEP PWN 2000