Włoski twórca - Dante Alighieri (1265-1321) uważał Kościół swoich czasów za „ladacznicę", która przestała już służyć Bogu. W swoim największym dziele — Komedii (1307-1321, wyd. 1372), umieścił siedmiu papieży w piekle (m.in. Klemens V, Bonifacy VIII), co wywołało zarzuty „odszczepieństwa" ze strony duchowieństwa.

***

Stan duchowny został tęgo skrytykowany przez autora najdłuższego utworu wierszowanego polskiego średniowiecza — Rozmowy Mistrza Polikarpa ze Śmiercią. Atakuje on rozpustnych zakonników, dostaje się kanonikom, proboszczom i plebanom z "grubą od piwa szyją".

***

W swoich Pamiętnikach z okresu 1656-88 Jan Chryzostom Pasek (1636-1701) snuje wspomnienia z wyprawy do Danii (1658):

"Po owej szczęśliwej wiktoryjej, zrobiwszy tę robotę prawie we trzech godzinach, zaraz tam osadził na tej fortecy Wojewoda kapitana Wąsowicza z ludźmi. Poszliśmy nazad, każdy do swego stanowiska, bo trzeba było w tak wielką uroczystość mszej świętej słuchać. Mieliśmy księdza, ale nie było aparatu. Jeno cośmy w lasy weszli, aż ks. Piekarskiemu wiozą aparat, po który był nocą wyprawił. Tak tedy stanęło wojsko; nagotowano do mszej na pniaku ściętego dębu i tam odprawiło się nabożeństwo, napaliwszy ogień do rozgrzewania kielicha, bo mróz był tęgi. Te Deum laudamus śpiewano, aż po lesie rozlegało. Klęknąłem ks. Piekarskiemu służyć do mszej; ujuszony (pokrwawiony — przyp.) ubieram księdza, aż Wojewoda rzecze: Panie bracie, przynajmniej ręce umyć. Odpowie ksiądz: Nie wadzi to nic, nie brzydzi się Bóg krwią rozlaną [dla] Imienia Swego."