Spis treści:
Preambuła
Rozdział I. Godność
Artykuł 1. Godność człowieka
Artykuł 2. Prawo do życia
Artykuł 3. Prawo do integralności osoby ludzkiej
Artykuł 4. Zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania
Artykuł 5. Zakaz niewolnictwo i pracy przymusowej
Rozdział II. Wolności
Artykuł 6. Prawo do wolności i bezpieczeństwa
Artykuł 7. Poszanowanie życia prywatnego i rodzinnego
Artykuł 8. Ochrona danych osobowych
Artykuł 9. Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny
Artykuł 10. Wolność myśli, sumienia i wyznania
Artykuł 11. Wolność wypowiedzi i informacji
Artykuł 12. Wolność zgromadzania się i stowarzyszania się
Artykuł 13. Wolność sztuk i nauk
Artykuł 14. Prawo do nauki
Artykuł 15. Wolność wyboru zawodu i prawo do zatrudnienia
Artykuł 16. Wolność prowadzenia działalności gospodarczej
Artykuł 17. Prawo do własności
Artykuł 18. Prawo do azylu
Artykuł 19. Ochrona w razie usunięcia z terytorium państwa, wydalenia lub ekstradycji
Rozdział III. Równość
Artykuł 20. Równość wobec prawa
Artykuł 21. Niedyskryminacja
Artykuł 22. Zróżnicowanie kulturowe, religijne i językowe
Artykuł 23. Równość mężczyzn i kobiet
Artykuł 24. Prawa dziecka
Artykuł 25. Prawa osoby w podeszłym wieku
Artykuł 26. Integracja osób niepełnosprawnych
Rozdział IV. Solidarność
Artykuł 27. Prawo pracowników do informacji i konsultacji w przedsiębiorstwie
Artykuł 28. Prawo do rokowań i działań zbiorowych
Artykuł 29. Prawo dostępu do służb zatrudnienia
Artykuł 30. Ochrona w razie nieuzasadnionego zwolnienia z pracy
Artykuł 31. Sprawiedliwe i godne warunki pracy
Artykuł 32. Zakaz pracy dzieci i ochrona młodocianych w miejscu pracy
Artykuł 33. Życie rodzinne i zawodowe
Artykuł 34. Zabezpieczenie społeczne i pomoc społeczna
Artykuł 35. Ochrona zdrowia
Artykuł 36. Dostęp do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym
Artykuł 37. Ochrona środowiska
Artykuł 38. Ochrona konsumentów
Rozdział V. Prawa obywateli
Artykuł 39. Prawo głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego
Artykuł 40. Prawo głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych
Artykuł 41. Prawo do dobrej administracji
Artykuł 42. Prawo dostępu do dokumentów
Artykuł 43. Ombudsman
Artykuł 44. Prawo petycji
Artykuł 45. Wolność poruszania się i zamieszkania
Artykuł 46. Ochrona dyplomatyczna i konsularna
Rozdział VI. Wymiar sprawiedliwości
Artykuł 47. Prawo do skutecznego środka prawnego i do rzetelnego procesu sądowego
Artykuł 48. Domniemanie niewinności i prawo do obrony
Artykuł 49. Zasady legalności i proporcjonalności czynów zagrożonych karą i kar
Artykuł 50. Zakaz ponownego sądzenie lub karania w postępowaniu karnym za ten sam czyn karalny
Rozdział VII. Postanowienia ogólne
Artykuł 51. Zakres
Artykuł 52. Zakres zagwarantowanych praw
Artykuł 53. Stopień ochrony
Artykuł 54. Zakaz nadużycia praw

Preambuła

Narody Europy w procesie tworzenia między sobą coraz ściślejszej unii są zdecydowane dzielić pokojową przyszłość opartą na wspólnych wartościach.

Czerpiąc inspirację ze swego dziedzictwa duchowego i moralnego, Unia jest zbudowana na nierozdzielnych, powszechnych zasadach ludzkiej godności, wolności, równości i solidarności; jej podstawą są zasady demokracji i rządów prawa. Stawia ona jednostkę w centrum swoich działań przez ustanowienie obywatelstwa Unii i stworzenie strefy wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.
Unia przyczynia się do zachowania i rozwoju tych wspólnych wartości z poszanowaniem różnorodności kultur i tradycji narodów Europy, jak również tożsamości narodowych państw członkowskich oraz organizacji ich władz publicznych na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym; dąży do pobudzania zrównoważonego i stałego rozwoju oraz zapewnia swobodny przepływ osób, dóbr, kapitału i usług oraz wolność przedsiębiorczości.

W tym celu, w obliczu zmian w społeczeństwie, postępu społecznego oraz rozwoju naukowego i technologicznego, konieczne jest wzmocnienie ochrony podstawowych praw przez zawarcie ich w Karcie i spowodowanie w ten sposób, iż staną się bardziej widoczne.
Niniejsza Karta potwierdza, z właściwym uwzględnieniem uprawnień i zadań Wspólnoty i Unii oraz zasady subsydiarności, prawa wynikające zwłaszcza z konstytucyjnych tradycji i zobowiązań międzynarodowych i wspólnych państwom członkowskim, traktatu o Unii Europejskiej, traktatów wspólnotowych, europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, kart społecznych przyjętych przez Wspólnotę i Radę Europy oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Korzystanie z tych praw obejmuje odpowiedzialność i obowiązki wobec innych osób, wspólnoty ludzkiej i przyszłych generacji.
Unia uznaje więc wymienione poniżej prawa, wolności i zasady.

Rozdział I Godność

Artykuł 1
Godność człowieka

Godność człowieka jest nienaruszalna. Należy ją szanować i chronić.

Rozdział II Wolności

Artykuł 10
Wolność myśli, sumienia i wyznania

Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolność zmiany wyznania lub przekonań oraz wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne.
Uznaje się prawo do odmowy służby wojskowej ze względów sumienia, zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tego prawa.

Artykuł 11
Wolność wypowiedzi i informacji

Każdy ma prawo do wolności wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe.
Szanowana jest wolność mediów i ich pluralizm.

Artykuł 13
Wolność sztuk i nauk

Sztuki i badania naukowe są wolne od ograniczeń. Szanowana jest wolność akademicka.

Artykuł 14
Prawo do nauki

Każdy ma prawo do nauki i dostępu do szkolenia zawodowego i ustawicznego.

Prawo to obejmuje prawo do nieodpłatnej nauki obowiązkowej.
Szanowana jest wolność tworzenia placówek oświatowych z właściwym poszanowaniem demokratycznych zasad i prawo rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami religijnymi, filozoficznymi i pedagogicznymi, zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z takiej wolności i prawa.

Rozdział III Równość

Artykuł 20
Równość wobec prawa

Każdy jest równy wobec prawa.

Artykuł 21
Niedyskryminacja

Zakazuje się jakiejkolwiek dyskryminacji z takich powodów jak: płeć, rasa, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religia lub przekonania, opinie polityczne lub wszelkie inne, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientacja seksualna.
W granicach stosowania traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską i traktatu o Unii Europejskiej, oraz bez szkody dla szczegółowych ich postanowień, zakazana jest jakakolwiek dyskryminacja ze względu na obywatelstwo.

Artykuł 22
Zróżnicowanie kulturowe, religijne i językowe

Unia szanuje zróżnicowanie kulturowe, religijne i językowe

Artykuł 24
Prawa dziecka

Dzieci mają prawo do takiej ochrony i opieki, jaka jest konieczna dla ich dobra. Mogą one swobodnie wyrażać swoje poglądy. Poglądy te należy brać pod uwagę w sprawach ich dotyczących, z uwzględnieniem ich wieku i stopnia dojrzałości.

We wszystkich działaniach dotyczących dzieci, podejmowanych przez władze publiczne lub instytucje prywatne, pierwszeństwo muszą mieć najlepsze interesy dziecka.
Każde dziecko ma prawo utrzymywania regularnie osobistych stosunków i bezpośredniego kontaktu z obojgiem rodziców, chyba że jest to sprzeczne z jego interesami.

Rozdział V Prawa obywateli

Artykuł 41
Prawo do dobrej administracji

Każda osoba ma prawo do tego, aby jej sprawy były załatwiane przez instytucje i organa Unii bezstronnie, rzetelnie i w rozsądnym terminie.
Prawo to obejmuje:
prawo każdej osoby do osobistego przedstawienia sprawy, zanim zostanie podjęty indywidualny środek mogący negatywnie wpłynąć na jej sytuację;
prawo każdej osoby dostępu do akt jej sprawy, z zastrzeżeniem poszanowania uprawnionych interesów poufności i tajemnicy zawodowej i handlowej;
obowiązek administracji uzasadniania swoich decyzji.
Każda osoba ma prawo do tego, aby Wspólnota naprawiła, zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla prawa państw członkowskich, wszelkie szkody wyrządzone przez jej instytucje lub jej funkcjonariuszy przy wykonywaniu ich funkcji.
Każda osoba może pisać do instytucji Unii w jednym z języków traktatów i musi otrzymać odpowiedź w tym samym języku.

Artykuł 43
Ombudsman

Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna zamieszkała lub mająca siedzibę zarejestrowaną w państwie członkowskim ma prawo zwracać się do rzecznika praw obywatelskich Unii w wypadkach złego zarządzania w działalności instytucji lub organów Wspólnoty, z wyjątkiem Trybunału Sprawiedliwości i Trybunału Pierwszej Instancji w odniesieniu do ich funkcji sądowej.

Rozdział VI Wymiar sprawiedliwości

Artykuł 47
Prawo do skutecznego środka prawnego i do rzetelnego procesu sądowego

Każdy, czyje prawa i wolności zagwarantowane przez prawo Unii zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka prawnego przed sądem zgodnie z warunkami określonymi w niniejszym artykule.
Każdy jest uprawniony do rzetelnego i publicznego procesu w rozsądnym terminie przed niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym wcześniej ustawą. Każdemu należy zapewnić możliwość uzyskania porady prawnej, obrony i reprezentacji prawnej.
Zapewnia się dostęp do pomocy prawnej osobom, które nie posiadają wystarczających środków, jeśli jest ona konieczna dla zapewnienia skutecznego dostępu do wymiaru sprawiedliwości.

Rozdział VII Postanowienia ogólne

Artykuł 51
Zakres

Postanowienia niniejszej Karty mają zastosowanie do instytucji i organów Unii z właściwym uwzględnieniem zasady subsydiarności oraz do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują prawo Unii. Mają one więc obowiązek szanować prawa, przestrzegać zasad i popierać ich stosowanie w granicach swoich uprawnień.
Niniejsza Karta nie ustanawia żadnego nowego uprawnienia ani zadania dla Wspólnoty lub Unii ani nie zmienia uprawnień i zadań określonych w traktatach.

Artykuł 52
Zakres zagwarantowanych praw

Każde ograniczenie korzystania z praw i wolności uznanych w niniejszej Karcie musi być przewidziane przez ustawę z poszanowaniem istoty ich treści. Z zastrzeżeniem zasady proporcjonalności ograniczenia mogą być wprowadzone wyłącznie wtedy, gdy są konieczne i rzeczywiście realizują cele wynikające z ogólnego interesu, uznane przez Unię, lub wynikają z potrzeby ochrony praw i wolności innych osób.
Prawa uznane w niniejszej Karcie, których podstawą są traktaty Wspólnoty lub traktat o Unii Europejskiej, realizowane są na warunkach i w granicach określonych w tych traktatach.
W zakresie, w jakim niniejsza Karta zawiera prawa, które odpowiadają prawom zagwarantowanym w konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, znaczenie i zakres tych praw są zgodne z nadanymi im przez tę konwencję. Artykuł ten nie stoi na przeszkodzie, aby prawo Unii zapewniało szerszą ochronę.

Artykuł 53
Stopień ochrony

Żadne z postanowień niniejszej Karty nie będzie interpretowane jako ograniczające lub podważające prawa człowieka i podstawowe wolności uznane, we właściwych im obszarach zastosowania, przez prawo Unii i prawo międzynarodowe oraz umowy międzynarodowe, których Unia, Wspólnota lub wszystkie państwa członkowskie są stronami, łącznie z europejską konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, oraz przez konstytucje państw członkowskich.

Artykuł 54
Zakaz nadużycia praw

Żadne z postanowień niniejszej Karty nie będzie interpretowane jako przyznające prawo do podejmowania jakiejkolwiek działalności lub realizacji jakiegokolwiek aktu mającego na celu zniweczenie któregokolwiek z praw i wolności uznanych w niniejszej Karcie lub do ich ograniczenia w większym stopniu niż jest to w niej przewidziane.

Jest to autorskie tłumaczenie z angielskiego, dokonane przez Marka Antoniego Nowickiego. Podane za: „Rzeczpospolita" nr 234 z 6.10.2000 r.