Raport — Irak Strefa Środkowo-Południowa Babilon — Warszawa, Lipiec 2003 r.
SPIS TREŚCI
1. WstępStrefa środkowo-południowa zwana jest również „polską strefą międzynarodową". 3 września 2003 r. dowództwo nad nią przejmuje od Amerykanów gen. Andrzej Tyszkiewicz. Obszar strefy wynosi ok. 80 tys. km2. Graniczy z Arabią Saudyjską i Iranem, na południu ze strefą brytyjską a na północy ze strefą amerykańską. Międzynarodowy charakter strefie stabilizacyjnej nadaje dywizja, w skład której wchodzą żołnierze 19 narodowości (w sumie ok. 9 tys. żołnierzy). Tworzą ją 3 brygady dowodzone przez przedstawicieli Polski, Hiszpanii i Ukrainy. Polska brygada otrzymała zadania stabilizacyjne w prowincjach al-Hilla i Karbala. Zgodnie z decyzją Prezydium Rządu RP 1 lipca 2003 r. funkcje koordynacyjne w sprawach irackich przejął Minister Spraw Zagranicznych. Jednym z działań wykonawczych była decyzja o wysłaniu do Iraku na okres 20 — 30 lipca 2003 r. Misji rekonesansowej MSZ. Jej głównym celem była analiza sytuacji panującej w strefie środkowo-południowej, służąca opracowaniu strategii polskiej obecności w strefie i realizacji przez polskie dowództwo dywizji międzynarodowej oraz polski kontyngent wojskowy misji stabilizacyjnej na tym obszarze. Kierownictwo MSZ powierzyło mi kierowanie misją rekonesansową. W skład misji weszli przedstawiciele szeregu instytucji i organizacji pozarządowych: panowie Jarosław Gucwa z Polskiej Misji Medycznej, Jacek Królikowski z Fundacji na rzecz Demokracji Lokalnej, Wojciech Martynowicz z MSZ, Wojciech Matraszek z Polimexu-Cekopu i Waldemar Nader z Elektroprojektu Export Co. Misja rekonesansowa zapoznała się w szczególności z sytuacją społeczno-polityczną, ekonomiczną oraz w sferze bezpieczeństwa, panującą w 5 prowincjach strefy środkowo południowej tj. w al-Hilli, Karbali, Nadżafie, Qadisiji i Wasit. Spotkała się tam z amerykańskimi gubernatorami wojskowymi, irackimi gubernatorami cywilnymi oraz przedstawicielami regionalnej Tymczasowej Władzy Koalicyjnej CPA. W trakcie pobytu w Bagdadzie szef misji złożył wizyty przedstawicielom CPA centralnego szczebla oraz w irackim MSZ. Wynikiem prac misji rekonesansowej jest niniejszy Raport, sporządzony przez jej uczestników. 2. Ludność2.1. Cechy populacjiW Iraku nie publikuje się danych nt. religii mieszkańców. Szacuje się, że 96% Irakijczyków stanowią muzułmanie, w tym 60-65% szyici. Ponadto w Iraku żyje ok. 4% chrześcijan, wśród których ok. 3/4 stanowią chaldejczycy. Strefę środkowo-południową zamieszkuje prawie w całości ludność arabska. Szyici stanowią w niej 85% mieszkańców, a sunnici 15%. Ma zatem prawie jednorodny, szyicki charakter. Niewielka mniejszość kurdyjska zamieszkuje w prowincji Wasit. Stanowi ona wyjątek wyznając szyizm, bowiem z reguły Kurdowie są sunnitami. Niewielka kolonia chrześcijan obrządku chaldejskiego zamieszkuje Babilon. W mieście tym rezyduje Patriarcha Chaldejski Raphael I Bidawid. Na świecie szyici reprezentują jedynie ok. 8% wyznawców islamu (zdecydowaną większość stanowią sunnici). Wg szacunków ponad 70% ludności żyje w miastach. Szyici dominują na wsiach, bowiem w miastach, zwłaszcza o pewnym poziomie uprzemysłowienia, zamieszkują również sunnici, chociaż i tam szyici zdecydowanie przeważają. Enklawy szyizmu stanowią miasta Nadżaf i Karbala oraz obszary wokół nich. Na skutek najazdów i mieszania się ludów, Arabowie iraccy stanowią konglomerat rasowy o przewadze elementów semickich. Najczystszą rasę semicką reprezentują Beduini. Koczują oni zwykle w grupie kilku spokrewnionych ze sobą rodzin, wypasając bydło na wspólnych pastwiskach. Łączy ich pochodzenie i więzy krwi. Na czele plemienia stoi szejk, wybierany przez zgromadzenie i pochodzący zwykle ze znanej, powszechnie szanowanej rodziny. Beduini zamieszkują głównie tereny półpustynne, poza dorzeczami Tygrysa i Eufratu. We wschodniej części Iraku (Badra, Mandali) żyją Lurowie, pochodzący z przygranicznych górskich rejonów Iranu. Są to szyici mówiący dialektem perskim. 2.2. Uwarunkowania społeczno-etniczneW okresie reżimu Saddama Husajna sunnici, zamieszkujący głównie centrum kraju, sprawowali władzę i pełnili rolę gwaranta integralności terytorialnej kraju. Natomiast szyickie południe, po krwawo stłumionej rewolcie 1991 r., było obiektem represyjnej polityki i w konsekwencji chronicznie niedoinwestowane. Powyższe zjawiska z różnym natężeniem oddziaływały na strefę środkowo-południową. Ze społeczno-politycznego punktu widzenia obszar ten ma charakter pomostowy, pomiędzy sunnickim centrum z ośrodkiem w Bagdadzie, a szyickim południem z ośrodkiem w Basrze. Strefa w dorzeczach rzek Tygrys i Eufrat ma charakter rolniczy, przy czym znaczna część gospodarstw posiada farmerski i towarowy charakter. Jednocześnie charakteryzuje się pewnym zurbanizowaniem, chociaż koncentracja inwestycji miała tradycyjnie miejsce wokół Bagdadu, Basry i Mosulu. Pomostowy charakter, zurbanizowanie oraz pewien stopień uprzemysłowienia powodują, iż jak na irackie warunki w strefie środkowo-południowej zamieszkuje znaczny procent ludności napływowej. W strefie nie ma ośrodka administracyjnego, porównywalnego z Bagdadem, czy też Basrą. Istnieją natomiast w Nadżafie i Karbali szyickie sanktuaria o międzynarodowym oddziaływaniu. Do początku lat 80-tych wokół obu miast zamieszkiwali, obok szyitów irackich, również szyici irańskiego pochodzenia. W okresie wojny z Iranem (1980-1988), w ramach czystek etnicznych, zostali oni prawie w całości brutalnie wysiedleni do Iranu. Obecnie niektórzy z nich powracają. Kontrola nad tym obszarem miała zatem zawsze istotne znaczenie dla duchowego oddziaływania na szyitów w skali międzynarodowej oraz z punktu widzenia zachowania jedności terytorialnej arabskiej ludności, zamieszkującej centrum i południe (Kurdystan jest zdominowany przez Kurdów). Obok wspomnianego Nadżafu i Karbali, do największych ośrodków miejskich należą Kut, Hilla, Diwanija i Qadisija. Dominującym językiem jest jęz. arabski. Najbardziej rozpowszechnionym językiem zachodnim jest język angielski. W języku tym są napisy na znacznej części znaków drogowych (obok arabskich). 2.3. SzyiciRuch szyicki łączy się z osobą Alego ibn Abi Taliba, czwartego kalifa, kuzyna i zięcia proroka Mahometa. Stronnicy Alego uważali, iż godność kalifa winna przypaść potomkom Proroka, a więc synom Alego i Fatimy (córki Proroka). Wypracowali też dogmat o wyłącznym prawie Alego do kalifatu. Szczególną czcią szyici otaczają sanktuaria w Karbali, Nadżafie, Samarze i Bagdadzie. Największym miastem szyitów i celem pielgrzymek z kraju i z zagranicy jest Nadżaf, tj. miejsce pochówku imama Alego. Na terenie Nadżafu znajduje się szereg szkół teologicznych, kultywujących tradycyjne metody nauczania teologii i jęz. arabskiego. Niewskazane jest zwiedzanie miasta w okresie największego nasilenia pielgrzymek. Przez wiele lat, w okresie panowania w Iranie szacha, miasto było miejscem emigracji ajatollaha Chomeiniego. Karbala położona jest na lewym brzegu kanału al-Husajna, łączącego się z Eufratem. Pod Karbalą w 680 r. doszło do bitwy Omajadzkiego Kalifa Jazida I z niewielkimi siłami Husajna. Dla upamiętnienia walki szyici wybudowali grobowiec, w którym złożyli zwłoki Husajna. Ok. 997 r. postawiono nad nim meczet grobowy z kopułą. Sanktuarium Husajna usytuowane jest w centrum Karbali. W miejscu głównym, pod kopułą znajduje się sarkofag z marmuru. Na pamiątkę śmierci Husajna w święto Aszura odprawiane są misteria pasyjne. Wstęp na tereny świątyń dozwolony jest wyłącznie muzułmanom. Nadżaf i Karbala, ze względu na swój religijny charakter wymagają ze strony sił koalicyjnych szczególnie rozważnego zachowania. Amerykańscy dowódcy wojskowi zawarli z liderami religijnymi obu sanktuariów swego rodzaju porozumienie o stworzeniu wokół świętych meczetów strefy, która nie będzie patrolowana przez armię USA natomiast odpowiedzialność za nią będzie ponosić szyicka policja religijna. Interwencja patroli może nastąpić wyłącznie w konkretnych przypadkach naruszenia prawa, po wyprzedzającym poinformowaniu o powyższym zamiarze miejscowych liderów religijnych. Z uwagi na centralne położenie oraz brak zaufania do szyickiej ludności, obszar obecnej „polskiej" strefy stabilizacyjnej znajdował się pod wzmożoną kontrolą byłego reżimu S. Husajna, czego świadectwem było stacjonowanie w kilku ośrodkach silnych zgrupowań Gwardii Republikańskiej, znienawidzonej przez miejscowych mieszkańców. Jej centrum dowodzenia znajdowało się w mieście Kut, a dywizja zmechanizowana al-Husajnija stacjonowała w Karbali. Po rebelii 1991 r. ludność szyicka była obiektem okrutnych prześladowań. Świadectwem są znajdowane masowe groby np. w maju br. w prowincji Babilon odkryto szczątki ok. 15 tys. Irakijczyków.
* Strefa środkowo — południowa posiada prawie całkowicie jednolity szyicki charakter. Sunnici, chrześcijanie i Kurdowie stanowią niewielkie mniejszości. Strefa ma charakter mostowy pomiędzy sunnickim centrum i czysto szyickim południem. Odgrywa kluczową rolę w zapewnieniu integralności ludności arabskiej Iraku i w konsekwencji całego państwa. * Polska strefa należy do relatywnie najspokojniejszych. Zamieszkująca strefę ludność szyicka docenia uzyskaną wolność religijną i likwidację prześladującego ją od dziesięcioleci reżimu S. Husajna. Wojsk amerykańskich nie traktuje jednak jako wyzwoleńczych, lecz jedynie koniecznych do ustabilizowania sytuacji. * Istotną rolę w strefie odgrywają uwarunkowania religijno-społeczne i etniczne. Na jej obszarze znajdują się bowiem największe sanktuaria międzynarodowego szyizmu, co jest powodem pielgrzymek wyznawców. Wpływową rolę odgrywają też plemiona. Czynniki te muszą być na bieżąco uwzględniane w procesie zarządzania strefą i jej stabilizowania. |
Oryginał.. (http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,4132) (Ostatnia zmiana: 09-01-2011) |