Interpelacja nr 9766 do prezesa Rady Ministrów w sprawie wysokości środków przeznaczonych z budżetu państwa na finansowane kościołów i związków wyznaniowych w Polsce.

Szanowny Panie Premierze! Na wielu moich spotkaniach z wyborcami padają pytania o wysokość środków finansowych, jakie z budżetu państwa otrzymują w Polsce kościoły i związki wyznaniowe. Padają czasami bardzo wysokie kwoty ze strony wyborców i pytania o potwierdzenie lub zaprzeczenie. Wyborcy ci często pytają o wielkość i wartość nieruchomości, jakie kościoły i związki wyznaniowe otrzymały od 1990 r. od Skarbu Państwa.

Chcąc udzielić rzetelnych informacji, a zarazem prostować informacje fałszywe, szkodzące kościołom, proszę Pana Premiera o odpowiedź na następujące pytania:
1. Ilu katechetów w Polskich szkołach jest na etatach? Jaki jest koszt ich utrzymania w skali roku?
2. Ilu kapelanów, w rozbiciu na poszczególne dziedziny, jest na etatach? Ile to kosztuje budżet państwa?
3. Jakie uposażenia i przywileje otrzymał były kapelan Wojska Polskiego gen. Sławoj Głódź?
4. W jakiej wysokości są dotowane uczelnie katolickie i które?
5. Ile środków z budżetu państwa wpływa w ciągu roku na Fundusz Kościelny?
6. Ile budynków, budowli, gruntów i innych nieruchomości otrzymały kościoły i związki wyznaniowe w Polsce od 1990 r.? Jaka jest ich szacunkowa wartość?
7. W jakiej innej postaci (ulgi podatkowe, darowizny, zwolnienia) państwo polskie pomaga kościołom i związkom wyznaniowym, w jakiej wysokości otrzymują środki z tych tytułów?
8. Czy prawdą jest, że księża i zakonnicy nie będący katechetami otrzymują pensję? Jeżeli tak, to ilu i w jakiej wysokości?

Biorąc pod uwagę dobro kościołów, proszę Pana Premiera o szczegółowe informacje. Wszystkie indor-macje proszę podać w rozbiciu na poszczególne kościoły i związki wyznaniowe w skali jednego roku.

Z poważaniem Poseł Jan Orkisz

Olkusz, dnia 21 marca 2005 r.

*

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych Administracji — z upoważnienia prezesa Rady Ministrów — na interpelację nr 9766 w sprawie wysokości środków przeznaczonych z budżetu państwa na finansowanie kościołów i związków wyznaniowych w Polsce.

Szanowny Panie Marszałku! Nawiązując do pisma z dnia 30.3.2005 r., o sygn. SPS-0202-9766/05, przekazującego interpelację Posła na Sejm RP Pana Jana Orkisza w sprawie wysokości środków przeznaczonych z budżetu państwa na finansowanie kościołów i związków wyznaniowych w Polsce, z upoważnienia Prezesa Rady Ministrów, w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej i Ministrem Edukacji Narodowej i Sportu, uprzejmie przedstawiam następujące informacje.

Pytanie 1: Ilu katechetów w polskich szkołach jest na etatach? Jaki jest ich koszt utrzymania w skali roku?

— Główny Urząd Statystyczny nie gromadzi obecnie danych dotyczących nauczycieli. Z informacji przekazanych przez MENiS wynika, że jedynym oficjalnym badaniem statystycznym dotyczącym liczby zatrudnionych nauczycieli, prowadzonym dotychczas przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, jest sprawozdanie EN-3 o stanie zatrudnienia. Badanie to obejmuje szkoły i placówki publiczne prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego i dotyczy wyłącznie ogólnej liczby nauczycieli pełnozatrudnionych i niepełno-zatrudnionych w przeliczeniu na pełne etaty w podziale na poszczególne jednostki samorządu terytorialnego, województwa i w skali kraju. W sprawozdaniu nie wyszczególnia się jednak podziału nauczycieli z uwzględnieniem nauczanego przedmiotu lub rodzaju prowadzonych zajęć, co powoduje, że nie jest możliwe wyodrębnienie kosztów zatrudnienia nauczycieli poszczególnych przedmiotów (w tym religii). 

— Nauczyciele zatrudnieni w publicznych szkołach i placówkach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, w tym księża i zakonnicy zatrudnieni na stanowisku nauczyciela religii, objęci są przepisami ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t.j.: Dz. U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112 z późn. zm.) określającymi w szczególności zasady zatrudniania, wynagradzania i czasu pracy nauczycieli.

— Z danych spisu kadrowego nauczycieli EWIKAN, dokonanego na dzień 1 października 2002 r., wynika, iż ogółem we wszystkich szkołach i placówkach w kraju zatrudnionych było 42.770 osób (w tym niepełnozatrudnieni) nauczających religii jako głównego przedmiotu. Należy podkreślić, iż w tej liczbie mieszczą się nauczyciele religii różnych wyznań (osoby duchowne i świeckie). Z uwagi jednak na fakt, że powyższa informacja określa liczbę nauczycieli religii, z którymi został nawiązany stosunek pracy, a nie rzeczywisty czas ich pracy (co pozwoliłoby ustalić liczbę pełnych etatów), nie jest możliwe na jej podstawie oszacowanie kosztów zatrudnienia tej grupy nauczycieli.

Pytanie 2: Ilu kapelanów w rozbiciu na poszczególne dziedziny jest na etatach? Ile to kosztuje budżet państwa?

Z informacji przekazanych przez MON wynika, że obecnie w strukturach resortu obrony narodowej pełni służbę lub jest zatrudnionych 173 kapelanów wojskowych, z tego: 
— w Ordynariacie Polowym (Kościół Katolicki) — 131, w tym 111 żołnierzy zawodowych,
— w Prawosławnym Ordynariacie Wojska Polskiego (Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny) — 19, w tym 14 żołnierzy zawodowych,
— w Ewangelickim Duszpasterstwie Wojskowym (Kościół Ewangelicko-Augsburski) — 14, w tym 9 żołnierzy zawodowych.

Z tytułu utrzymania kapelanów resort ponosi następujące wydatki (w skali rocznej):
— w Ordynariacie Polowym — ok. 6,8 mln zł,
— w Prawosławnym Ordynariacie Wojska Polskiego — ok. 1,1 mln zł,
— w Ewangelickim Duszpasterstwie Wojskowym — ok. 0,8 mln zł.

W Biurze Ochrony Rządu służbę pełni trzech księży kapelanów wyznania rzymsko-katolickiego. W 2004 r. Biuro Ochrony Rządu wypłaciło kapelanom należności w łącznej kwocie 160.202 zł brutto.

W Straży Granicznej jest 16 kapelanów, których łączny koszt uposażeń, świadczeń i innych należności w 2004 r. wyniósł 909.188 zł. Spośród 16 kapelanów 10 jest wyznania rzymsko-katolickiego, 4 wyznania prawosławnego i po jednym wyznania ewangelicko-augsburskiego i greko-katolickiego.

W jednostkach organizacyjnych Państwowej Straży Pożarnej zatrudnionych jest 16 kapelanów. Łączny koszt świadczeń wypłaconych kapelanom w 2004 r. wyniósł 545.355,59 zł.

Informacje odnośnie do kapelanów w Policji przedstawia tabela stanowiąca załącznik do niniejszej odpowiedzi (załącznik nr 1)*).

Ponadto uprzejmie informuję, że — zgodnie z art. 19 ust. 3 pkt 3 ustawy z dnia 30.8.1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 91, poz. 408 z późn. zm.) — pacjent przebywający w zakładach opieki zdrowotnej przeznaczonych dla osób wymagających całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych ma prawo do opieki duszpasterskiej. W 28 zakładach opieki zdrowotnej MSWiA posług duszpasterskich udziela 26 kapłanów zatrudnionych na 14,65 etatu. Placówki ponoszą z tego tytułu miesięcznie łącznie koszty w wysokości 26.553,41 zł (koszty wynagrodzeń oraz pozostałe koszty leżące po stronie pracodawcy).

Pytanie 3: Jakie uposażenie i przywileje otrzymał kapelan Wojska Polskiego gen. Sławoj Głódź?

Biskup Polowy ks. bp gen. dyw. Leszek Sławoj Głódź pełnił zawodową służbę wojskową do dnia 2.10.2004 r. W ostatnim okresie pełnienia czynnej służby wojskowej — od dnia 1.7.2004 r. do dnia zwolnienia z zawodowej służby wojskowej — wymieniony oficer otrzymywał uposażenie miesięczne w wysokości 9.271,18 zł. Z tytułu zwolnienia z zawodowej służby wojskowej gen. dyw. Lechowi Sławojowi Głódziowi wypłacono — na zasadach dotyczących ogółu żołnierzy zawodowych — odprawę w wysokości 360% kwoty ostatnio należnego uposażenia, dodatkowe uposażenie roczne (za 10 miesięcy służby wojskowej w 2004 r.) oraz gratyfikację urlopową i ekwiwalent za niewykorzystany przejazd w roku zwolnienia. 

W związku z dokonanym zwolnieniem z zawodowej służby wojskowej gen. dyw. Leszek Sławoj Głódź skorzystał również z przysługującego mu prawa do jednorazowego pobrania uposażenia należnego co miesiąc przez okres roku po zwolnieniu z zawodowej służby wojskowej, zgodnie z art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1974 r. o uposażeniu żołnierzy niezawodowych (t.j.: Dz. U. z 2002 r. Nr 76, poz. 693 z późn. zm.), w brzmieniu obowiązującym do dnia 30.6.2004 r.

Gen. dyw. Leszek Sławoj Głódź nabył również uprawnienia do emerytury wojskowej w wysokości 74,72% kwoty ostatnio należnego uposażenia. Realizacja wypłaty tego świadczenia zawieszono jednak w związku z jednorazowym pobraniem należności, o której mowa w art. 18 ust. 1 ustawy o uposażeniu żołnierzy niezawodowych — na okres do dnia 30.11.2005 r. 

Pytanie 4: W jakiej wysokości są dotowane uczelnie katolickie i które?

Na podstawie § 5 umowy podpisanej 1.7.1999 r. między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Konferencją Episkopatu Polski w sprawie statusu prawnego szkół wyższych zakładanych i prowadzonych przez Kościół Katolicki, w tym uniwersytetów, odrębnych wydziałów i wyższych seminariów duchownych, oraz w sprawie trybu i zakresu uznawania przez Państwo stopni i tytułów nadawanych przez te szkoły wyższe (Dz. U. Nr 63, poz. 727) studenci szkół wyższych Kościoła Katolickiego mają prawo do pomocy materialnej finansowanej z budżetu państwa, o której mowa w art. 152 ustawy z dnia 12.9.1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385 z późn. zm.).

W celu realizacji uprawnień studentów uczelni kościelnych, wynikających z powyższego przepisu, uczelniom tym, na ich wniosek, przyznawana jest przez Ministra Edukacji Narodowej i Sportu dotacja na pomoc materialną dla studentów (zgodnie z obowiązującymi przepisami świadczenia pomocy materialnej w postaci stypendium socjalnego, stypendium za wyniki w nauce lub sporcie, stypendium specjalnego dla osób niepełnosprawnych oraz zapomogi przyznawane są w uczelniach). Należy podkreślić, iż dotacja ta nie jest przeznaczona na dofinansowanie działalności uczelni, ale wyłącznie na wypłatę stypendiów i zapomóg dla studentów.

W 2004 r. kościelne szkoły wyższe Kościoła Katolickiego w ramach dotacji na pomoc materialną dla studentów otrzymały ogółem 4.252,5 tys. zł. Poniżej przedstawiam listę tych uczelni:
— Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu,
— Papieski Wydział Teologiczny — Sekcja św. Andrzeja Boboli ˝Bobolanum˝,
— Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna ˝Ignatianum˝ w Krakowie,
— Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Salezjańskiego w Krakowie,
— Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Salezjańskiego w Łodzi,
— Wyższe Seminarium Duchowne Towarzystwa Salezjańskiego w Lądzie n. Wartą,
— Wyższe Seminarium Duchowne w Łomży,
— Archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne w Łodzi,
— Gdańskie Seminarium Duchowne w Gdańsku-Oliwie,
— Wyższe Seminarium Duchowne oo. Franciszkanów w Łodzi-Łagiewnikach,
— Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Pelplińskiej,
— Wyższe Seminarium Duchowne w Kielcach,
— Wyższe Seminarium Duchowne w Przemyślu,
— Wyższe Seminarium Duchowne Najświętszego Serca Pana Jezusa w Drohiczynie,
— Wyższe Seminarium Duchowne Zgromadzenia Księży Misjonarzy w Krakowie,
— Wyższe Seminarium Duchowne w Rzeszowie,
— Wyższe Seminarium Duchowne Karmelitów Bosych w Poznaniu,
— Wyższe Seminarium Duchowne Małego Dzieła Boskiej Opatrzności — Orioniści,
— Wyższe Seminarium Duchowne Zgromadzenia Ducha Świętego w Bydgoszczy,
— Wyższe Seminarium Duchowne oo. Franciszkanów w Krakowie,
— Wyższe Seminarium Duchowne w Łowiczu,
— Wyższe Seminarium Duchowne im. Jana Pawła II Diecezji Siedleckiej w Siedlcach,
— Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Warszawsko-Praskiej w Warszawie,
— Wyższe Metropolitalne Seminarium Duchowne św. Jana Chrzciciela w Warszawie,
— Wyższe Seminarium Duchowne Archidiecezji Częstochowskiej,
— Wyższe Seminarium Duchowne Polskiej Prowincji Zmartwychwstańców Collegium Resurrectianum w Krakowie,
— Instytut Teologiczny im. św. Jana Kantego w Bielsku-Białej,
— Archidiecezjalne Wyższe Seminarium Duchowne w Białymstoku.

Ponadto, w ramach dotacji podmiotowych dla uczelni katolickich z przeznaczeniem na pomoc materialną oraz na działalność dydaktyczną zostały przekazane następujące kwoty:
— dla Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego
— na działalność dydaktyczną — 10.550,5 tys. zł,
— na pomoc materialną dla studentów — 1.107,5 tys. zł,
— dla Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie:
— na działalność dydaktyczną — 66.719,4 tys. zł,
— na pomoc materialną dla studentów — 830,8 tys. zł.

Pytanie 5: Ile środków z budżetu państwa wpływa w ciągu roku na Fundusz Kościelny?

Dochody, w tym nakłady budżetu państwa, oraz wydatki Funduszu Kościelnego w latach 1990-2005 z podziałem na środki służące finansowaniu składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne osób duchownych oraz dotacje udzielane kościelnym osobom prawnym na remonty i konserwację zabytkowych obiektów sakralnych oraz roboty remontowo-budowlane obiektów, w których prowadzona jest kościelna działalność charytatywno-opiekuńcza i oświatowo-wychowawcza, a także zakup rzeczowych środków trwałych stanowiących wyposażenie tych obiektów przedstawia tabela stanowiąca załącznik do niniejszej odpowiedzi (załącznik nr 2)*).

W ostatnich trzech latach przeznaczane na omawiany cel środki budżetu państwa wyniosły 78.333.000,00 zł rocznie, z czego 85%-90% to środki przeznaczone na finansowanie składek na ubezpieczenia zdrowotne i społeczne (emerytalne, rentowe i wypadkowe) części osób duchownych, które nie podlegają tym ubezpieczeniom z innych tytułów, stosownie do przepisów ustaw o systemie ubezpieczenia społecznego oraz zmieniających się ustaw o ubezpieczeniu zdrowotnym.

Pytanie 6: Ile budynków, budowli, gruntów i innych nieruchomości otrzymały kościoły i związki wyznaniowe w Polsce od 1990 r.? Jaka jest ich szacunkowa wartość?

W okresie od 1990 r. do chwili obecnej w toku regulacji spraw majątkowych kościołów i innych związków wyznaniowych na podstawie i w trybach określonych ustawami regulującymi stosunki miedzy Państwem a poszczególnymi kościołami i innymi związkami wyznaniowymi oraz ustawą z 17.5.1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (t.j.: Dz. U. z 2000 r. Nr 26, poz. 319 z późn. zm.) kościelnym osobom prawnym zwrócono i przekazano nieruchomości o łącznej powierzchni 97.123 ha. W tym, w wyniku postępowań administracyjnych prowadzonych przez ministra właściwego do spraw wyznań religijnych oraz właściwych wojewodów, kościelnym osobom prawnym potwierdzono nabycie z mocy prawa własności nieruchomości pozostających w ich władaniu, przywrócono własność oraz przekazano na własność nieruchomości, głównie nieruchomości rolne, o łącznej powierzchni 39.490 ha. Ponadto działające na podstawie wspomnianych ustaw parytetowe, kościelno-rządowe komisje regulacyjne: Komisja Majątkowa (do spraw Kościoła Katolickiego), Komisja Regulacyjna (do spraw Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP), Komisja Regulacyjna do Spraw Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, Komisja Regulacyjna do Spraw Gmin Wyznaniowych Żydowskich oraz Międzykościelna Komisja Regulacyjna (do spraw pozostałych kościołów i innych związków wyznaniowych) w wyniku zakończonych do chwili obecnej postępowań regulacyjnych zwróciły i przekazały kościelnym osobom prawnym własność nieruchomości, również nieruchomości rolnych, o łącznej powierzchni 57.633 ha. Wśród tych nieruchomości 701 to nieruchomości zabudowane.

MSWiA nie posiada informacji o wartości nieruchomości, których własność nabyły w opisany wyżej sposób kościelne osoby prawne, bowiem w zdecydowanej większości przypadków w toku postępowań regulacyjnych i administracyjnych nie zachodziła potrzeba dokonywania ich wyceny.

Ponadto z informacji przekazanych przez MON wynika, iż z zasobów wojskowych zostało przekazanych 71.366 ha gruntów oraz 9 budynków i budowli o łącznej wartości szacunkowej 16,6 mln zł. Szczegółowe dane zostały przedstawione w załączniku do niniejszej odpowiedzi (załącznik nr 3)*).

Pytanie 7: W jakiej innej postaci (ulgi podatkowe, darowizny, zwolnienia) państwo polskie pomaga kościołom i związkom wyznaniowym, w jakiej wysokości otrzymują środki z tych tytułów?

MSWiA nie dysponuje danymi pozwalającymi na udzielenie wyczerpującej odpowiedzi w przedmiotowym zakresie. Stosowne informacje mogą posiadać — według właściwości — Ministerstwa: Finansów i Polityki Społecznej. 

Pytanie 8: Czy prawdą jest, że księża i zakonnicy nie będący katechetami otrzymują pensję? Jeżeli tak, to ilu i w jakiej wysokości?

O ile pytanie Pana Posła należy rozumieć w ten sposób, że dotyczy ono pensji wypłacanych ze środków publicznych osobom duchownym nie będącym katechetami, to należy wskazać, że państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne mogą wypłacać osobom duchownym wynagrodzenie w sytuacji, gdy zatrudniają te osoby np. jako kapelanów, personel medyczny, opiekuńczy itp. MSWiA nie posiada jednak żadnych informacji co do skali tego zjawiska.

Ponadto pragnę zaznaczyć, że — w myśl obowiązujących przepisów — ze środków budżetu państwa nie finansuje się kościołów i innych związków wyznaniowych jako całości, lecz konkretne osoby fizyczne i osoby prawne prowadzące w ramach poszczególnych kościołów i związków wyznaniowych określoną działalność związaną z realizacją konstytucyjnej zasady współdziałania Państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi. 

Z wyrazami szacunku
Podsekretarz stanu
Tadeusz Matusiak

Warszawa, dnia 27 kwietnia 2005 r.