Wolność sumienia w szkole: Uwagi Wstępne
Autor tekstu:

Projekt, który zrealizowano, nie miał charakteru teoretyczno-naukowego. Jego celem nie była wszechstronna diagnoza pozytywnych i negatywnych zjawisk związanych z wprowadzeniem w 1990 r. nauczania religii do szkół publicznych [ 1 ]. Projekt ten miał charakter a s p e k t o w y, to znaczy, że jego celem było zbadanie, czy nauczanie religii w szkołach nie generuje zjawisk i zachowań zagrażających konstytucyjnym gwarancjom wolności sumienia i wyznania. O zagrożeniach tych wiele mówiono w czasie debat publicznych towarzyszących wprowadzaniu religii do szkół, i to często niezależnie od opcji światopoglądowych przyjmowanych przez strony dyskursu.

Badania socjologiczne, traktowane jako jeden z instrumentów racjonalnej polityki stanowienia prawa, są narzędziem, które pozwala weryfikować zasadność zastrzeżeń zgłaszanych w czasie wprowadzania określonych regulacji prawnych. Pięć i pół roku funkcjonowania nowych rozwiązań dotyczących nauki religii w szkołach (zresztą kilkakrotnie w tym czasie modyfikowanych) stanowi wystarczający okres, by rozwiązania te na tyle okrzepły, aby przyjrzeć się im od strony praktyki.

Projekt składał się z czterech części.

  1. Pierwszą stanowiły socjologiczne badania ankietowe dotyczące poglądów i doświadczeń respondentów w zakresie respektowania wolności sumienia w szkole publicznej.
  2. O ile część pierwsza miała dostarczyć ogólnej i statystycznej wiedzy na temat występowania pewnych zjawisk i ewentualnie określić ich zakres i rozmiary, o tyle w części drugiej, realizowanej za pomocą wywiadów pogłębionych przeprowadzanych z osobami pokrzywdzonymi, chcieliśmy określić mechanizm zjawiska i zebrać bardziej konkretne informacje na temat przejawów nierespektowania zasady wolności sumienia w szkołach.
  3. Część trzecia poświęcona była analizie wybranych podręczników i książek zalecanych do nauki przedmiotów związanych z przekazywaniem wiedzy i postaw: lekcji wychowawczych, wiedzy o społeczeństwie, filozofii i etyki, oraz przekazywaniem treści związanych z przygotowaniem do życia w rodzinie. Recenzje tych materiałów dotyczyły obecności w nich i proporcji treści światopoglądowych.
  4. Część czwarta poświęcona została analizie dokumentów i wycinków prasowych dotyczących nauczania religii w szkole.

Część pierwszą i drugą projektu, tzn. sondaż i wywiady socjologiczne, zrealizował zespół badawczy kierowany przez dr. Wojciecha Pawlika z Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Recenzentami podręczników i książek, o których mowa w punkcie 3, byli: prof. dr hab. Teresa Hołówka, filozof z Instytutu Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, oraz prof. dr hab. Krzysztof Kiciński, socjolog z Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego. Analizę dokumentów i prasy — jako część projektu realizowaną przez Stowarzyszenie na rzecz Państwa Neutralnego Światopoglądowo „Neutrum" — wykonała Anna Wolicka przy współpracy Krystyny Gorzkowskiej.


 Przypisy:
[ 1 ] Taką wszechstronną analizę nauczania religii w szkołach publicznych znaleźć można w niedawno wydanej pracy zbiorowej pt. "Szkoła czy parafia. Nauczanie religii w szkołach w świetle badań socjologicznych", red. K. Kiciński, K. Koseła, W. Pawlik, Kraków 1995, wyd. "Nomos".

Wojciech Pawlik
Doktor z Instytutu Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego

 Liczba tekstów na portalu: 15  Pokaż inne teksty autora

 Oryginał.. (http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,2865)
 (Ostatnia zmiana: 31-10-2003)