W grudniu 2012 roku grupa ateistów w Opolu nawiązała współpracę z lokalnym oddziałem Federacji Młodych Socjaldemokratów — organizacji młodzieżowej funkcjonującej przy Sojuszu Lewicy Demokratycznej — w celu zaangażowania organizacji we wspólną realizację postulatów programowych FMS-u i SLD, dotyczących świeckości państwa. Podjęto decyzję o włączeniu się w zapoczątkowaną 1 października 2012 roku ateistyczną kampanię billboardową — dzięki zebraniu środków pieniężnych oraz przekazaniu ich Fundacji Wolność od Religii, billboard o pokrzepiającej osoby niewierzące treści: „Nie wierzysz w Boga — nie jesteś sam" pojawił się w mieście.

Od stycznia do maja 2013 roku organizowano w Opolu cykliczne wykłady oraz dyskusje, przybliżające goszczonym podczas spotkań działaczom politycznym oraz mieszkańcom, alternatywne wobec doktryn religijnych poglądy na genezę oraz funkcję struktur religijnych. Cykl spotkań nosił tytuł „Myśliciele polityczno-prawni o religii". Podczas styczniowego spotkania pod rozwagę wzięto w szczególności ukutą przez Kritiasza (wuja Platona, a ucznia Sokratesa) tezę, iż idea boga-nadzorcy ludzkich czynów jest wymysłem starożytnych prawodawców, mającym zapobiec dopuszczaniu się przez ludzi przestępstw w skrytości. W marcu analizie poddano krytykę wierzeń i obyczajów religijnych, zawartych w księdze II „Państwa". Rozważono zwłaszcza zarzut ujemnego wpływu na życie jednostki i zbiorowości praktyki odpuszczania tzw. grzechów.

1. Źródło: nto.pl

W kwietniu zareagowano na informację o umieszczeniu symbolu religijnego w opolskim Ratuszu, poprzez skierowanie do Prezydenta Miasta Opola listu otwartego o następującej treści:

Szanowny Panie Prezydencie,

dnia 27 marca 2013 r. Radny Miasta Opola Michał Nowak powiesił w opolskim Ratuszu symbol religijny, tj. krucyfiks. W związku z powyższym mamy kilka pytań:

1. W jakim celu powieszono symbol religijny?
2. Na jaki okres czasu został on powieszony?
3. Czy uważa Pan, iż nieoficjalna forma powieszenia symbolu religijnego jest dla niego uwłaczająca?
4. Czy obecność symbolu religijnego w miejscu wykonywania funkcji władczych poprzez stanowienie i stosowanie prawa będzie pozytywnie wpływała na osoby podejmujące decyzje?
5. Czy obecność symbolu religijnego będzie łagodząco wpływała na prowadzenie sporów politycznych?

Katarzyna Duda, Adam Pieszczuk, Tomasz Ignatowicz^[1].

W odpowiedzi na list Prezydent Miasta Opola stwierdził, co następuje:

Szanowni Państwo,

odpowiadając na list otwarty z dnia 8 kwietnia pragnę na wstępie podkreślić, że od 1989 roku powszechnie w różnych obiektach publicznych na stałe obecny jest symbol chrześcijaństwa. Ten symbol cierpienia, ale również pojednania, jest wpisany w obraz naszego herbu miasta. Paradoksalnie w mieście z takim herbem w sali rajców miejskich dotychczas nie było krzyża. Sądzę, że jest to akt pozytywny i powinien w tej skromnej formie być dobrze postrzegany przez gości i gospodarzy Sali.

Wybór formy powieszenia krzyża nie należał do mnie. Osobiście mogę sobie wyobrazić inne scenariusze, ale ten jest również do przyjęcia.

Nie przypuszczam, aby obecność symbolu religijnego mogła w jakikolwiek sposób utrudniać sprawowanie funkcji władczych przez członków rady, tym bardziej że ten krzyż wisi nad drzwiami. Radni w czasie obrad rady siedzą frontem do prezydium i wówczas krzyż mają za plecami^[2] .

Podczas spotkania w maju przybliżony został pogląd Platona na społeczną funkcję religii. W „Państwie" filozof zauważa, że szczerość nie jest wartością absolutną — mówienie prawdy należy cenić wysoko, jednakże "bywają kłamstwa użyteczne jak lekarstwa^[3]. Wyznaje przy tym zasadę, iż „jeżeli w ogóle ktokolwiek, to rządzący w państwie mają prawo kłamać albo w stosunku do wrogów, albo do własnych obywateli, dla dobra państwa". Zwraca tym samym uwagę na kwestię jego zdaniem fundamentalną: „użyteczne kłamstwa" są dopuszczalne jako czynnik umacniania władzy. Przyczyniają się do tego wierzenia religijne, będące zdaniem Platona jednymi z najbardziej „użytecznych kłamstw". „Państwo" zwane jest drogowskazem myśli europejskiej - Platon inspirował myślicieli chrześcijańskich, zwolenników elitaryzmu oraz egalitaryzmu.

Po dyskusji odczytany został drugi z kolei list otwarty do Prezydenta Miasta Opola, zawierający prośbę o usunięcie symbolu religijnego z sali im. Karola Musioła w opolskim Ratuszu. Chętni mieli możliwość podpisania się pod wnioskiem. Oto treść listu otwartego z dnia 15 maja 2013 r.:

Szanowny Panie Prezydencie,

w nawiązaniu do odpowiedzi na list otwarty z dnia 8 kwietnia 2013 r., w sprawie zawieszenia symbolu religijnego w sali Ratusza wyrażamy ubolewanie z powodu braku odniesienia się do pytania: „Na jaki okres został on powieszony?". Czujemy się ponadto rozczarowani poniższą wypowiedzią: „Sądzę, że jest to akt pozytywny i powinien w tej skromnej formie być dobrze postrzegany przez gości i gospodarzy sali".

W związku z powyższym pragniemy zauważyć, iż Prezydent Opola powinien liczyć się z możliwością, że niektórzy Goście Ratusza nie będą dobrze postrzegać obecności chrześcijańskiego symbolu religijnego w państwowym urzędzie, ponieważ mogą być wyznawcami innych religii, wierzącymi w istnienie Boga, ale niepraktykującymi lub ateistami.

Państwo polskie aspiruje do miana dojrzałej demokracji, w której szanuje się poglądy mniejszości. W związku z tym organy państwa powinny wystrzegać się działań, które narzucają mniejszościom światopogląd większości.

Krzyż, który 15 kwietnia 2010 roku postawiono w Warszawie przy Krakowskim Przedmieściu, na wiele miesięcy zantagonizował obywateli kraju. Mając świadomość powyższych wydarzeń, jeśli zależy Panu na uniknięciu negatywnych konsekwencji obecności krzyża w Ratuszu, powinien Pan zapobiec ich przyczynie.

Zwracamy się do Pana z sugestią pójścia za przykładem szefa Kancelarii Prezydenta RP, który zdecydował o przeniesieniu krzyża spod Pałacu Prezydenckiego do Kościoła przyjmując, że jest to dla owego symbolu religijnego miejsce właściwsze. Prosimy zatem o niezwłoczne usunięcie krzyża z Ratusza, poprzez co Prezydent Opola da wyraz swemu uznaniu dla poczynań Kancelarii Rzeczypospolitej Polskiej, realizującej gwarancje zawarte w Art. 25 Ust. 2 Konstytucji RP w brzmieniu: „Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym" oraz w Art. 10. 1. Ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, który stanowi:"Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań^[4].

W grupie ateistów, której działaniami autorka koordynuje od grudnia 2012 roku, podjęta została decyzja o wywieraniu wpływu na ugrupowanie polityczne - wszak to partie polityczne stanowią w demokratycznym państwie organizacje odpowiedzialne za artykulację i próby realizacji potrzeb zróżnicowanych grup społecznych. Dnia 21 października podczas Rady Wojewódzkiej Sojuszu Lewicy Demokratycznej na czele z Przewodniczącym Federacji Młodych Socjaldemokratów w Opolu — Michałem Tarabaszem, wspierającym ruch ateistyczny w Opolu — złożono Przewodniczącemu Rady pismo, w którym wezwano do realizacji postulatów programowych partii, stanowiących o świeckości państwa^[5].

Z powodu zawodności prób usunięcia symbolu katolickiego z Sali Ratusza — na list otwarty z dnia 15 maja nie uzyskano odpowiedzi — zostanie w najbliższym czasie rozważone podjęcie działań na rzecz umieszczenia obok krucyfiksu symbolu ruchu ateistycznego.

*

Niniejszy tekst jest fragmentem publikacji, która ukaże się w ramach monografii „Religie i Kościoły w polskiej przestrzeni publicznej", pod redakcją pracowników Instytutu Politologii Uniwersytetu Opolskiego: dr Aleksandry Kusztal oraz dra Sławomira Czapnika.