August Cieszkowski to jeden z czołowych myślicieli i działaczy polskich XIX wieku. Ekonomista głoszący idee solidaryzmu społecznego. Wywarł wpływ na Pierre’a Proudhona, który przyznawał, że jest jego dłużnikiem, jak i na Karola Marksa, który tego nie przyznawał. Według m.in. Normana Daviesa i Leszka Kołakowskiego Cieszkowskiego można zaliczyć do prekursorów marksizmu. Według mesjanistycznej koncepcji Cieszkowskiego naród polski został powołany do przebudowy społeczno-moralnej rzeczywistości współczesnej (tzw. filozofia narodowa). Był filozofem katolickim, który pisał o znaczącej roli Słowiańszczyzny. Poniżej dokument Sejmu RP przypominający tę postać.

UCHWAŁA Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 12 września 2014 r. w sprawie uczczenia pamięci Augusta Cieszkowskiego w 200. rocznicę Jego urodzin

W dwusetną rocznicę urodzin Augusta Cieszkowskiego Sejm Rzeczypospolitej Polskiej postanawia oddać hołd temu wyjątkowemu uczonemu, pisarzowi, politykowi, patriocie, działaczowi społecznemu i gospodarczemu, intelektualiście i publicyście.

W historii polskiej XIX-wiecznej myśli naukowej w zakresie ekonomii i filozofii nazwisko Cieszkowski jest wyznacznikiem postępu na miarę europejską, a zarazem światową. Jego osobiste dokonania na polu nauki i na rzecz rozwoju myśli naukowej, walka słowem o sprawę narodową, kult pracy organicznej, twórczy patriotyzm, zachowują dziś szczególną aktualność.

Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w 200. rocznicę urodzin Augusta Cieszkowskiego widzi w Nim jednego z najbardziej światłych Polaków XIX wieku.

UZASADNIENIE

August Cieszkowski to jeden z najznamienitszych polskich, a w szczególności wielkopolskich działaczy społecznych i narodowych oraz naukowców w XIX wieku. Pomimo wybitnych zasług niesłusznie pozostaje w cieniu innych. Dzieje się tak ze względu na skromny i cichy styl pracy. W walce o utrzymanie polskości osiągnął wiele, mimo iż jego orężem było tylko słowo. Reprezentował ten odłam działających na rzecz sprawy narodowej, którego przedstawiciele zasługiwali się społeczeństwu pracą, a nie szablą. Cieszkowski stawiał na naukę, wykształcenie i rozwój. Pragnął świadomego i patriotycznego społeczeństwa, które miało odmienić losy ukochanej Polski.

Wierzenica jest na mapie Polski znaczącym miejscem. August Cieszkowski związany był z nią przez 52 lata swojego życia. Dziś spoczywa, wraz z członkami swojej rodziny, w krypcie grobowej w kościele w Wierzenicy (za jej rewaloryzację Parafia otrzymała Złotą Odznakę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego). Ta najwybitniejsza postać związana z Gminą Swarzędz przez pryzmat Wierzenicy, czyniła i czyni Polskę znaną w świecie na niwie kilku dziedzin nauki i w kulturze. W roku 2014 przypada piękny jubileusz 200 - lecia Jego urodzin. Warto wykorzystać ten czas na uhonorowanie i przypomnienie Jego postaci społeczeństwu Polski.

August Cieszkowski urodził się na terenie zaboru rosyjskiego w Suchej na Podlasiu 12 września 1814 roku. Jego postać związana była ze wszystkimi trzema zaborami, najsilniej z Wielkopolską będącą w XIX wieku w zaborze pruskim. Przeniósł się do niej po tym, jak został aresztowany za działalność w piśmie „Biblioteka Warszawska", które współtworzył i zasilał swoimi pracami. Najpierw, w 1841 r., osiadł na terenie dzisiejszego Powiatu Złotowskiego - Debrzno Wieś i Trudna. Niebawem, 2 lipca 1842 r. nabył Wierzenicę leżącą na północy gminy Swarzędz. Z Wierzenicy, która stała się jego najważniejszą siedzibą, prowadził rozległą działalność polityczną i społeczną w interesie narodowym, szczególnie reprezentował Polaków w parlamencie pruskim, a od jesieni 1860 r. był prezesem Koła Polskiego.

Na początku swej działalności parlamentarnej, podczas zjazdu polskiego (międzydzielnicowego) we Wrocławiu, ułożył, a zjazd uchwalił, pierwszą w dziejach odezwę do parlamentów nawołującą do powszechnego porozumienia między państwami i powszechnego rozbrojenia. W tym samym 1848 r. walnie przyczynił się do powstania Ligi Narodowej Polskiej. Na forum parlamentu w 1851 r. po raz pierwszy wystąpił z wnioskiem (kilkakrotnie ponawianym) w sprawie powiększenia ilości szkół średnich dla Polaków i założenia uniwersytetu z polskim językiem wykładowym w Poznaniu. Już w 1843 r. opublikował pracę O skojarzeniu dążeń i prac umysłowych w Wielkim Księstwie Poznańskim tworząc teoretyczne podwaliny ruchu naukowego w Wielkopolsce. Kiedy w 1857 r., kiedy powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk Poznańskich, został pierwszym jego prezesem. Jako jedyny w jego dziejach pełnił tę funkcję jeszcze dwukrotnie, 1861 - 1868, 1885 - 1894 (do śmierci). Stworzył organizacyjne ramy Towarzystwa i nadał kierunek jego pracom, dając się poznać, jako gorący zwolennik postępu i wdrażania w życie jego osiągnięć.

Założył w 1867 r. jedno z pierwszych w Wielkopolsce kółek rolniczych. W Wierzenicy wprowadził w życie swój pomysł dopuszczenia robotników folwarcznych do udziału w zyskach z gospodarstwa. Realizując ideę postępu technicznego w rolnictwie i leśnictwie, sprowadzał pierwsze maszyny parowe od Hipolita Cegielskiego, założył niedaleko Wierzenicy wzorową szkółkę leśną. W 1870 r. własnym staraniem i sumptem doprowadził do powstania Wyższej Szkoły Rolniczej im. Haliny w Żabikowie (pierwotnie miała ona powstać w Wierzenicy, gdzie do dziś jest budynek nazywany „Akademia") - jedynej tej rangi uczelni na ziemiach zaboru pruskiego, promieniującej na pozostałe zabory. Od szkoły żabikowskiej swój rodowód wywodzi Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu.

Był autorem szeregu książek z zakresu ekonomii: Uwagi nad obecnym stanem finansów angielskich, O kredycie i obiegu, filozofii: Prolegomena do historiozofii, Bóg i palingeneza, Ojcze nasz i innych dziedzin, w tym O ochronach wiejskich mówiącej o potrzebie zapewnienia dzieciom wiejskim opieki i wychowania przedszkolnego.

Oferowano mu tekę pruskiego ministra finansów, której nie przyjął, nie chcąc działać wbrew interesowi narodowemu. Doceniany na zachodzie Europy jako ekonomista i filozof. Ceniony również w zaborze austriackim został w 1873 r. wpisany w poczet członków krakowskiej Akademii Umiejętności, w 1880 r., zapewne ze względu na wiek, nie przyjął ofiarowanej mu katedry na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1887 r. Uniwersytet Jagielloński nadał mu tytuł doktora honoris causa. Uroczystości jego 50 - lecia pracy naukowej, a niebawem żałobne, dobitnie ukazywały, jak wielkim autorytetem cieszył się wśród rodaków ze wszystkich zaborów i diaspory.

Miał też niemałe zasługi w zakresie wspomagania polskiej myśli naukowej, kultury materialnej. Posiadał w Wierzenicy zbiór dzieł sztuki i książnicę sięgającą do 40 000 woluminów. Jego postać sprawiła, że za życia i po śmierci Wierzenicę odwiedzały znakomitości tamtych czasów, w tym: Zygmunt Krasiński, Edward Raczyński, Kazimiera Iłłakowiczówna, prymas Hlond.

Dziełem Augusta Cieszkowskiego był awans naukowy i po części cywilizacyjny Wielkopolski wymazanej z mapy Polski. Naukowiec, polityk i społecznik, intelektualista i charyzmatyczny mówca parlamentarny August Cieszkowski był także kochającym mężem i ojcem zatroskanym o zdrowie i pomyślność rodziny. Ten orędownik pracy organicznej, czyli skutecznej, dobrze zorganizowanej i społecznie użytecznej, jest dziś symbolem harmonijnej symbiozy ideałów humanistycznych, wiedzy i kultury osobistej z głębokim zrozumieniem dla spraw materialnych i rozwoju społecznego.

*

Pisma:

Selected Writings of August Cieszkowski

Wniosek o założeniu szkoły głównej (uniwersytetu) w Poznaniu na Sejmie w Berlinie

O kredycie i obiegu

Słowa wieszcze Polaka wyrzeczone roku 1846 : pamiątka 1 Zjazdu Słowiańskiego w Pradze Czeskiej.

O ochronach wiejskich

Prolegomena do historyozofii

Listy Norwida do Augusta Cieszkowskiego i Zygmunta Krasińskiego

O romansie nowoczesnym

O drogach ducha

O izbie wyższej i arystokracyi w naszych czasach

Uwagi nad obecnym stanem finansów angielskich 1842