Hiszpania, drugi po Polsce arcykatolicki kraj Europy, jest chrześcijańską od 587 r.za sprawą Wizygotów. Pierwszym Hiszpanem na tronie papieskim był św. Damazy (366-384). To on polecił św. Hieronimowi rewizję łacińskiego przekładu Biblii, zawierającego wiele błędów. Następnymi papieżami pochodzącymi z Hiszpanii byli:

• Kalikst III (1455-1458) — Alfons de Borja, z Jativa wprowadził odmawianie w południe modlitwy maryjnej na Anioł Pański

• Aleksander VI(1492-1503) — Rodriguez de Borja, z Jativa, bratanek Kaliksta III; przez wielu uważany za najbardziej zdeprawowanego papieża w dziejach Kościoła.

W 1492 r. arcykatolicki król Ferdynand wydał edykt nakazujący wygnanie wszystkich praktykujących Żydów z terytorium Hiszpanii.

Hiszpański purytanizm i arcykatolicyzm

"We Włoszech purytanizm był antyinstytucjonalny, w Hiszpanii purytanizm został zinstytucjonalizowany. Państwową instytucją zaś zaskakująco popularną, dokonującą badań nad nieczystością krwi i wiary była inkwizycja. Cisneros stał się w roku 1507 Wielkim Inkwizytorem. W czasie kiedy przewodził temu bastionowi ortodoksji, zakazał wygłaszania kazań na temat odpustów, motywując to tym, że odbierały one pieniądze Hiszpanii, aby napełnić kufry papieskie w Rzymie. Działo się to na całe lata przed krzykiem, który podniósł się w Niemczech przeciw nadużyciom. Oczyszczenie Kościoła hiszpańskiego pomaga wyjaśnić panujące w nim poczucie moralnej wyższości, a także wytłumaczyć, dlaczego jego władze nie potrafiły uznać, że reforma Kościoła wymaga otwartego zerwania z Rzymem. Cisneros, przeciwnik papieskiego wyzysku poprzez sprzedaż odpustów, był, co jest ironią, regentem Hiszpanii w okresie pomiędzy śmiercią Ferdynanda w roku 1516 a nastaniem Karola I (późniejszego Karola V) w roku następnym. Był głową państwa, a zarazem głową państwa-Kościoła w roku przybicia 95 tez. Fakt ten nasuwa myśl o uderzającej przedwczesnej dojrzałości reformy katolickiej w Hiszpanii. Z chwilą kiedy luteranie wypowiedzieli się za zerwaniem z papiestwem — w świecie katolickim kwestia, czy Rzym potrafi dogonić religię Hiszpanów i utrzymać się na jej poziomie, stała się zagadnieniem historycznym." ^{[ 1 ]}

Powstanie Zjednoczonych Prowincji

"W roku 1579 Holandia i Zelandia, Geldria, Utrecht i Overijssel z Groningen utworzyły unię utrechcką, otwarcie powstając w imieniu wolności religijnej jednostki przeciw jakiemukolwiek pogodzeniu się z Hiszpanią. „Hiszpanie [...] wszelkimi sposobami, jakie są im dostępne, usiłowali dotychczas i nadal usiłują podbić te prowincje częściowo lub całkowicie i poddać je ich tyrańskiemu rządowi i niewoli", unia miała zapewnić „każdej jednostce cieszenie się swobodą religijną i przekonanie, że nikt nie będzie prześladowany ani indagowany z powodu swojej wiary"." ^{[ 2 ]}