Lud Nahua przybyły z północy, który ok. 1300 zdobył i osiedlił się na terenach dzisiejszego Meksyku, obalając panowanie Tolbeków. Od założenia miasta México-Tenochtitlán zwali się Mexica ['mieszkańcy miasta México'] lub Tenochca ['mieszkańcy miasta Tenochtitlán']. Nazwa Mexitl najprawdopodobniej jest równoznaczna z imieniem najwyższego boga ich mitologii — Huicliposztli ('bóg z kolibrem'). Nazwa Aztekowie pochodzi najpewniej od ich mitycznej praojczyzny Aztlan (kraj Białego Sępa). Aztekowie początkowo byli zależni odTepaneków z Azcapotzalco. Lud ten prowadził liczne podboje, ich panowanie zostało powszechnie uznane w pierwszej połowie XV w. od czasów Montezumy. "W latach 1428-30 w sojuszu z Texcoco i Tlacopán (związek zw. Trójprzymierzem) rozpoczęli ekspansję militarną, która dała początek tzw. imperium azteckiemu, stanowiącemu rodzaj federacji domen 3 gł. miast-państw, rządzonej przez ich władców; w końcu XV w. imperium objęło niemal cały środk., wsch. i pd. Meksyk; w jego skład weszło ponad 500 miast-państw, których zróżnicowana językowo, etnicznie i kulturowo ludność była zmuszona do płacenia trybutu i/lub innych świadczeń na rzecz Trójprzymierza." [MNEP PWN 2000]Od czasów panowania króla Ahuicolta Aztekowie opanowali nawet terytoria leżące poza Oceanem Spokojnym, stając się jednocześnie największą potęgą Ameryki Północnej. Po nim władzę objął Montezuma II, okrutny satrapa, który swym panowaniem wzbudził niezadowolenie ludu, przez co przyczynił się do szybszego rozkładu państwa w czasie najazdu Corteza. Państwo Azteków było urządzone na sposób klanowy. Dwudziestu naczelników plemion wydawało prawa i wybierało spośród siebie króla.

Kultura Azteków stała na wysokim poziomie. Wyrabiano tkaniny bawełniane, ozdoby złotnicze, garncarskie, świetne tkaniny z piór ptasich. Ich gospodarka opierała się na wysoko rozwiniętym rolnictwie i wymianie towarowej. Wysoko rozwinięta była również architektura tego ludu, o czym świadczą ruiny pałaców i świątyń (teocalli), podobne do świątyń egipskich i babilońskich. Aztekowie znali pismo obrazkowe, mapy i dokładne kalendarze. Handel ułatwiały sprawnie funkcjonujące urządzenia pocztowe. Najbardziej imponującym osiągnięciem kultury azteckiej jest ich stolica Tenochtitlan, wybudowana na kilku wyspach na jeziorze Texcoco, które połączono z brzegiem usypanymi groblami

Xolotl, jedna z emanacji Quetzalcoatla, boga i herosa kulturowego ludów Mezoameryki, zwł. Azteków, wyobrażany z głową psa (rzeźba z Landesmuseum w Stuttgarcie).

"Bóg Azteków był rodzajem Marsa, wojowniczy i nieubłagany, wymagający ofiar ludzkich. Jego religja, zarazem okrutna i ascetyczna, miała czem uradować Hiszpanów, tem bardziej, że klasztory męskie i żeńskie były w obfitości. Co uderzyło nadewszystko zdobywców, to ceremojna podobna do ich komunji. W dzień uroczystości zimowej wyrabiano z ciasta wyobrażenie bóstwa; poczem bóg był uśmiercany in effigie, a ciasto rozdawane przytomnym, którzy je spożywali. Składano również w ofierze szlachciców, wybieranych na rok przedtem, to znaczy, że upodabniano ich do boga przez obrzędy, zanim ich uśmiercano. Idea górującej godności przedmiotu, w ten sposób ubóstwianego w celach ofiary, jest bardzo rozpowszechniona na obu półkulach; ale, w oczach Hiszpanów, te grube podobieństwa z chrystjanizmem mogły się tylko tłomaczyć podstępem djabła" ^{[ 2 ]}