Czym był Kataryzm? Przede wszystkim było to późne odgałęzienie największej sekty dualistycznej — manicheizmu, nazywani byli też Albigensami. Albigensi byli konfederacją heretyków z XII w., złożoną z Katarów, Pertobruzjan, Henrycjan, Arnoldystów i Waldensów ^{[ 1 ]}. Nazwa ta pochodzi od głównego ośrodka tej herezji- miasta Albi w południowej Francji swoim zasięgiem obejmował Francję, Katalonię, Italię, Niemcy a nawet Anglię. Największy ośrodek Katarów znajdował się w południowej Francji - Langwedocji, gdzie katarzy znaleźli doskonałe warunki dla dalszego rozwoju swojej działalności. Kraj ten posiadał wiele bogatych miast jak np. Narbonne, Tuluza, Montpellier, Alres, Awionion, Marsylia i inne. Były to przede wszystkim ośrodki handlowe, gdzie stykali się ludzie z różnych stron Europy, tutaj właśnie panowała ogromna, zadziwiająca ludzi Południa, tolerancja. Ta część Francji była krajem niezależnym, chociaż pewne posiadłości mieli tu król Aragonu, król Anglii, jednak największą władzę w tej części Francji posiadali hrabiowie Tuluzy.

Co takiego przyciągało ludzi, na czym polegała siła fenomenu katarskiego? Herezja ta opierała się na dualizmie, na manichejskiej teorii dwóch pierwiastków: Dobra i Zła, Światła i Ciemności, Ducha i Materii. Najbardziej zaangażowani wyznawcy wyrzekali się aktywności seksualnej — zwłaszcza gdy chodziło o prokreację, potępiali małżeństwo, praktykowali surowy wegetarianizm i odmawiali spełniania takich świeckich obowiązków, które wymagały składania przysiąg. Dość osobliwa była ich wiara w wędrówkę dusz, uważali mianowicie, że dusza po śmierci nie idzie na tamten świat i to nie tylko ludzkiego, lecz udaje się do drugiego ciała . O tym do jakiego ciała trafi, decydują zasługi człowieka z życia doczesnego. ^{[ 2 ]} Odrzucali też sakramenty, zwłaszcza chrzest i Eucharystię, oraz Kościół i kapłanów. Sami wiedli życie proste i pobożne, dążąc do osobistego kontaktu z Bogiem, co ograniczało znaczenie duchownych, kaznodziejów i nauczycieli. Katarów obowiązywał też zakaz kłamania, przeklinania, zabijania, samotnego podróżowania, sypiania bez ubrania, oddawania się prostytucji. Dzielili wyznawców swoich na dwie kategorie: doskonałych(perfecti) i zwykłych wyznawców (credentes). Owi „doskonali" stanowili elitę nadrzędną nad zwykłymi wierzącymi. „Doskonali" sprawowali liturgię inicjacji — Consolamentum, która prowadziła do przejścia ze stanu wierzących do stanu „doskonałych". Każdy kandydat musiał przysiąc posłuszeństwo wobec zasad doktrynalnych. Jedyną modlitwą zaakceptowaną i przejęta przez katarów było Ojcze Nasz, ponadto obowiązywała jeszcze jedna formuła odmawiana przez nich: Podajemy Ci tą świętą modlitwę, abyś miał ją od nas, Boga i Kościoła i abyś nigdy nie zjadł ani nie wypił niczego, nie odmówiwszy jej pierwsze. Jeśli tego nie uczynisz, będziesz musiał odprawić pokutę ^{[ 3 ]}, następnie Doskonali kładli mu na głowę ręce (rytuał podobny do manichejskiego tchnienia Ducha Świętego). Drugi rytuał melioramentum, była to publiczna spowiedź, podczas której zgromadzeni udzielali rozgrzeszenia. Każdy „Doskonały" był odziany w habit pocieszonego, dopiero w okresie prześladowań habit został zamieniony na sznur noszony przez mężczyzn na koszuli, a przez kobiety bezpośrednio na ciele. Consolamentum pozwalało wyświęcanemu otrzymać Ducha Świętego, stać się Doskonałym i dostąpić zbawienia już w życiu doczesnym. ^{[ 4 ]} Obrzęd ten występował w dwóch kontekstach. Konteksty te zostały dokładnie opisane przez Dobkowskiego Mariana: W pierwszym przypadku był stosowany jako pocieszenie umierających i miał na celu wyłącznie udzielenie zbawienia przez oczyszczenie się zesłanie Ducha Świętego i podjęcie trudu zachowania go. W przypadku pocieszenia umierających miał on na celu wyłącznie udzielenie zbawienia przez oczyszczenie się zesłanie Ducha Świętego i podjęcie trudu zachowania go. Natomiast Consolamentum doskonałych oprócz łaski zbawienia umożliwiało nowo wyświęconemu również przekazywanie tego ducha. ^{[ 5 ]} Jest to najlepszy moim zdaniemopis doktryny Katarskiej, przedstawia bowiem jej wszystkie cechy charakterystyczne i porównuje je z doktryną kościoła katolickiego. Teologia katarska była pochodzenia gnostyckiego i jak większość gnostyków nie uznawała Starego Testamentu, jej zdaniem relacjonował on czyny Szatana — władcy tego świata (podobnych twierdzeń możemy doszukać się w dziele ruchu heretyckiego bogomilów ^{[ 6 ]}, znane jako Interrogatio Johannis- Pytania Jana). Chrystusa uznawali ze względu na to, że był Synem Bożym, że zstąpił na ziemię żeby głosić chwałę Najwyższemu — czyli Bogu i że był starszym bratem perfecti. Katarzy obchodzili święta religijne wraz z katolikami, ale świętom tym nadawali inną treść np. Zesłanie Ducha Świętego oni nazywali rocznicą „nakładania rąk". Odprawiali także comiesięczne modły (lo servisi w języku prowansalskim, a po łacinie apparellamentum).

Kataryzm swoim zasięgiem objął feudalne i mieszczańskie społeczeństwo, zubożałą szlachtę, rzemieślników i kupców. Przyjął się właśnie tam, gdzie najtrudniej było wprowadzić jakiekolwiek zmiany. Katarscy duchowni podzielili społeczeństwo na trzy grupy: oratores (ci, którzy się modlą), bellatores (ci, którzy walczą) i laboratores(ci, którzy pracują). ^{[ 7 ]} Kataryzm przeciwstawiał się feudalizmowi z natury swoich wierzeń i teorii moralnych, twierdził, że to szatan jest głową hierarchii feudalnej.