*

KTÓRE PARTIE, KTÓRZY KANDYDACI?

Z zamieszczonej w Życiu Warszawy z 7-8 sierpnia tabeli, którą przytaczamy na następnej stronie wynika, że tylko pięć partii może wchodzić w rachubę dla wyborców o bliskim nam poglądach.
A oto jak głosowali posłowie z tych pięciu partii w sprawie przyjęcia ustawy „O planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży": ^{[ 2 ]}

Głosy senatorów z tych partii w sprawie dopuszczenia przerywania ciązy ze względu na trudną sytuację życiową kobiety:

Trzy spośród tych partii: PSL (wspólnie z Unią Pracy), SLD i UD, przygotowały projekty konstytucji. Zapisy dotyczące stosunków państwo - Kościół przedstawiają się w tych projektach następująco: ^{[ 3 ]}

PSL: Stosunki oparte na zasadach niezależności i wzajemnego poszanowania; państwo współdziała z Kościołem katolickim i innymi związkami wyznaniowymi.
SLD: Polska jest państwem świeckim; stosunki między państwem i Kościołem oparte są na zasadach tolerancji, wzajemnego poszanowania i współpracy.
UD: Stosunki oparte na zasadach rozdziału, niezależności i wzajemnego poszanowania; państwo współdziała z Kościołem katolickim i innymi związkami wyznaniowymi.

Według wszystkich trzech projektów każdy obywatel w razie naruszenia jego praw mógłby składać skargę do Trybunału Konstytucyjnego.
Co się tyczy kandydatów, z pierwszych odpowiedzi na rozesłaną ankietę wynika, że poglądy na interesujące nas kwestie różnią się w obrębie poszczególnych partii, także SLD i Unii Pracy. Dlatego polecamy nasz bank informacji o kandydatach w poszczególnych okręgach.
Na razie, poza ogólnie znanymi politykami, takimi choćby jak liderzy komitetów na rzecz referendum Barbara Labuda i Zbigniew Bujak czy prof. Zofia Kuratowska, można wymienić kilkoro kandydatów, których szczególnie cenimy ze względu na ich działalność publiczną lub po prostu dobrze znamy: Annę Jakubowską w Łomży („Neutrum", lista Unii Pracy), Izabelę Nowacką w Skierniewicach (UP), Marka Balickiego w okręgu podwarszawskim (UD), Krzysztofa Dołowego (UD) i J. Ryszarda Żochowskiego (SLD) w Warszawie.

A.W.

*

PROFESOR JERZY WISŁOCKI W SZCZECIŃSKIM "NEUTRUM"

Jak pisaliśmy w poprzednim numerze Biuletynu, szczeciński oddział „Neutrum" zaprosił 11 maja na otwarty wykład o konkordacie profesora Jerzego Wisłockiego, historyka prawa, z którego ekspertyz korzystała strona rządowa przy negocjowaniu niektórych artykułów konwencji między Polską a Watykanem.
Bardzo ciekawy wykład wraz z odpowiedziami na pytania słuchaczy jest nagrany na kasetę, którą udostępnimy wszystkim chętnym. Od tamtej pory ukazały się we „Wprost" dwa artykuły profesora Wisłockiego na temat konwencji i miło nam stwierdzić, że to właśnie „Neutrum" zasugerowało redaktorowi tygodnika, by zwrócił się w tej sprawie do profesora.
Tutaj zacytujemy tylko dwa fragmenty wykładu, dedykując je tym, którzy w sprawach stosunków państwo — Kościół powołują się na wzorce międzywojenne.
"W kwietniu 19939 roku Juliusz Poniatowski, minister rolnictwa i reform rolnych, zawiadomił pismem Kardynała Hlonda, że reformę rolną w dobrach kościelnych rząd przeprowadzi w 1942-1943 r. Czyli to nie jest sprawa reżimu, ale sprawa pewnych zasad, które się powszechnie w świecie stosuje, że pozbawia się własności ziemskiej Kościoły".
„W 1938 r. dokonano oceny skutków konkordatu dla państwa polskiego na konferencji międzyresortowej. Wedle opinii dyrektora departamentu wyznań w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego konkordat nie przyniósł państwu korzyści i w przyszłości należy zmierzać do stanu bezkonkordatowego, sprawy zaś Kościoła regulować ustawami wewnętrznymi, po ewentualnym uzgodnieniu ich zasad z Watykanem".
Profesor Jerzy Wisłocki zwrócił uwagę, by nie przydawać zbytniego znaczenia wszystkim formalnym rozwiązaniom prawnym.
"W państwie istnieją zawsze dwa nurty: oficjalnej polityki i nieformalny. Nieformalne grupy nacisku mają lepsze osiągnięcia niż grupy legislacyjne. Mamy w tym względzie doświadczenia, na przykład jak wprowadzić religię w szkole, duszpasterstwo wojskowe. Bez konwencji, bez zapowiedzi sprawa była załatwiona. Dlatego też trzeba pilnie zwracać uwagę na to, co dzieje się w tym Ťnurcie obokť".

T.K., A.W

*

DIALOG Z KULTURAMI
SPOTKANIE WE WŁOCŁAWKU

Pod koniec maja znalazłam się w gronie osób zaproszonych do Włocławka na spotkanie z Komisją Episkopatu ds. Dialogu z Niewierzącymi. Temat spotkania brzmiał: „Kościół — obawy i nadzieje".
Już na wstępie zdziwił mnie brak wśród zaproszonych osób uchodzących za niewierzące. Wyjaśniono nam, że na wzór odpowiedniej sekcji Rady Papieskiej nazwa będzie wkrótce zmieniona na Komisję ds. Dialogu z Kulturami, „często naznaczonymi niewiarą i obojętnością religijną".
Tym razem był to przede wszystkim dialog z kulturą „Gazety Wyborczej", reprezentowanej przez siedmiu publicystów, między innymi Adama Michnika, Jana Turnaua, Romana Graczyka, Grzegorza Polaka, Jerzego Sosnowskiego. Ponadto wśród zaproszonych byli Zbigniew Bujak i Aleksander Małachowski, który nie mogąc przybyć osobiście przesłał list.
Po stronie Komisji, poza jej przewodniczącym biskupem Bohdanem Bejze i sekretarzem biskupem Bronisławem Dembowskim, odnotowałam obecność jedynej oprócz mnie kobiety, siostry prof. Zofii Zdybickiej oraz znanego dobrze naszemu stowarzyszeniu profesora Mieczysława Gogacza.
Kilkugodzinna dyskusja była właściwie długą serią strzałów do jednej bramki, to znaczy goście zgłaszali pod adresem Kościoła najróżniejsze pretensje i postulaty, gospodarze zaś ze świętą, przyznaję, cierpliwością wszystkiego wysłuchiwali, z rzadka tylko i bardzo delikatnie oponując.
Wypowiedzi można ogólnie podzielić na zawierające przede wszystkim konkretne zarzuty pod adresem hierarchii kościelnej wraz z przykładami (Michnik, Bujak, Małachowski, niżej podpisana) i te, które stanowiły próbę teoretycznych uogólnień, analizy zjawisk, pokazania płaszczyzn konfliktu.
Obecni wypowiadali się po kolei, było więc niewiele elementów bezpośredniego sporu merytorycznego, takich jak w sprawie krzyży. "W Polsce nietaktem jest atakowanie krzyża, bo nie można atakować tego, co ktoś kocha, tak jak nie można czyjejś matce zarzucać nierządu. Przyjaźń z Chrystusem jest w Polsce atakowana" (M. Gogacz). "Dla mnie poniżeniem krzyża jest wieszanie go w Senacie, żeby zrobić na złość politycznym adwersarzom. Atakiem na krzyż jest wymachiwanie nim jak sztandarem" (A. Michnik).
Druga kontrowersja dotyczyła języka sporu. Ks. prof. Stanisław Kowalczyk zarzucił publicystom, że mówią o Kościele językiem socjologii i polityki, gdy należałoby się posługiwać językiem teologicznym. "Zarzuca się często głosom krytycznym wobec Kościoła — stwierdził potem Roman Graczyk - że nie rozumieją istoty rzeczy i posługują się terminem ŤKościółť w znaczeniu socjologicznym, ziemskim, abstrahując od jego wymiaru religijnego. Zazwyczaj tego typu twierdzenie, przylepianie etykietek Ťjęzyk socjologicznyť, Ťkrytyka zewnętrznať, jest sposobem na uchylenie się od odpowiedzi. Autor mówi z zewnątrz, więc nie ma się co zajmować istotą rzeczy".
Neutralności światopoglądowej państwa, którą siostra prof. Zofia Zdybicka uznała za niemożliwą, bronili Zbigniew Bujak i Adam Michnik.
Niesłychanie ostro zaatakował Kościół w swoim liście Aleksander Małachowski. Zarzucił mu uraz antylewicowy, proendeckość hierarchów (we wstępie prymasa do książki Romana Dmowskiego nie ma najmniejszej próby zdystansowania się od niektórych spraw), popieranie „Zjednoczenia Chrześcijańskiej Nienawiści", oderwanie się od tradycji franciszkańskiej.
Uderzyła mnie w kilku wypowiedziach, zwłaszcza Adama Michnika, próba (naiwna czy celowa?) operowania nowym przeciwstawieniem „my — oni": my — tu obecni przedstawiciele obu stron, ludzie otwarci i światli, i oni — ZChN i jakaś nieokreślona część hierarchii kościelnej. Jak można się było spodziewać, biskup Dembowski odciął się od tej konwencji, krytykując generalizowanie zarzutów pod adresem ZChN.
W dyskusji pojawił się też wątek poczucia zagrożenia: duchowni spotykają się coraz częściej z objawami agresji, ale obwiniają o to przede wszystkim środki masowego przekazu, nie szukając przyczyn po stronie Kościoła, nie wierząc też w lęki drugiej strony. Warunkiem zaś dialogu, jak stwierdził Jan Turnau, jest po obu stronach wiara w to, że lęk drugiej strony jest autentyczny. Czy takie spotkania mogą doprowadzić do jakiegoś porozumienia? Odpowiedzią mógłby być toast wzniesiony przez Adama Michnika „za tę naszą beznadziejną sprawę".
Modne kiedyś hasło: „Turystyka paszportem do pokoju" opierało się na przekonaniu, że osobiste kontakty, wzajemne poznanie zapobiegają konfliktom i wojnom. Trudno powiedzieć, by mieszkańcom dawnej Jugosławii brakowało wzajemnych kontaktów, które pokoju jednak wcale nie przyniosły.
Ponieważ sednem sporu z Kościołem jest konflikt wartości, sądzę, że porozumienie jest niemożliwe; istnieje tylko szansa na złagodzenie obyczajów i wyjaśnienie pewnych spraw drugorzędnych.
Podczas bezpośrednich rozmów w przerwie obrad, po wysłuchaniu, jak pojmuję neutralność światopoglądową państwa, siostra prof. Zofia Zdybicka stwierdziła, że taką neutralność też popiera. Profesor Gogacz był już prawie skłonny przyznać, że nie ma w Polsce alternatywy: państwo katolickie czy ateistyczne, choć nie dopuszczał porównania między swoją miłością do krzyża a czyimś umiłowaniem wolności. Ale takie porozumienia są chwilowe.
Na kolejnym, październikowym spotkaniu z tego cyklu ma być mowa o antyklerykalizmie w trzech czasopismach: „Nie", „Gazecie Wyborczej" i „Niedzieli". Jest to temat wprawdzie pobudzający intelektualnie, ale bez cienia użyteczności praktycznej.
Szkoda, że nie podjęto propozycji Jana Turnaua, aby poświęcić dyskusję oświacie seksualnej w szkole, sprawie, wokół której narasta wiele konfliktów.
Idąc po spotkaniu do pociągu zauważyłam na odwrocie znaku drogowego, tuż przy siedzibie biskupa, napis obrażający papieża. Jeszcze cztery lata temu coś takiego było nie do pomyślenia, choć wtedy prawo nie stało na straży wartości chrześcijańskich.

Anna Wolicka

*

NIE JESTEŚMY SAMI

5 czerwca odbyło się spotkanie zorganizowane przez Federację na Rzecz Kobiet i Panowania Rodziny, w k™órym poza przedstawicielami organizacji polskich udział wzięli m.in.: Ruth Ruddick z Open Line Councelling (Otwarte Porady) z Dublina, Jon O'Brian z IPPF (Międzynarodowej Federacji na Rzecz Planowania Rodziny) oraz Frances Kissling z CFFC (amerykańskiej organizacji Katolicy na Rzecz Wolnego Wyboru).
Spotkanie było dobrą okazją do wymiany doświadczeń związanych z działaniami prowadzącymi do zalegalizowania aborcji oraz do upowszechniania skutecznych i nieszkodliwych metod antykoncepcyjnych. Podczas pierwszej jego części wysłuchaliśmy referatów gości z zagranicy. Dla mnie szczególnie interesujące były wypowiedzi Ruth Ruddick oraz Jona O'Briana ze względu na ich wieloletnie doświadczenie w działaniach na rzecz złagodzenia prawa antyaborcyjnego w Irlandii. Frances Kissling, od lat robiąca wszystko, aby udaremnić ciągłe próby zdelegalizowania aborcji w Stanach Zjednoczonych, głosi ideę katolicyzmu otwartego, kościoła wiernych mających prawo do podejmowania samodzielnych decyzji. Osobiście żałuję, że w Polsce dotąd nie powstała organizacja skupiająca katolików broniących swojego prawa do wolnego wyboru.
Druga część spotkania miała charakter warsztatowy. Każda z kilku niedużych grup miała za zadanie opracowanie innego zagadnienia (strategia wyborcza, poradnictwo dla kobiet, działania na rzecz uchylenia ustawy antyaborcyjnej). Wnioski przedstawione później pozostałym uczestnikom służyły jako materiał do dalszej dyskusji. Uważam, że spotkania tego typu są niezbędne nie tylko dlatego, że pozwalają zebrać doświadczenia różnych osób i organizacji, „wytropić" popełniane błędy, ale również dlatego, że dostarczają energii do dalszej pracy, dają poczucie, że nie jesteśmy osamotnieni w swoich działaniach.

A.S.

POZNAJ PRZECIWNIKA

Redaktor Jan Maria Jackowski, dziennikarz telewizyjny, autor sentencji: „Media to nie zło, od którego należy się odciąć, ale któremu trzeba zaradzić, media bowiem mają być skutecznym narzędziem ewangelizacji", wydał niedawno swoją książkę: Bitwa o Polskę. ^{[ 4 ]} W ciągu dwóch miesięcy stała się ona czymś w rodzaju politycznej Biblii znajomych i przyjaciół tygodnika „Niedziela". Według ulotki reklamowej, „jest to pasjonująca książka o zderzeniu dwóch wizji człowieka, społeczeństwa i państwa", analizująca granice podziału i wprowadzająca w tajniki najistotniejszych dla Polski procesów. Jej autor — jak stwierdziła recenzentka z „Niedzieli" — "opowiada się po stronie polskiego Ťzaściankať przeciw ŤEuropejczykomť i Ťobywatelom światať, których Ťz odwagąť wymienia.
Członkowie „Neutrum" ucieszą się zapewne z wiadomości, że i nas tam wymieniono obok innych organizacji nazwanych „zmiękczającymi", ponoć podejmujących, przepracowujących i wpajających społeczeństwu „idee, hasła i obowiązujące interpretacje, których kierunki wytyczają organizacje ściśle polityczne", np. UD czy SLD. „Neutrum", jak się okazuje, „propaguje humanizm laicki w życiu społecznym. Prowadzi działalność na terenie szkół i placówek oświatowych w największych miastach Polski". Tuż obok czytamy, że „Monar" specjalizuje się „w napadach na małe społeczności lokalne", „Pro Femina" zaś — w dezinformacji. Stowarzyszenie na rzecz Humanizmu i Etyki Niezależnej przypomina grupę tajemniczych panów w fartuszkach spotykających się w swych atelier-warsztatach i pracowniach. Ponadto „niepokojąco blisko ideologii masońskiej jest walka z religią prowadzona przez (...) kolejnych Rzeczników Praw Obywatelskich".
Bardzo zachęcam do przeczytania tej książki. Skoro ogłoszono bitwę, warto poznać bliżej mentalność przeciwników po drugiej stronie frontu, a przy okazji przeżyć kilka niezapomnianych chwil śmiechu i grozy.

A.W.

*

DEMONSTRACJA POLICJI

17 czerwca br., około godziny 17.00, na ul. Miodowej pojawiła się grupka młodzieży, usiłującej zorganizować protest przeciwko klerykalizacji Polski. Na przystanku autobusowym, przed budynkiem Związku Rzemiosła Polskiego (Miodowa 14), zgromadziło się kilkunastu chłopców w zielonych kurtkach i wojskowych butach oraz dwie dziewczyny z charakterystycznymi fryzurami punków. Wkrótce dowiedziałem się, że część spośród zebranych należy do tzw. Radykalnej Akcji Antyfaszystowskiej - młodzieżowej organizacji protestującej przeciwko odradzaniu się nazizmu i bezkarności skinheadów (organizacja ta ma już na swoim koncie udaną manifestację antyrasistowską, zorganizowaną przed paroma miesiącami w Warszawie).
Tym razem demonstranci mieli tylko jeden zwinięty transparent z napisem: „Kościoły precz ze szkoły" i złożony, czerwony sztandar. Protest odbyć się miał przed siedzibą prymasa przy ul. Miodowej 17/19.
Pogoda nie była jednak sprzyjająca: co kilkanaście minut padał gęsty, drobny deszcz. Ponadto plakaty zawiadamiające o demonstracji zostały naklejone zbyt późno. Grupa młodzieży stała więc na przystanku, zwlekając z rozpoczęciem pikietowania. Manifestację rozpoczęła natomiast… policja. Naprzeciw wylotu ul. Kapitulnej ulokował się radiowóz oraz dwa policyjne samochody osobowe. Dodatkowy policyjny wóz krążył po ul. Miodowej. Po chwili zjawiły się oddziały prewencji; niektórzy policjanci ubrani byli w polowe mundury. Kilka minut po godz. 17.00 policjantów było już znacznie więcej niż szykujących się do protestu uczniów! Jeden z patroli przeszedł tuż obok mnie. Usłyszałem rozmowę:
— Co robić, mają podobno zgodę.
— Mają tylko ustną zgodę — odpowiedział policjantowi lepiej poinformowany kolega.
Młodzież stała spokojnie na przystanku czekając na chętnych do udziału w manifestacji, natomiast policjanci stawali się coraz bardziej agresywni. Nie ograniczyli się do spisywania danych z dowodów osobistych (niektórzyspisani zostali kilkakrotnie przez różnych funkcjonariuszy!). Jeden z policjantów wyrwał stojącemu na przystanku chłopakowi zwinięty czerwony sztandar oświadczając, że „flaga podlega konfiskacie" (sic!). Następnie dokładnie obszukał zaskoczonego młodzieńca, niczym groźnego terrorystę, sprawdzając kieszenie spodni i kurtki.
Na chwilę rozwinięto wspomniany transparent, lecz zasłoniła go szybko fala przechodniów i pasażerowie wysiadający właśnie z autobusu. Policjanci nakazali zgromadzonym, by natychmiast się rozeszli, i zaczęli ich straszyć. Oto przykład rozmowy. Funkcjonariusze do zebranych:
— Co tu robicie?
— Czekamy na autobus.
— To może lepiej poczekać na komisariacie?
Dwie siedzące na ławce dziewczyny zostały brutalnie chwycone za kurtki i wypchnięte z przystanku przez „dzielnych" stróżów porządku. Fryzury uczennic były zapewne wystarczającym dowodem wskazującym na ich „wywrotową działalność". Przez cały czas szczególną aktywnością wyróżniał się cywilny funkcjonariusz policji: starszy, łysawy pan, który gorliwie wskazywał patrolującym, kogo jeszcze należy spisać, dyrygował akcją fotografowania demonstrantów (to również robiono!) oraz utrzymywał stałą łączność z wozami policyjnymi.
Po kilkunastu minutach uczestnicy nieudanej demonstracji musieli się rozejść. Kilku jednak zatrzymano i przewieziono do komisariatu, gdzie zostali powtórnie spisani i nastraszeni „kłopotami w szkole".
Zamiast antyklerykalnej demonstracji, mieszkańcy Warszawy mieli okazję zobaczyć żałosny popis policyjnej brutalności, skierowanej przeciwko garstce uczniów. Czyżby w MSW sądzono, że straszenie i szarpanie za kołnierz przekona młodzież do religii w szkole?