Odzwierciedlony we fragmentach tekstów źródłowych pochodzących z podręcznika Bernarda Gui
Jadowity język polemik religijnych
Na jadowite określenia w stosunku do przeciwnych poglądów
strona katolicka nie miała wcale monopolu. Wyznawcy różnych nieprawomyślnych
doktryn nie szczędzili również rzymskokatolickiej ortodoksji rozmaitych
inwektyw oraz złośliwych sformułowań i porównań. W dalszej części załączone
zostaną przykłady na tego rodzaju sformułowania.
Rzymskokatolicka krytyka nieortodoksyjnych poglądów i postaw:
(„Sequitur de perfidia contra fidem Christianorum /W tekście christianorum/.
Iudaei /W tekście występuje średniowieczna forma Judei/ perfidi conantur,
quando et ubi possunt …")
"Następuje teraz część dzieła poświęcona żydowskiej przewrotności
skierowanej przeciwko wierze chrześcijańskiej.
Żydzi przewrotni usiłują potajemnie, kiedy i gdzie tylko
mogą, demoralizować chrześcijan (pervertere Christianos /W tekście: christianos/)
oraz przeciągać ich na stronę żydowskiej przewrotności, w sposób zaś szczególny
tych, którzy najpierw byli Żydami, (potem zaś) nawrócili się oraz przyjęli
chrzest i wiarę Chrystusową, zwłaszcza tych, którzy utrzymują z nimi kontakty
lub są z nimi spokrewnieni lub spowinowaceni."
(„De modo seu ritu quo Iudaei /w tekście Judei/ in reiudaizando /W
tekście występuje średniowieczna forma rejudaysando/ conversos observant.
Iudaeorum /w tekście występuje średniowieczna forma Judeorum/ ritus et
modus in reiudaizando /W tekście występuje średniowieczna forma rejudaysando/
conversos baptizatos …")
„Sposobie, czyli obrzędzie, który Żydzi zachowują dla
ponownego przyjmowania do judaizmu osób nawróconych (na chrześcijaństwo).
Żydowska metoda oraz obrządek stosowany do ponownego przyjmowania do judaizmu
osób, które zostały ochrzczone, a które powracają do "rzygowiny" judaizmu
/Termin „vomitus judaysmi" (klasyczne Iudaismi) jest wyjątkowo chętnie i często używany przez Bernarda Gui dla określania religii żydowskiej/
jest następujący ..."
(„De Dulcini epistola altera. Et sic prefatus /klasyczne: praefatus/
Dulcinus, non tam falsus propheta …")
I tak oto wspomniany wcześniej Dulcyn, nie tyle jako
fałszywy prorok, nie tyle jako sługa diabła, nie zaś Boga, lecz jako herezjarcha
rozumu pozbawiony, rozlicznych innych ludzi do owego szaleństwa (herezji)
doprowadził oraz jako nauczyciel błędu nauczył ich błędnych doktryn heretyckich. [ 39 ]
Heterodoksyjna krytyka rzymskokatolickich poglądów i postaw:
Poniższe fragmenty ilustrują pewnego rodzaju zdroworozsądkową
próbę ataku na rzymskokatolickie rozumienie eucharystii oraz kultu krzyża.
Ataki te polegają na sprowadzeniu i degradacji faktów z rzeczywistości
mistycznej i dogmatycznej na grunt materialnej i przyziemnej analizy problemu.
Dla zwolenników rzymskokatolickiej ortodoksji ataki te mają charakter prymitywizmu i wulgarności. Swoją drogę owe metody ataku można z powodzeniem zmodyfikować i wykorzystać dla desakralizacji wierzeń dowolnej religii. Technikę tę
można by nazwać zdroworozsądkową redukcją i degradacją sacrum do przyziemności i prymitywu. Znajdowała ona i znajduje szerokie zastosowanie w polemikach i apologetyce rozmaitych religii.
O współczesnych manichejczykach; O błędach współczesnych manichejczyków
„Quo modo cathari dogmatizent" — „O sposobie głoszenia doktryny katarów"
(„Deinde paulatim lacerant [ 40 ] et vituperant omnia sacramenta Ecclesiae,
specialiter sacramentum eucharistiae [ 41 ]...")
„Następnie powoli lżą i ganią wszystkie sakramenty Kościoła,
szczególnie zaś sakrament eucharystii, mówiąc, iż nie zawiera ona ciała
Chrystusa, ponieważ jeżeliby nawet była tak duża jak największa góra, to i tak chrześcijanie dawno by ją zjedli; poza tym (głoszą) również, że hostia
owa powstaje ze słomy oraz przechodzi przez ogony ogierów lub klaczy, kiedy
mianowicie mąka oczyszczana jest przez sito; (innym ich zarzutem jest)
również to, iż hostia trafia do latryny żołądka (mittitur in latrinam ventris) i wydalana jest (potem) przez część ciała najbardziej ohydną (dosłownie:
per turpissimum locum — przez miejsce najbardziej wstrętne), tak iż nie
mogłoby się to stać, jak powiadają, gdyby w hostii (dosłownie ibi — tam)
był Bóg."
(„Item dicunt quod crux Christi non est adoranda nec veneranda …")
„Również mówią oni, iż nie należy adorować ani czcić
krzyża Chrystusowego, ponieważ, jak powiadają, nikt nie adoruje ani nie
czci szubienicy, na której ojciec lub inny krewny albo przyjaciel zostałby
powieszony; również głoszą oni, iż ci, którzy czczą krzyż, w równym stopniu
powinni oddawać cześć wszystkim cierniom i włóczniom, ponieważ jak krzyż w czasie męki Chrystusa był w (jego) ciele, tak ciernie były w (jego) głowie a włócznia żołnierza w boku Chrystusowym. I inne podobne temu, a godne
nagany, poglądy głoszą na temat sakramentów Kościoła."
Inny przykład tekstów ilustrujących wyżej wspomnianą
zdroworozsądkową technikę redukcji i degradacji sacrum do przyziemności i prymitywu pochodzi z części dzieła Bernarda Gui poświęconej tak zwanej
herezji pseudoapostołów (zwolennicy Gerarda Segarelli z Parmy i Dulcyna z Novary). Fragment ten atakuje ideę świątyni jako specjalnego miejsca
kultowego. W zasadzie krytykę tę można by zaklasyfikować jako atak na ideę
sacrum jako taką.
Sequitur de secta Pseudo-Apostolorum; sequitur de erroribus dictae
sectae (w tekście występują średniowieczne formy dicte secte)
(„Item, quod ecclesia consecrata non plus valet ad orandum Deum …")
"(Głoszą oni) również, iż poświęcony kościół nie
jest bardziej odpowiedni dla czczenia Boga niż końska stajna czy też świński
chlew. (Mówią oni) także, iż równie dobrze, a nawet lepiej, można czcić
Chrystusa w lasach jak i w kościołach."
Poniższe fragmenty pochodzą z tego samej części wyżej
cytowanego dzieła. Zawierają one inwektywy wymierzone w instytucję Kościoła
rzymskokatolickiego oraz jego duchownych.
(„Item, quod ecclesia Romana …")
"(Głoszą oni) również, iż Kościół rzymski, którym rządzą
papież, kardynałowie, prałaci, księża i zakonnicy, nie jest Kościołem Bożym,
lecz Kościołem potępionym i bezużytecznym (dosłownie: sine fructu — bez
owocu, bez płodu, nie przynoszący owocu lub płodu).
(Mówią oni) także, iż Kościół rzymski jest owym Babilonem — Wielką Rozpustnicą, o której pisze Jan w Apokalipsie, która odstąpiła
od wiary Chrystusowej."
("Item, quod omnes qui persequuntur /w tekście występuje średniowieczna
forma persecuntur/ eos peccant … ")
„(Twierdzą oni) także, iż wszyscy, co ich prześladują,
grzeszą oraz są w stanie potępienia i zatracenia."
(„Item, quod omnes praelati Romanae ecclesiae /w tekście występują
średniowieczne formy: prelati Romane ecclesie/ …")
„(Głoszą oni) także, iż wszyscy prałaci Kościoła rzymskiego,
tak mający wyższą rangę jak i niższą, począwszy od czasów świętego Sylwestra
odeszli od sposobu życia pierwotnych świętych oraz są oszustami i zwodzicielami, z wyjątkiem brata Piotra de Marrone, który był nazywany papieżem Celestynem. [ 42 ]
(Mówią oni) również, iż wszyscy (dosłownie: ordines -
stany, zakony lub święcenia) zakonnicy, księża, diakoni, subdiakoni oraz
prałaci działają na zatratę wiary katolickiej (dosłownie: sunt ad fidei
catholicae /w tekście występuje średniowieczna forma catholice / detrimentum)."
Przykład tekstu zawierając zarówno relację poglądów nieprawomyślnych atakujących
rzymskokatolicką ortodoksję jak i inkwizytorskie retorsje wobec tych zarzutów: O współczesnych manichejczykach; O błędach współczesnych manichejczyków
(„Manichaeorum /w tekście występuje średniowieczna forma — Manicheorum
/ itaque secta et haeresis /heresis/ et eius devii sectatores …")
Sekta więc manichejczyków oraz herezja i jej wypaczeni
zwolennicy twierdzą, a także wyznają, iż istnieją dwaj Bogowie lub dwaj
Stwórcy, mianowicie Bóg dobra i Bóg zła, utrzymując przy tym, iż stworzenie
rzeczy widzialnych oraz materialnych dokonane zostało nie przez Boga, Ojca
Niebieskiego, tak nazywają Boga dobra, lecz przez diabła i szatana, Boga
zła, jego bowiem nazywają Bogiem zła i Bogiem tego wieku oraz księciem
tego świata. Tak zatem utrzymują oni istnienie dwóch stwórców, mianowicie
Boga oraz diabła, oraz dwóch porządków stworzenia, mianowicie z jednej
strony rzeczy niewidzialnych i niematerialnych oraz z drugiej zaś strony
rzeczy widzialnych i materialnych.
Głoszą również pogląd, iż istnieją dwa Kościoły, jeden
dobry, tak nazywają swoją sektę, i utrzymują, że ona jest Kościołem Jezusa
Chrystusa; o drugim zaś Kościele mówią, że jest on zły, i taką też nazwę
nadają oni Kościołowi rzymskiemu; w swojej nieroztropności nazywają go
matką rozpustnych czynów, wielkim Babilonem, rozpustnicą oraz bazyliką
diabła i synagogą szatana. Okazują także swoje lekceważenie oraz odmawiają
znaczenia wszystkim święceniom i posługom, zarządzeniom oraz prawom (Kościoła
rzymskiego), a także nazywają heretykami i błądzącymi wszystkich, którzy
dochowują mu (i.e. Kościołowi rzymskiemu) wierności, głoszą również, iż
nikt nie może dostąpić zbawienia w wierze Kościoła rzymskiego.
Nauczają oni również, iż nie mają absolutnie żadnej mocy i znaczenia wszystkie sakramenty Kościoła rzymskiego założonego przez Pana
Naszego Jezusa Chrystusa, a więc sakrament eucharystii czyli ołtarza, sakrament
chrztu, który dokonuje się poprzez materialną wodę, sakrament bierzmowania,
kapłaństawa, ostatniego namaszczenia, pokuty, małżeństwa pomiędzy mężczyzną i kobietą. Niczym małpy [ 43 ] tworzą oni w miejsce tych (odrzuconych) inne, które
wydawałyby się niemalże podobnymi; wprowadzając w miejsce chrztu dokonanego w wodzie inny duchowy, który nazywają pocieszeniem Ducha św. (consolamentum
Spiritus Sancti), (udzielają go) mianowicie wtedy, kiedy przyjmują
kogoś zdrowego lub chorego do sekty i swojego zakonu poprzez nałożenie
rąk wedle swojego niegodziwego obrzędu (ritus exsecrabilis).
Atakowanie kleru rzymskokatolickiego przez heretyków
"De erroribus Bequinorum", „Item dicunt, quod praelati [ 44 ] et religiosi
…"
Również mówią oni, iż dostojnicy Kościoła oraz zakonnicy,
którzy noszą zbędne i drogie szaty, postępują wbrew zaleceniu Chrystusa
oraz zgodnienie z poleceniem Antychrysta, a także (twierdzą), iż duchowni,
którzy obnoszą się ze swoją pychą, należą do rodziny Antychrysta.
"Item, dogmatizant esse duplicem Anti-Christum …"
Nauczają oni również, iż istnieje dwóch Antychrystów,
mianowicie jeden spośród nich jest Antychrystem duchowym, czyli mistycznym,
drugi zaś jest Antychrystem rzeczywistym, on też jest większy; mówią oni
także, pierwszy Antychryst przygotowuje drogę dla drugiego; twierdzą oni
również, że tym pierwszym Antychrystem jest ów właśnie papież, za którego
pontyfikatu odbywać się będzie oraz już się odbywa ich prześladowanie oraz
wykluczenie ze wspólnoty Kościoła. [ 45 ]
Kult pseudomęczenników [ 46 ]
"De erroribus Bequinorum", „Item, multi Bequini et Bequine (Klasyczny
wariant ortograficzny: Bequinae)…"
Inne z kolei wykroczenie przeciwko Kościołowi polega
na tym, iż liczni begini oraz beginki, a także ich wyznawcy zbierali potajemnie
zwęglone (nadpalone) kości oraz popioły wspomnianych wcześniej osób, które
jako heretycy zostały skazane i spalone (na stosie), po to, by zachować
te (szczątki) jako relikwie; również całowali i czcili je ...
"Item, aliqui ex Bequinorum scripserunt et notaverunt …"
Zarzucić im również można to, iż niektórzy spośród beginów
spisali w dokumentach swoich (scripserunt et notaverunt) imiona wspomnianych
wcześniej (straconych heretyków) oraz dni, kiedy owi ponieśli śmierć
„męczeńską" [ 47 ] jak oni sami twierdzą, na wzór tego jak Kościół miał zwyczaj
czynić w przypadku świętych oraz autentycznych męczenników; i oni też zapisali
imiona owych (pseudomęczenników) w swoich kalendarzach oraz przyzwali
ich w swoich litaniach.
Przypisy: [ 39 ] W tekście występuje hendiadys (wyrażenie jednego pojęcia złożonego za pomocą dwóch równorzędnych terminów) "errores et hereses" (klasyczne: haereses) =" errores haeresium", "błędy i herezje" = "błędy wypływające z heretyckich doktryn". [ 40 ] Lacerare oprócz znaczenia "rozrywać" i "rozdzierać", ma również znaczenie lżyć i "znieważać"; znaczenie "rozrywać", czyli "rozbijać całość na kawałki, by otrzymać nową całość mającą inne znaczenie" jest również do przyjęcia w tym kontekście. [ 41 ] W tekście występują średniowieczne formy Ecclesie oraz Eucharistie [ 42 ] Celestyn V, wybrany na papieża w roku 1294; zrezygnował w tym samym roku; jest on założycielem zakonu celestynów. [ 43 ] Małpa w średniowiecznej i renesansowej zoologii symbolicznej uchodziła za zwierzę inteligentne oraz bardzo często wykorzystywana była dla opisywania bezrozumnego naśladowania bezbożnych postaw i poglądów z podszeptów szatana. [ 44 ] W tekście występuje średniowieczny wariant ortograficzny: prelati. [ 45 ] W tekście łacińskim: condempnatio / klasyczna forma condemnatio - "potępienie", "ekskomunikowanie". [ 46 ] Autor tego traktatu całkowicie zaprzecza temu, jakoby straceni heretycy byli męczennikami. Stracony heretyk czczony przez swoich wyznawców jako męczennik był dla rzymskokatolików pseudomęczennikiem (pseudomartyr). [ 47 ] W tekście łacińskim: sicut martires (klasyczna ortografia: martyres). |