Przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy (art. 710 KC). Użyczenie może zostać zawarte na czas oznaczony i nieoznaczony. Jest to umowa realna — dochodzi do skutku przez wydanie rzeczy biorącemu na używanie ^{[ 1 ]}. Biorący korzystający z tej rzeczy nie pobiera z niej pożytków.

Często dzieje się tak, że umowa pożyczki utożsamiana jest z umową użyczenia. Przedmiotem umowy pożyczki są pieniądze, natomiast umowa użyczenia może obejmować wszelkiego rodzaju rzeczy ^{[ 2 ]}. Zatem „pożyczając" komuś np. książkę, nie zawieramy umowy pożyczki, ale umowę użyczenia.

Obowiązkiem użyczającego jest znoszenie tego, że ktoś używa jego rzeczy. Natomiast prawem biorącego jest jej używanie. Powinien on używać rzecz zgodnie z jej właściwościami i przeznaczeniem. W tej kwestii strony mogą się inaczej umówić w umowie ^{[ 3 ]}. Aby biorący mógł oddać osobie trzeciej rzecz na używanie potrzebuje na to zgody użyczającego. Biorący rzecz na używanie musi liczyć się z tym, że ponosi on zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. Jeżeli zmuszony był uczynić inne wydatki i nakłady na rzecz, to do takiej sytuacji stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia ^{[ 4 ]}.

Po stronie biorącego może występować kilka podmiotów. Jeżeli wspólnie wezmą rzecz do używania to ich odpowiedzialność jest solidarna ^{[ 5 ]} (art. 717 KC). Biorący na używanie jest odpowiedzialny za przypadkową utratę lub uszkodzenie rzeczy, jeżeli jej używa w sposób sprzeczny z umową albo z właściwościami lub z przeznaczeniem rzeczy (art. 714 KC in principio). Taka odpowiedzialność powstaje także, gdy biorący powierza rzecz innej osobie nie będąc do tego upoważniony przez umowę ani zmuszony okolicznościami, a rzecz uległa utracie lub uszkodzeniu, które by nie powstało gdyby biorący używał rzeczy w sposób właściwy lub gdyby trzymał ją u siebie (art. 714 in fine).

Użyczający musi naprawić szkodę, której doznał biorący przez to, że użyczający nie powiadomił go o wadach rzeczy, mimo tego że o nich wiedział ^{[ 6 ]}. Wyjątkiem od tej zasady jest taka sytuacja, w której biorący mógł z łatwością wadę zauważyć.

Jeżeli umowa użyczenia została zawarta na czas określony to jej zakończenie równoważne jest z upływem tego terminu. Natomiast jeżeli umowa taka została zawarta na czas nieoznaczony, użyczenie kończy się, gdy biorący uczynił z rzeczy użytek odpowiadający umowie albo gdy upłynął czas, w którym mógł ten użytek uczynić (art. 715 KC). Umowa użyczenia, zawarta nawet na czas oznaczony, może też ulec zakończeniu, gdy:

· biorący używa rzeczy w sposób sprzeczny z umową, właściwościami lub z przeznaczeniem rzeczy

· biorący powierza rzecz innej osobie nie będąc do tego upoważniony ani zmuszony przez okoliczności

· gdy rzecz stanie się potrzebna użyczającemu z powodów nie przewidzianych w chwili zawarcia umowy

W przypadku zakończenia umowy użyczenia biorący rzecz na używanie powinien zwrócić ją użyczającemu w stanie nie pogorszonym. Nie ponosi on odpowiedzialności za zużycie rzeczy w następstwie prawidłowego używania. Taki sam obowiązek zwrotu rzeczy ciąży na osobie, której biorący na używanie tę rzecz powierzył.

Roszczenia użyczającego przeciwko biorącemu o naprawienie szkody za uszkodzenie lub pogorszenie rzeczy oraz roszczenia biorącego przeciwko użyczającemu o zwrot nakładów na rzecz oraz o naprawienie szkody poniesionej wskutek wad rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy (art. 719  KC ^{[ 7 ]}).