¦wiêtopietrze w przesz³o¶ci
Autor tekstu:

¦wiêtopietrze po raz pierwszy ustanowi³ w 725 r. król anglosaski Ine za czasów papie¿a Grzegorza II (715-731). Król Wessexu wst±pi³ do jednego z rzymskichklasztorów. Podobno mia³ za³o¿yæ w Rzymie Schola Saxonum i na jej utrzymanie wprowadziæ w swoim pañstwie, ¶wiêtopietrze. Tak przynajmniej czytamy w li¶cie Leona III (795-816). Ten dobrowolny i dewocyjny zwyczaj przyczyni³ siê do tego, ¿e papie¿e, pocz±wszy od Grzegorza VII (1073-1085), zaczêli uwa¿aæ Angliê za swoj± lenniczkê. Zobowi±za³ dodatkowo senior swojego wasala do rozci±gniêcia zasiêgu lenna senioralnego poprzez eksport ¶wiêtopietrza: "Niema w±tpliwo¶ci, i wy o tem wiecie, ¿e Irlandia i wszystkie wyspy, które otrzyma³y wiarê, nale¿± do Ko¶cio³a rzymskiego; je¿eli chcecie wkroczyæ na te wyspê, ¿eby z niej wygnaæ wystêpki, nakazaæ w niej przestrzeganie praw i zmusiæ do p³acenia ¶wiêtopietrza od ka¿dego domu, przyznajemy wam j± z przyjemno¶ci±" (Hadrian IV do Henryka II, Historja powszechna religij). Otwarty konflikt, który wybuch³ na tym tle w drugiej po³owie XII w. doprowadzi³ do tego, ¿e król angielski, Jan bez Ziemi, musia³ siê ukorzyæ przed papie¿em i wydaæ dokument potwierdzaj±cy, ¿e Anglia jest faktycznym lennikiem papie¿a (1213). Na XIII soborze, w Lugdanie, wys³annicy angielscy skar¿yli siê Innocentemu IV: "Wyci±gacie przez W³ocha wiêcej ni¿ 60.000 marek z królestwa angielskiego; przys³ali¶cie nam w ostatnich czasach legata, który nada³ wszystkie beneficja W³ochom. Wydziera od wszystkich zakonników nadmierne op³aty i ekskomunikuje ka¿dego, kto siê skar¿y na te dokuczliwo¶ci" (Historja...). Papie¿ nie odpowiedzia³. Wolter komentuj±c w XVIII w. ten fakt pisze: "Mateusz Paryski podaje, ¿e nuncjusz ¶ci±ga³ 50.000 funtów szterlingów w Agnlji. Patrz±c na Anglików dzisiejszych, nie chcia³oby siê wierzyæ, ¿eby ich przodkowie mogli byæ tak bezmy¶lnymi." (Historja...). Wp³ywy Ko¶cio³a w Anglii zaczê³y s³abn±æ dopiero w XIV w. Tak zakoñczy³a siê dla Anglii dobrowolna op³ata dewocyjna dla papie¿a. Dla ko¶cio³a przypadek angielski stanowi³ wspania³y precedens, który przemieni³ siê nastêpnie w zwyczaj, który stosowano w relacjach z innymi pañstwami: dobrowolna op³ata dewocyjna doprowadza³a do faktycznego poddania lennego danego pañstwa.Wygl±da³o to do¶æ schematycznie.

Tak te¿ by³o w przypadku Szwecji. Oko³o 1152 r. papieski legat Miko³aj wynegocjowa³ od Szwecji dobrowoln± op³atê ¶wiêtopietrza. Pisa³, ¿e jest ona "na dowód oddania", jednak "z pewno¶ci± nie na nasz u¿ytek ale raczej ¶ci±gamy go dla zbawienia waszych dusz, gdy¿ chcemy aby¶cie zostali objêci opiek± ¶w. Piotra w zamian za dowody waszej dewocji…". By³a to wiêc wyra¼nie op³ata dewocyjna, jednak parê lat pó¼niej ten sam legat, ju¿ jako papie¿ Hadrian IV, o¶wieci³ Szwedów:"umi³owani synowie etc. ju¿ bez w±tpienia Twoja mi³o¶æ wie, ¿e królestwo Gotów od momentu, kiedy poznano w nim imiê Chrystusa zosta³o poddane w³adzy Ksiêcia Aposto³ów i jego nastêpców, a Goci swoje ber³a bogobojnie poddaj± pod stopy ¶w. Piotra, któremu odt±d co roku p³ac± trybut. Pouczamy tedy wasz± mi³o¶æ i przypominamy, by¶ bez zw³oki przys³a³ to, co ¶wiêtej i powszechnej Matce s³usznie siê nale¿y..." !

Tak sta³o siê i w Polsce Do po³owy XIII wieku brak ¶ladów poddania w³adzy „Ksiêcia Aposto³ów", wystêpuje natomiast op³ata ¶wiêtopietrza, natomiast w 1253 pisze papie¿:"nastêpcy (ksi±¿±t Polskich) odk±d poznali wiarê chrze¶cijañsk± poddani byli Stolicy Apostolskiej…". Obci±¿enia Polski by³y bardzo znaczne. Tylko za panowania Zygmunta Augusta (24 lata) do Rzymu nadesz³o z Polski i Litwy oko³o 2 tys. wozów ze z³otem i srebrnymi monetami (czyli, ¿e ¶rednio co 4-5 dni wyje¿d¿a³ z Rzeczypospolitej do Pañstwa Ko¶cielnego wóz pe³en kosztowno¶ci).

Polska chyba najd³u¿ej p³aci³a ¶wiêtopietrze jako op³atê dewocyjn±, do pierwszej po³owy XIII wieku bowiem wszyscy, którzy sw± wdziêczno¶æ Rzymowi za ¶wiat³o wiary wyra¿ali denarem ¶w. Piotra zostali przezeñ wepchniêci do lenn papieskich. Oprócz wymienionych powy¿ej podobnie uczyniono z Sardyni±, Wêgrami i Korsyk±.

Wed³ug danych opracowanych przez historyków amerykañskich i brytyjskich na podstawie archiwów watykañskich papiestwo otrzymywa³o w wieku XVI w formie ¶wiêtopietrza i innych ¶wiadczeñ zagranicznych oko³o 2 mld dolarów rocznie w z³ocie. Gdyby przeliczyæ to na dzisiejsze dolary — wed³ug warto¶ci waluty USA z 1986 roku — Rzym okresu renesansu otrzymywa³ z zagranicy co roku oko³o 25 mld dolarów, i to przez wiele dziesiêcioleci.

¦wiêtopietrze p³acone by³o w wiêkszo¶ci do czasów Reformacji. Ustanowiona op³ata ¶wiêtopietrza na nowo w roku 1870 mia³a ze star± wspólna tylko nazwê. Leon XIII zbiera³ rocznie oko³o dwa miliony, Pius IX zyskiwa³ znacznie wiêcej, jednak to nie by³a ta instytucja co wystêpowa³a do czasów Odrodzenia. Dzi¶ jest to op³ata, która jest rodzajem kieszonkowego dla papie¿a. W 1999 r. oszacowano jej wysoko¶æ na 55 mln USD, co stanowi niewielki procent ca³ego bud¿etu watykañskiego.


Mariusz Agnosiewicz
Redaktor naczelny Racjonalisty, za³o¿yciel PSR, prezes Fundacji Wolnej My¶li. Autor ksi±¿ek Ko¶ció³ a faszyzm (2009), Heretyckie dziedzictwo Europy (2011), trylogii Kryminalne dzieje papiestwa: Tom I (2011), Tom II (2012), Zapomniane dzieje Polski (2014).
 Strona www autora

 Liczba tekstów na portalu: 952  Poka¿ inne teksty autora
 Liczba t³umaczeñ: 5  Poka¿ t³umaczenia autora

 Orygina³.. (http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,457)
 (Ostatnia zmiana: 10-06-2002)