Uwagi prof. Michała Pietrzaka w sprawie opinii przedstawicieli Rządu i Episkopatu z dnia 8 marca 1994 r.
(14 kwietnia 1994 r., Warszawa)

Lakoniczne stwierdzenie opinii, iż Zespół (Zespół przedstawicieli rządu RP i Episkopatu Polski) nie dostrzega przeszkód prawnych, uniemożliwiających ratyfikację konkordatu, bez podania argumentacji, świadczy o lekceważącym stosunku do opinii publicznej, podnoszącej różnorodne zarzuty natury prawnej. Trudno jest dlatego podejmować polemikę z tak sformułowaną opinią.

Wydaje się jednak, że wbrew tej opinii, konkordat pozostaje w sprzeczności z art. 82 obowiązującej Konstytucji, utrzymującym nadal rozdział kościoła od państwa, z którego wynika świecki, neutralny wobec religii charakter państwa oraz nakazującym określenie stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w formie ustawy. Sprzeczność ta dotyczy następujących postanowień konkordatu:
1. konkordat nakłada na państwo, nadal świeckie, neutralne wobec religii, obowiązek organizowania nauki religii w szkołach publicznych,
2. konkordat przekazuje funkcje państwowe związane z zawieraniem małżeństwa świeckiego duchownym, co narusza niezależny i autonomiczny charakter państwa oraz prowadzi do lekceważenia przez obywateli prawa państwowego,
3. konkordat narusza prawo do milczenia przez zmuszanie obywateli do ujawniania swych przekonań religijnych wobec instytucji państwowych (szkoła, urząd stanu cywilnego),
4. konkordat wprowadza do systemu prawnego państwa świeckiego różnicowanie sytuacji prawnej obywateli według kryterium wyznaniowego, co stwarza przesłanki ich dyskryminacji prawnej,
5. konkordat narusza konstytucyjną zasadę równouprawnienia obywateli, gdyż odbiera młodzieży katolickiej szkół średnich prawo decydowania o uczęszczaniu na naukę religii,
6. w konsekwencji swego oddziaływania konkordat prowadzi do naruszenia konstytucyjnej zasady równouprawnienia obywateli, gdyż państwo nie jest w stanie zapewnić nauki religii w szkole każdemu uczniowi. Obecnie jedynie wówczas, gdy w klasie jest conajmniej 7 dzieci jednego wyznania. Wątpliwości budzi też sprawa zapewnienia wszystkim wyznaniom możliwości zawierania małżeństwa świeckiego przed duchownymi,
7. konkordat został zawarty wbrew nakazowi art. 82 Konstytucji, który wyklucza formę umowy międzynarodowej (jest to lex specialis wobec art. 52, ust. 7 Konstytucji).

*

Tekst publikowany w: „Konkordat Polski 1993. Wybór materiałów źródłowych z lat 1993-1996". Wybór tekstów: Czesław Janik, Uniwersytet Warszawski, Instytut Nauk Politycznych, Warszawa 1997, przygotowany na zlecenie Polskiej Rady Ekumenicznej.