wstępny zarys

Anglia jest chrześcijańską od ok. 597 r. Pierwszym i jedynym zarazem Anglikiem na tronie papieskim był Hadrian IV (1154-1159) — Mikołaj Breakspear.

Zasadniczo Kościół podporządkowany był monarchii, a dobra kościelne objęte królewskim zwierzchnictwem. Podobnie jak w innych państwach, głównym źródłem konfliktu były sprawy następujące:

• obsadzanie stanowisk biskupich

• problem świadczeń finansowych Kościoła na rzecz państwa

• zakres sądownictwa kościelnego

Wydane przez króla Henryka II w XII wieku tzw. konstytucje klarendońskie (w Clarednon) ograniczające uprawnienia Kościoła, wywołały gwałtowną opozycję kleru, co doprowadziło do zamordowania arcybiskupa Cantenbury Tomasza Becketa w 1170 r. W efekcie król musiał się upokorzyć i odwołać konstytucje.

Późniejszy konflikt króla Jana bez Ziemi z Kościołem doprowadził również do upokorzenia króla i zwycięstwa papieża. Innocenty III poinformował króla angielskiego: "[Bóg chce], by Anglia, którą Kościół rzymski obdarzył niegdyś nauką chrześcijańską, stając się duchową matką tego kraju, pozostawała pod władza Kościoła także w rozumieniu doczesnym" ^{[ 1 ]} Zaczęło się w 1205 sporem o arcybiskupstwo Cantenbury i obsadę Stefana. W 1208 r. papież wydał interdykt generalny na całą Anglię. W 1212 r. papież "przekazał" koronę angielską królowi Francji. W 1213 r. Jan bez Ziemi skapitulował. Wydał wówczas przywileje dla Kościoła:

• swoboda obsadzania urzędów kościelnych

• wolność podatkowa

• privilegium fori (własne sądownictwo)

• zniesienie zakazu opuszczania Anglii przez duchownych bez zgody króla

W tym samym roku król angielski przekazał Anglię w lenno papieżowi (opłatę senioralną Anglia zaprzestała płacić dopiero w roku 1366)

W XIII w. stanowisko Kościoła umacniało się dalej, lecz w XIV wieku odżyły znów dawniejsze dążenia do jego osłabienia. Dążenia te reprezentował zarówno król, jak i Parlament, a celem ich było przede wszystkim uniezależnienie korony od Kościoła i od papiestwa oraz ograniczenie działalności sądów kościelnych.

W 1255 papież Aleksander IV (1254-1261) rozkazał wieścić w Anglii krucjatę przeciwko Manfredowi Neapolitańskiemu. Posłał też do Anglii nuncjusza, który miał nadzorować ściąganie dziesięcin.

Jak podaje raport Discourse on the Present State of England z 1572 r.: "Królestwo dzieli się na trzy partie: papistów, ateistów i protestantów. Wszystkie są jednakowo popularne, przy czym pierwsza i druga dlatego, że ze względu na ich liczebność lepiej się im nie narażać" ^{[ 2 ]}