|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
| |
Złota myśl Racjonalisty: "Etyczne spojrzenie na charakter człowieka jest bardzo jednostronne. To prawda, że takie cechy jak prawdomówność, odwaga, uczciwość, sprawiedliwość, życzliwość, skromność, pracowitość, wspaniałomyślność są godne podziwu, ale nie powinny one przesłaniać nam innych – również doniosłych – choć zazwyczaj nie włączanych do moralności cech osobowości ludzkiej takich jak umiłowanie muzyki,.. | |
| |
|
|
|
|
Prawo » Prawo europejskie
Obecność symbolu religijnego w szkole publicznej [7]
8.
Organizacje pozarządowe Międzynarodowa
Komisja Prawników (International Commission of Jurists), Interights i Human
Rights Watch
54. Organizacje
występujące w charakterze interwenientów podniosły, że obowiązkowe
eksponowanie symboli religijnych takich jak krucyfiksy w salach lekcyjnych szkół
państwowych jest niezgodne z zasadą neutralności i prawami zagwarantowanymi
uczniom i ich rodzicom w Artykule 9 Konwencji i Artykule 2 Protokołu nr 1. W opinii organizacji, pluralizm edukacyjny to ugruntowana zasada, potwierdzona nie
tylko w orzecznictwie Trybunału, ale również w orzeczeniach wielu sądów
najwyższych oraz w różnych aktach międzynarodowych. Ponadto [w opinii
organizacji], z orzecznictwa Trybunału wynika obowiązek świadczenia przez Państwo
usług publicznych, w tym edukacyjnych, z zachowaniem zasady neutralności i bezstronności w sferze przekonań religijnych. Wskazują one, że wspomniana
zasada bezstronności uznawana jest nie tylko przez Sądy Konstytucyjne we Włoszech,
Hiszpanii i Niemczech, ale również, w szczególności, przez francuską Conseil
d'Etat (Radę Stanu) i szwajcarski Sąd Federalny. Organizacje stwierdziły
ponadto, że zgodnie z orzeczeniami kilku sądów najwyższych neutralność Państwa w sferze przekonań religijnych jest szczególnie ważna w kontekście edukacji
szkolnej, ponieważ — z uwagi na jej przymusowy charakter — to właśnie w szkołach
dzieci są narażone na indoktrynację. Następnie powtórzyły one, że zgodnie z ustaleniami Trybunału, pomimo tego, iż Konwencja nie zakazuje Państwom
przekazywania w ramach zajęć edukacyjnych informacji lub wiedzy o charakterze
religijnym lub filozoficznym, muszą one zadbać o to, aby przekaz taki miał
charakter obiektywny, krytyczny i pluralistyczny oraz był wolny od
jakiejkolwiek indoktrynacji. Organizacje podkreśliły, że dotyczy to wszelkich
zadań realizowanych w obszarze edukacji i nauczania, w tym organizacji środowiska
szkolnego. 9. Organizacje pozarządowe
Zentralkomitee der deutschen katholiken, Semaines sociales de France oraz
Associazioni cristiane lavoratori italiani
55. Organizacje
występujące w charakterze interwenientów stwierdziły, że podzielają
stanowisko Izby, zgodnie z którym krucyfiks — bez względu na fakt posiadania
licznych znaczeń — stanowi przede wszystkim najważniejszy symbol chrześcijaństwa.
Dodały zarazem, że nie zgadzają się z konkluzją Izby i nie mogą zrozumieć
dlaczego obecność krucyfiksów w salach lekcyjnych miałaby być
„emocjonalnie niepokojąca" dla niektórych uczniów i zaburzać ich rozwój
umiejętności krytycznego myślenia. W opinii organizacji, sama obecność krzyża
nie może być stawiana na równi z przekazem religijnym lub filozoficznym; należałoby
raczej interpretować ją jako bierny sposób przekazywania podstawowych wartości
moralnych. Co za tym idzie, kwestia obecności krucyfiksów w szkołach musi być
postrzegana jako leżąca w sferze kompetencji Państwa podejmującego decyzję o szkolnych programach nauczania; rodzice muszą pogodzić się z tym, że pewne
aspekty edukacji w szkołach państwowych mogą nie w pełni odpowiadać ich
przekonaniom. Organizacje dodały, że decyzja Państwa o umieszczeniu krucyfiksów w szkołach państwowych nie oznacza, że prowadzi ono indoktrynację
niedopuszczalną na mocy Artykułu 2 Protokołu nr 1. Stwierdziły one, że
konieczne jest znalezienie równowagi pomiędzy prawami i interesami osób wierzących i niewierzących, pomiędzy podstawowymi prawami jednostki a uzasadnionym
interesem społecznym oraz pomiędzy określeniem standardów dotyczących praw
podstawowych a utrzymaniem różnorodności panującej w Europie. Ich zdaniem
Trybunał powinien zapewnić Państwom szeroki margines swobody oceny w tym
obszarze ponieważ poszczególne kraje przyjęły różnorakie modele
uregulowania stosunków pomiędzy państwem a religią, w tym miejsca religii w szkołach państwowych, a każdy taki model jest głęboko zakorzeniony w historii, tradycji i kulturze danego kraju.
10.
Trzydziestu trzech członków
Parlamentu Europejskiego działających wspólnie
56.
Interwenienci
wskazali, że Trybunał nie jest sądem konstytucyjnym i powinien przestrzegać
zasady subsydiarności oraz uznać szczególnie szeroki margines swobody oceny
przysługujący Umawiającym się Państwom w zakresie nie tylko relacji pomiędzy
Państwem a religią, ale również zadań Państw związanych z edukacją i nauczaniem. Zdaniem interwenientów, podejmując decyzję o obowiązkowym usunięciu
symboli religijnych ze szkół państwowych, Wielka Izba sformułowałaby
skrajny ideologicznie przekaz. Dodali oni, że z orzecznictwa Trybunału wynika
jasno, iż Państwo, które z przyczyn uwarunkowanych historycznie lub
zwyczajowo wykazuje preferencję w stosunku do konkretnej religii, nie
przekracza takiego marginesu swobody. Z uwagi na powyższe, interwenienci uważają,
że eksponowanie krucyfiksów w budynkach publicznych nie jest sprzeczne z Konwencją a obecność symboli religijnych w przestrzeni publicznej powinna być
postrzegana nie jako forma indoktrynacji, ale jako wyraz jedności i tożsamości
kulturowej. Interwenienci stwierdzili ponadto, że w określonym kontekście
symbole religijne nabierają świeckiego wymiaru i nie powinny być usuwane.
D. Ocena Trybunału
57.
Po
pierwsze, Trybunał stwierdza, że przedłożona mu do rozpatrzenia kwestia
dotyczy wyłącznie zgodności, w świetle okoliczności przedmiotowej sprawy,
obecności krucyfiksów w salach lekcyjnych włoskich szkół państwowych z wymogami Artykułu 2 Protokołu nr 1 i Artykułu 9 Konwencji.
Nie ma
tym samym potrzeby badania kwestii obecności krucyfiksów w innych niż szkoły
państwowe miejscach. Nie leży też w gestii Trybunału rozstrzyganie o zgodności
obecności krucyfiksów w szkołach państwowych z zasadą sekularyzmu wyrażoną w prawie włoskim.
58. Po
drugie, Trybunał podkreśla, iż zwolennicy sekularyzmu mają prawo twierdzić,
że ich poglądy posiadają taką „siłę przekonywania, wagę, spójność i znaczenie", które pozwalają na zakwalifikowanie ich jako „przekonań" w rozumieniu Artykułu 9 Konwencji i Artykułu 2 Protokołu nr 1 (zob. Campbell i Cosans p. Zjednoczonemu Królestwu, wyrok z25 lutego 1982 r., § 36, Seria A Nr 48).
Dokładniej rzecz ujmując, ich poglądy muszą zostać uznane za „przekonania
filozoficzne" w rozumieniu zdania drugiego Artykułu
2 Protokołu nr 1, o ile zasługują one na „szacunek w społeczeństwie
demokratycznym", nie naruszają ludzkiej godności i nie stoją w sprzeczności z podstawowym prawem dziecka do nauki (tamże).
1. Sprawa skarżącej
a. Zasady ogólne
59.
Trybunał
przypomina, że w obszarze wychowania i nauczania Artykuł 2 Protokołu nr 1
stanowi lex specialis względem Artykułu
9 Konwencji. Dotyczy to przynajmniej sytuacji, w których — podobnie jak w przedmiotowej sprawie — podstawą sporu jest nałożony na Umawiające się Państwa
na mocy zdania drugiego Artykułu 2 obowiązek poszanowania, przy wykonywaniu
przez Państwa przyjętych przez nie funkcji w tej dziedzinie, prawa rodziców
do zapewnienia [dzieciom] wychowania i nauczania zgodnie ze swoimi własnymi
przekonaniami religijnymi i filozoficznymi (zob. Folgerø i Inni p. Norwegii [GC],
nr 15472/02, § 84, ETPC 2007-VIII, § 84).
Z
uwagi na powyższe, treść przedmiotowej skargi należy zbadać przede
wszystkim w świetle zdania drugiego Artykułu 2 Protokołu nr 1 (zob. również
Appel-Irrgang i Inni p. Niemcom (dec.)
nr 45216/07, ETPC 2009-...).
60. Pomimo
tego, wskazaną normę należy rozpatrywać nie tylko w świetle zdania
pierwszego Artykułu 2 Protokołu nr 1, ale też w szczególności odwołując
się do Artykułu 9 Konwencji (zob. np. wyrok w przywołanej powyżej sprawie Folgerø, § 84), który gwarantuje wolność myśli,
sumienia i wyznania, w tym wolność wyrażaną poprzez brak przynależności
wyznaniowej, i nakłada na Umawiające się Państwa „obowiązek neutralności i bezstronności".
W związku z powyższym, należy podkreślić, że Państwa odpowiadają za zapewnienie, w sposób neutralny i bezstronny, możliwości praktykowania różnych religii,
wyznań i przekonań. Rola Państwa polega na wspieraniu utrzymania porządku
publicznego, harmonii wyznaniowej i tolerancji w społeczeństwie demokratycznym
(zob. np. Leyla Şahin p. Turcji, [WI],
skarga nr 44774/98, § 107, ETPC 2005-XI).
Dotyczy to zarówno stosunków pomiędzy osobami wierzącymi i niewierzącymi,
jak i relacji pomiędzy wyznawcami rożnych religii, wyznań i przekonań.
61.
Czasownik
„szanować" (respect) użyty w Artykule 2 Protokołu nr 1 oznacza coś więcej niż „uznawać" (acknowledge) lub „uwzględniać" (take
into account) [ 1 ];
jego użycie sugeruje, że z zasadniczym zobowiązaniem negatywnym Państwa wiąże
się określony obowiązek pozytywny (zob. sprawa Campbell i Cosan, przywołana powyżej, § 37).
Niezależnie
od tego, wymogi wynikające z koncepcji „poszanowania", która pojawia się
również w Artykule 8 Konwencji, różnią się w zależności od okoliczności
sprawy, co przekłada się na różnorodność praktyk i sytuacji występujących w Umawiających się Państwach. Umawiające się Państwa dysponują zatem
szerokim marginesem swobody oceny doboru metod zapewnienia przestrzegania
Konwencji, uwzględniającym potrzeby i zasoby społeczności i jednostek. W kontekście Artykułu 2 Protokołu nr 1 koncepcja ta wskazuje w szczególności,
że omawiane postanowienie Protokołu nie może być interpretowane jako nakładające
na Państwo obowiązek zapewnienia określonej formy nauczania (zob. Bulski p. Polsce, (dec.), skarga nr. 46254/99 i 31888/02).
62.
Trybunał
pragnie również powołać się na orzecznictwo dotyczące miejsca religii w programie nauczania w szkołach (zob. przede wszystkim Kjeldsen, Busk Madsen i Pedersen p. Danii, wyrok z7 grudnia 1976 r., § 50-53, Seria A nr 23,
Folgerø, § 84; oraz Hasan i Eylem Zengin p. Turcji, skarga nr 1448/04, § 51 i 52, ETPC 2007-XI).
Z
rozstrzygnięć we wskazanych powyżej sprawach wynika, że opracowywanie i planowanie programu nauczania należy do kompetencji Umawiających się Państw.
Co do zasady, to Trybunał nie powinien rozstrzygać takich kwestii, jako że właściwe
rozwiązania tego typu problemów mogą różnić się w zależności od kraju
czy epoki.
W
szczególności, zdanie drugie Artykułu 2 Protokołu nr 1 nie zakazuje Państwom
przekazywania w ramach zajęć edukacyjnych informacji lub wiedzy o charakterze
stricte religijnym lub filozoficznym bądź zawierających elementy religijne
lub filozoficzne. Co więcej, nie stanowi ono dla rodziców podstawy zgłaszania
sprzeciwu wobec wprowadzenia nauczania lub wychowania o takim charakterze do
programu szkolnego.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 Dalej..
Przypisy: [ 1 ] W nieoficjalnym tłumaczeniu Konwencji na jęz. polski dostępnym na stronie
Trybunału angielski czasownik respect
przetłumaczono właśnie jako "uznaje" — przyp.tłum. « Prawo europejskie (Publikacja: 21-04-2011 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 1193 |
|