Naukowcy Narodowego Centrum Badań Jądrowych (NCBJ) zaprojektowali i
wybudowali mobilne laboratorium służące do badań jakości powietrza. Jedno
z nielicznych tego typu urządzeń w Polsce pozwoli na szybką identyfikację
zanieczyszczeń powietrza praktycznie w każdym miejscu a tym samym wpłynie
na poprawę działań mających na celu ochronę naszego zdrowia.
Mobilne laboratorium to specjalny klimatyzowany kontener wyposażony w
najnowocześniejszą aparaturę służącą do kompleksowej analizy powietrza. Składa się
on m.in. z aparatury będącej w powszechnym użyciu przez Wojewódzkie Inspektoraty
Ochrony Środowiska, nowoczesne analizatory, grawimetryczne poborniki pyłów jak również
zestawy do pomiarów gazowych zanieczyszczeń powietrza, w tym tlenków azotu, tlenku
węgla i ozonu. Wkrótce laboratorium wyposażone zostanie w stację meteo z 10-metrowym
masztem, kontrolującą warunki meteorologiczne panujące w miejscu pomiarów.
"Nasze laboratorium, jako jedno z nielicznych w kraju, będzie mogło przeprowadzać
kompleksową analizę składu frakcyjnego pyłów zawieszonych, identyfikując cząstki o
średnicy nawet 20 nanometrów, a więc dwa tysiące razy mniejszych niż średnica ludzkiego
włosa" - tłumaczy dr Jan Sernicki , Kierownik Zakładu Interdyscyplinarnych Zastosowań
Fizyki, współtwórca projektu mobilnego laboratorium - "pyły zawieszone są niezwykle groźne
dla naszego zdrowia, dlatego tak ważna jest szybka ich identyfikacja i analiza. Nasza praca
jest odpowiedzią na zapotrzebowanie z zakresu ochrony środowiska ludzkiego życia".
Pył zawieszony składa się z mieszaniny cząstek będących w powietrzu i składających się z
substancji organicznych i nieorganicznych. Może on zawierać także substancje toksyczne
takie jak wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (np. benzo/a/piren), metale ciężkie
oraz dioksyny i furany. Pył taki to cząstki o średnicy mniejszej niż 10 mikrometrów, które
mogą docierać do górnych dróg oddechowych i płuc powodując trudności z oddychaniem,
kaszel czy zadyszkę a także zwiększając zagrożenia infekcjami układu oddechowego
(astma, katar sienny czy zapalenie spojówek). Pyły o średnicy cząstek mniejszej niż 2,5
mikrometra mogą również przenikać do krwi powodując m.in. choroby serca (nadciśnienie,
zawał) lub choroby nowotworowe (rak płuc).
Największą emisję pyłów zawieszonych powoduje spalanie węgla w starych i często źle
wyregulowanych kotłach i piecach domowych oraz w dużych miastach ruch drogowy.
Innym, mniejszym, ich źródłem jest przemysł energetyczny, chemiczny, wydobywczy i
metalurgiczny.
Przeprowadzane w województwie mazowieckim badania jakości powietrza pokazują,
że blisko 45 proc. mieszkańców Mazowsza jest przez wiele dni w roku narażonych na
wdychanie podwyższonego stężenia pyłu zawieszonego PM10 (o średnicy 10 mikrometra).
Co więcej, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska zwraca uwagę, że dopuszczalny
poziom pyłu zawieszonego PM2,5 jest przekraczany w wielu punktach pomiarowych
na terenie województwa. Najgorsza sytuacja występuje w Żyrardowie, Otwocku oraz
Ciechanowie (notowane są tam najwyższe stężenia spośród obserwowanych we wszystkich
punktach pomiarowych w województwie mazowieckim). Z uwagi na skalę aglomeracji
warszawskiej, trudna sytuacja jest także w samej stolicy.
Mobilność laboratorium, zapewniona przez małe wymiary (nieco ponad 5,5 m2
lekka i kompaktowa obudowa a także łatwość podłączenia do samochodu osobowego to
niewątpliwie cecha, która pozwoli naukowcom prowadzić badania w wielu miejscach w
możliwie krótkim czasie.
"Mobilne laboratorium powstało na terenie województwa mazowieckiego z myślą o
przeprowadzaniu kompleksowych badań powietrza nie tylko w stolicy, ale również w każdym
innym miejscu, gdzie takie analizy są niezbędne" - tłumaczy mgr inż. Małgorzata Bogusz z
Zakładu Interdyscyplinarnych Zastosowań Fizyki NCBJ - "to efekt połączenia eksperckiej
wiedzy fizyczna i wieloletniego doświadczenia jaką dysponujemy w naszym instytucie ze
wsparciem finansowym Unii Europejskiej ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju
Regionalnego".
NCBJ od kilku lat prowadzi prace badawcze i rozwojowe związane z poszukiwaniem metod
bardziej efektywnego wykorzystania wieloletnich baz danych oraz informacji uzyskiwanych w
czasie rzeczywistym dostępnych w kraju, m.in. do prognozowania stężenia zanieczyszczenia
powietrza pyłem zawieszonym. Ponadto, w instytucie w Świerku działają grupy naukowców
(m.in. Centrum Doskonałości MANHAZ) zajmujących się zagadnieniami rozprzestrzeniania
różnych czynników (w tym promieniotwórczych) w środowisku przy użyciu największego
klastra obliczeniowego w Polsce (Centrum Informatyczne Świerk).
Mobilne laboratorium zostało opracowane i zbudowane w ramach zadania Modernizacja
Laboratorium Pomiarów Środowiskowych, realizowanego w ramach projektu "Wzmocnienie
potencjału innowacyjnego ośrodka w Świerku w zakresie rozwoju technologii
wykorzystujących promieniowanie jonizujące" (potocznie nazywanym "4laby").
Realizacja projektu "Wzmocnienie potencjału innowacyjnego Ośrodka w Świerku w zakresie rozwoju technologii
wykorzystujących promieniowanie jonizujące" zapewni przestrzeń do prowadzenia badań naukowych Między innymi dzięki
jego realizacji Narodowe Centrum badań Jądrowych stanie się w przyszłości miejscem, które przyciąga ludzi z całego świata
nie tylko możliwościami rozwoju, ale również nowoczesną aparaturą i odpowiednimi warunkami pracy naukowej. Unikatowa
sieć laboratoriów, wyposażona w światowej klasy sprzęt, umożliwi realizację badań naukowych i zbudowanie pomostów
współpracy z innymi światowymi ośrodkami naukowymi i biznesowymi. . Całkowita wartość projektu wynosi 39 675 524,67
PLN. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013.
