Być może najpopularniejszym ze wszystkich dinozaurów jest Tyrannosaurus rex - duży, mięsożerny dinozaur o ogromnych zębach, jawiący się niczym prawdziwy potwór. Ale gdyby przyszło mu boksować się z przeciwnikiem, nieproporcjonalnie, niemal komicznie, małe ramiona zrobiłyby z niego konusa. Tymczasem Tyrannosaurus nie był jednym dinozaurem o tak drobnych ramionach. Cała rodzina dinozaurów znana pod nazwą abelizaurów również charakteryzowała się tą cechą, a wedle nowych odkryć, mogła ją tak naprawdę zapoczątkować.

Rekonstrukacja postawy chodzącej Tyrannosaurus rex. Wikimedia Commons

Skamieliny dinozaurów z rodziny abelizaurów odkryte w Patagonii, najdalej na południe wysuniętym końcu Ameryki Południowej, pokazują ewolucję w czasie tej charakterystycznej cechy. Badany konkretnie okaz datuje się na okres jury i jest o 40 mln lat starszy od jakiegokolwiek innego, znanego abelizaura. Wyraźnie widać po nim, że skracanie ramienia rozpoczęło się na wczesnym etapie historii ewolucji tej grupy.

Odkrycia dokonał paleontolog dr Olivier Rauhut z Uniwersytetu Ludwiga Maximiliana w Monachium (LMU), współpracujący również z Bawarskimi Zbiorami Paleontologicznymi i Geologicznymi w Monachium, wraz z argentyńskim kolegą, dr Diego Polem. "Abelizaury były wysoce zróżnicowaną i szeroko rozpowszechnioną grupą w [okresie] kredy - mówi dr Rauhut - ale ich pochodzenie pozostawało jak do tej pory owiane tajemnicą".

Abelizaury były dwunożnymi mięsożercami, mierzącymi około siedmiu do dziewięciu metrów długości i siejącymi za swoich czasów postrach drapieżnikami. Przemierzały obszary Patagonii i inne obszary Gondwany - najdalej na południe wysuniętego kontynentu, w skład którego wchodziły dzisiejsza Afryka, Antarktyda, Australia i Ameryka Południowa. Jeżeli chodzi o cechy charakterystyczne, to bardzo przypominały tyranozaurydy, a główna różnica polegała na wyjątkowo krótkich i wysokich czaszkach - jedynych w swoim rodzaju. Ta cecha sugeruje, że uścisk ich szczęk był niezwykle silny.

Rauhut i Pol nazwali nowe gatunki abelizaurów Eoabelisaurus mefi, inaczej "poranny abelizaur z Museo Palentológico Egidio Feruglio (MEF)", w uznaniu dla wsparcia, jakiego udzieliło muzeum ich współpracy badawczej. "Nowe odkrycie ujawniło, że linia genealogiczna abelizaurów jest starsza niż dotychczas przypuszczano" - twierdzi dr Rauhut. "Powodem, dla którego tak niewiele wiadomo na ich temat jest niekompletność skamielin drapieżnych dinozaurów z półkuli południowej, zwłaszcza z okresu od środkowej jury do wcześniej kredy".

Podczas gdy tak samo jak tyranozaury miały krótkie ramiona, tym różniły się według niektórych badań, że tyranozaury były w stanie używać swoich ramion jak silnych haków, aby unieruchomić ofiarę. Ramiona abelizaurów wydają się znacznie słabsze i są po prostu pozostałością szczątkową. Odkrycie umożliwiło jednak naukowcom nakreślić wyraźniejszy obraz ewolucji ramion.

"Trend wykształcił się widocznie dosyć wcześnie i rozpoczął się od końca odsiebnego" - mówi dr Rauhut. "Górna część ramienia eoabelizaura jest normalnego rozmiaru, natomiast dolna jest w porównaniu znacznie krótsza. Chwytna część kończyny jest bardzo skarłowaciała z maleńkimi palcami i szponami". Odkrycia wydają się potwierdzać sugestie innych paleontologów, że zmniejszanie się abelizaurów rozpoczęło się od chwytnej części kończyny.

Ku zaskoczeniu naukowców eoabelizaur, który wyewoluował na superkontynencie Pangea, nie występował na wszystkich kontynentach, jakie ukształtowały się po jego rozpadzie. Pangea to superkontynent utworzony ze wszystkich znanych nam dzisiaj kontynentów, który istniał około 300 mln lat temu. "Jednym z możliwych wyjaśnień jest istnienie olbrzymiej pustyni w środkowej części Pangei, która uniemożliwiła rozprzestrzenienie się grupy na Północ, ograniczając ewolucję gatunku do półkuli południowej" - stwierdza dr Pol.

Hipoteza istnienia takiej bariery geograficznej znajduje poparcie w najnowszych badaniach geologicznych oraz wynikach modelowania klimatycznego.

Mimo znaczących znalezisk nadal pozostaje wiele do odkrycia. "Nakreślony przez nas obraz ewolucji dinozaurów w okresie jury w znacznym stopniu opiera się na skamielinach ze stanowisk północnych" - stwierdza dr Rauhut. "Półkula południowa z pewnością trzyma dla nas w zanadrzu jeszcze wiele niespodzianek".

Naukowcy mają nadzieję kontynuować swoje badania - które zostały dofinansowane przez Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG) oraz argentyńską Agencia Nacional de Promoción Científica y Tecnológica - nad dinozaurami jurajskimi w Patagonii.

Źródło: CORDIS

Formowanie się kontynentów: