Prawo » Prawo wyznaniowe » Fundusz Kościelny
Opinia prawna o projekcie ustawy o zniesieniu Funduszu Kościelnego [2] Autor tekstu: Paweł Borecki
Uprawnienia Kościoła
katolickiego w sprawach finansowych i podatkowych kościelnych osób fizycznych i prawnych wyraźnie ogranicza jednak, przyjęta w uzgodnieniu ze Stolicą
Apostolską i podana do publicznej wiadomości poprzez publikację w Monitorze
Polskim, Deklaracja Rządu Rzeczypospolitej z dnia 15 kwietnia 1997 r. w celu zapewnienia jasnej wykładni przepisów Konkordatu między Stolicą
Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie 28 lipca
1993 r. W punkcie 6 tego dokumentu czytamy, że konkordat uznaje określone
ustawodawstwem polskim kompetencje organów państwowych do regulowania kwestii
finansowych i podatkowych kościelnych osób fizycznych i prawnych. W tym celu
strona państwowa zapozna się z opinią strony kościelnej na łonie
odpowiedniej komisji, o której mowa w art. 22 ust. 2 i 3 traktatu.
Uchwalenie projekt
ustawy o zniesieniu Funduszu Kościelnego, jako dotyczącego spraw finansowych
kościelnych osób fizycznych i prawnych, winno być zatem poprzedzone zasięgnięciem
jedynie opinii, a nie uzyskaniem zgody strony kościelnej. W związku z tym należy
uprzednio ustanowić komisję odpowiadającą wymogom art. 22 ust. 2 i 3 konkordatu.
Zgodnie z wyeksponowaną w art. 25 ust. 1
konstytucji zasadą równouprawnienia wyznań takie same uprawnienia, jakie w świetle
konkordatu służą Kościołowi katolickiemu w procesie prawodawczym w sprawach
finansowych i podatkowych przysługują nierzymskokatolickim kościołom oraz
innym związkom wyznaniowym. Wymagane jest zatem przed uchwaleniem analizowanej
ustawy zasięgnięcie opinii każdego zainteresowanego związku wyznaniowego,
nie jest natomiast konieczne zawarcie przez Radę Ministrów uprzednich umów,
przewidzianych w art. 25 ust. 5 konstytucji i mających stanowić
podstawę odpowiednich regulacji ustawowych. Zgodnie z zasadą równouprawnienia
należałoby powołać, na wzór komisji przewidzianej w art. 22 ust. 2
konkordatu, odpowiednią komisję skupiającą przedstawicieli zainteresowanych
nierzymskokatolickich kościołów i związków wyznaniowych. Przedstawiona wykładnia przepisów konstytucji, służąca
ochronie interesów finansowych państwa, może być jednak kwestionowana w świetle
orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Trybunał w orzeczeniu z 2 kwietnia
2003 r. (syg. K13/02) stwierdził m.in., że z art. 25 konstytucji
wynika dla organów władzy publicznej obowiązek poszukiwania w sferze stosunków z kościołami i związkami wyznaniowymi rozwiązań prawodawczych o charakterze
konsensualnym, które znajdują akceptację adresatów. Ustawodawca nie może
zatem podejmować jednostronnych ingerencji w sferę stosunków między poszczególnymi
kościołami i związkami wyznaniowymi. Konstytucja, w opinii sędziów Trybunału
Konstytucyjnego, pozostawia szeroki zakres swobody zainteresowanym kościołom i związkom wyznaniowym oraz Radzie Ministrów w zakresie kształtowania treści
prawodawstwa, które ich dotyczy. Swoboda ta nie jest jednak nieograniczona,
ponieważ przyjęte rozwiązania prawne muszą być zgodne z normami
konstytucyjnymi, w tym m.in. z zasadą równości jednostek oraz zasadą równouprawnienia
kościołów i związków wyznaniowych.
Trybunał Konstytucyjny zaliczył do istotnych elementów
szczególnego, konstytucyjnego statusu wspólnot religijnych zasadę stanowienia
regulacji prawnych dotyczących tych wspólnot w drodze dwustronnej umowy, zaś
wymóg wcześniejszej umowy między Radą Ministrów a przedstawicielami Kościoła
odniósł także do ustaw regulujących stosunek państwa do Kościoła
katolickiego. W świetle powyższych konstatacji należy liczyć się z postulatami związków wyznaniowych, aby uchwalenie ustawy o treści objętej
zakresem analizowanego projektu ustawy poprzedziło zawarcie odpowiednich umów. W przypadku niespełnienia tych postulatów może zostać zainicjowana kontrola
konstytucyjności właściwej ustawy. Konkludując należy
stwierdzić, że regulacja arbitralna problematyki Funduszu Kościelnego,
dokonana całkowicie samodzielnie przez parlament, bez przynajmniej zasięgnięcia
opinii zainteresowanych związków wyznaniowych, może być zasadnie uznana za
sprzeczną z konkordatem oraz Konstytucją RP.
III.
Uwagi szczegółowe
Projekt ustawy o zniesieniu Funduszu Kościelnego zawiera pewne uchybienia legislacyjne:
1. Tytuł projektu
ustawy jest nieadekwatny do jego treści. Ustawa ma mieć bowiem charakter
ustawy nowelizującej. Jej treścią będą zmiany w przepisach obowiązujących
ustaw. Tytuł ustawy powinien zatem brzmieć: Ustawa z dnia (...) o zmianie ustawy o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki,
poręczeniu proboszczom gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego
orazniektórych innych ustaw.
2. Art. 1 projektu
ustawy, głoszący zniesienie Funduszu Kościelnego, jest zbyteczny z punktu
widzenia zasad poprawnej legislacji. Eliminację instytucji Funduszu Kościelnego
można osiągnąć konsekwentnie i precyzyjnie nowelizując przepisy obowiązujących
ustaw, odwołujące się do wspomnianej instytucji.
3. Art. 2 projektu
ustawy ma charakter przepisu przejściowego, w związku z tym przepis o treści
art. 2 powinien zostać zamieszczony na końcu projektu ustawy, bezpośrednio
przed przepisem określającym termin wejścia w życie ustawy.
4. Czytelnym celem
wnioskodawców jest eliminacja przepisów dotyczących Funduszu Kościelnego z ustawy z 20 marca 1950 r. Zamiar ten nie jest jednak realizowany w pełni
konsekwentnie. Uchylenie przepisów dotyczących Funduszu Kościelnego wymaga
także adekwatnej zmiany tytułu ustawy z 1950 r. oraz jej wstępu. W związku z tym proponuje się, aby dotychczasowy art. 3 analizowanego projektu, jako
art. 1, otrzymał następującą treść:
W ustawie o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki,
poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego
(Dz. U. Nr 9, poz. 87, Nr 10, poz. 111; z 1969 r. Nr 13, poz. 95; z 1975 r.
Nr 17, poz. 94; z 1989 r. Nr 29, poz. 154; z 1998 r. Nr 137, poz. 887) wprowadza
się następujące zmiany:
1) tytuł
ustawy otrzymuje brzmienie: Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu przez Państwo
dóbr martwej ręki i poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych
2) wstęp
ustawy otrzymuje brzmienie: Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej zapowiedział,
że o położeniu prawnym nieruchomości ziemskich, należących do Kościoła
Katolickiego lub gmin wyznaniowych innych wyznań orzeknie Sejm Ustawodawczy. W wykonaniu tej zapowiedzi, celem usunięcia przywilejów obszarniczo-feudalnych w dobrach martwej ręki, stanowi się co następuje:
3) w art. 1 uchyla się ust. 4 i 5.
4) art.
7 ust. 2 otrzymuje brzmienie: Rada Ministrów ustali tryb zarządu i użytkowania
( ust. 1).
5) uchyla
się art. 8-11.
5. W odpowiednich
przepisach projektu należy zastąpić wyrazy: skreśla
się wyrazami: uchyla się.
6. Konsekwentna
realizacja celu wnioskodawców — zniesienie Funduszu Kościelnego — wymaga
uwzględnienia w projekcie ustawy nowelizacji odpowiednich przepisów ustaw
dotyczących finansowania składek na ubezpieczenie zdrowotne duchowieństwa.
*
Październik 2004 r.
1 2
« Fundusz Kościelny (Publikacja: 20-12-2004 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 3830 |