III. Ostatni problem wynika z pytania, czy tryb z art. 89 (wyrażenie zgody na ratyfikację w ustawie) wyłącza stosowanie art. 133 ust. 2 Konstytucji (Prezydent przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z Konstytucją).
Prezydent jako jedyny podmiot zyskał legitymację do wnioskowania o zbadanie konstytucyjności ustawy przed jej podpisaniem (tzw. kontrola prewencyjna z art. 122 ust. 3, zd. pierwsze).
Właściwość Trybunału Konstytucyjnego obejmuje tym samym kontrolę ustawy wyrażającej zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej (art. 89 ust. 1 oraz art. 90 ust. 2), podobnie jak kontrolę wszystkich ustaw przed ich podpisaniem, wedle kryteriów: treści, kompetencji oraz dochowania trybu wymaganego przepisami prawa do wydania aktu (..) (art. 42 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643).
Nie tracą na aktualności wnioski zawarte w uchwale wykładniczej Trybunału ^{[ 2 ]} z dnia 30 listopada 1994 r. (W. 10/94), zgodnie z którymi:
— skoro na treść ustawy upoważniającej składa się — w zasadzie wyłącznie - udzielenie upoważnienia do ratyfikacji, to TK może nie tylko np. badać, czy udzielono je właściwemu organowi, ale także, czy przyzwolenie dokonania ratyfikacji umowy nie oznacza przyzwolenia na wprowadzenie do polskiego systemu prawnego samowykonalnych norm wynikających z umowy międzynarodowej a sprzecznych z Konstytucją,
— kompetencja TK do dokonania takiego badania wynika z charakteru ustawy upoważniającej (kompetencyjnej), której treścią jest nie tylko wskazanie organu upoważnionego do działania, ale też wskazanie materialnej treści tego działania, tj. wskazanie umowy międzynarodowej, która w wyniku upoważnienia wyrażonego w ustawie może zostać ratyfikowana,
— rzeczywista zawartość normy kompetencyjnej zawartej w ustawie upoważniającej obejmuje nie tylko elementy formalne, ale i element materialny, to znaczy przyzwolenie na ratyfikowanie umowy o określonej treści. Skoro parlament ma prawo i obowiązek dokonać pełnej analizy tekstu umowy, to istotą udzielonego przez niego upoważnienia jest zaakceptowanie treści zawartych w tej umowie,
— analiza treści ustawy upoważniającej musi być tym samym dokonana poprzez analizę treści umowy międzynarodowej, której dotyczy,
— Trybunał nie dokonuje tu kontroli umowy jako takiej, a bada tylko materialną zawartość upoważnienia zawartego w ustawie.

2. Mając na uwadze powyższe oraz fakt, że Konstytucja rozstrzygnęła explicite o kontroli prewencyjnej umów międzynarodowych wymagających ratyfikacji (w tym za zgodą ustawową), trzeba uznać, że prawo Prezydenta do wszczęcia postępowania przed Trybunałem będzie wymagało przedmiotowego ustalenia:
— czy kwestionowana jest ustawa wyrażająca zgodę (z położeniem szczególnego nacisku na jej elementy formalne),
— czy też istnieją zastrzeżenia wobec samej umowy (jej rozstrzygnięć merytorycznych).
Wydaje się, że o wyborze jednej z procedur będzie decydował rodzaj aktu (ustawa lub umowa) oraz postawione wobec niego zarzuty (dla ustawy - kompetencja i tryb uchwalenia, dla umowy przede wszystkim - treść).
Stanowisko uzasadniamy funkcjonalnie, podkreślając (pod rządami obowiązującej Konstytucji) kognicję Trybunału do "prostego" (bez uciekania się do ustawy wyrażającej zgodę) badania umów międzynarodowych i "bezpośredniego" orzekania o konstytucyjności ich postanowień.
Trzeba zatem przyjąć, że art. 133 ust. 2 przez sformułowanie „przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej" odniesione do umowy poprzedzonej zgodą wyrażoną w ustawie, określa, iż warunkiem wniesienia wniosku do Trybunału jest „zdolność Prezydenta do ratyfikowania umowy", czyli uchwalenia ustawy wyrażającej zgodę.
Uchwalenie ustawy (de facto jej publikacja [wejście w życie]) legitymuje Prezydenta do wszczęcia kontroli w trybie prewencyjnym. Natomiast, jak zostanie określony przedmiot badania (ustawa czy umowa) zależy wyłącznie od charakteru prawnego zarzutów oraz skutków, jakie wnioskodawca wiąże z orzeczeniem.

Konkludując, naszym zdaniem, w razie wątpliwości co do konstytucyjności umowy międzynarodowej, której ratyfikacja wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezydent będzie bezpośrednio kwestionował samą umowę (po spełnieniu warunku zawieszającego jego zdolność ratyfikacyjną tzn. po uchwaleniu ustawy).
Dodajmy na koniec: opiniowane zagadnienia są materią na tyle skomplikowaną, że ich wnikliwa analiza prawna — w czasie wyznaczonym na przedstawienie stanowiska - jest zdecydowanie utrudniona. 

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Nadrzędność prawa wspólnotowego nad prawem krajowym Właściwy tryb ratyfikacji konkordatu

Dodaj komentarz do strony..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word