Skąd bierze się ta nijakość liberalizmu? Według Žižka jest to konsekwencja logiki kapitalizmu. Sam kapitalizm jest ,,prawdziwie neutralną machiną ekonomiczno-symboliczną" ^{[ 27 ]}. Jego amorficzny charakter sprawia, iż może zakorzenić się w różnych warunkach. ,,Kapitalizm nie jest po prostu uniwersalny, jest uniwersalnością samą w sobie, olbrzymią, realną, niszczycielską siłą znoszącą wszystkie partykularne światopoglądy, kultury i tradycje, przecinającą je i chwytającą we własne sidła" ^{[ 28 ]}

Boska przemoc

Szósty esej stanowi swoistą kulminację całej książki. Žižek opisuje i (poniekąd) usprawiedliwia ,,boską przemoc" (termin ukuty przez Waltera Benjamina). Czym jest boska przemoc? Žižek zdaje się utożsamiać ją z przemocą rewolucyjną, której przykładem są wydarzenia z lat 1792-1794, czy też z roku 1917. Zaskakująco stwierdza, iż naszym obowiązkiem nie jest powstrzymywanie się od wymierzania kar za najcięższe występki (,,nie zabijaj"), lecz konieczne jest działanie zgodnie z logiką sprawiedliwości i karanie zbrodni ^{[ 29 ]}. Wypowiedź tą należy odczytywać w kontekście zbrodni systemu kapitalistycznego. Žižek dokonuje rozróżnienia między mityczną i boską przemocą. Tę pierwszą należałoby utożsamiać z omówionym przeze mnie wcześniej pojęciem przemocy obiektywnej. Przemoc boska jest rodzajem, bądź też jest tożsama z przemocą subiektywną: ,,różnica między mityczną a boską przemocą jest równa tej między narzędziem a znakiem. Ta pierwsza jest narzędziem ustanowienia władzy prawa (prawnego porządku społecznego), ta druga zaś nie służy do niczego, nawet do karania winnych celem przywrócenia równowagi sprawiedliwości. Boska przemoc jest jedynie znakiem, świadectwem ogromu niesprawiedliwości na świecie, braku etycznej równowagi" ^{[ 30 ]}. Jak zaznacza Žižek, boska przemoc jest dowodem impotencji Boga. Ostatecznie, odwołując się do pism Che Guevary, uznaje, iż jest ona wyrazem miłości. Nie świadczy o radykalnym złu tkwiącym w jej sprawcach, a jest wyrazem ich miłości, chęci zaprowadzenia pozytywnej zmiany. Wywody Žižka budzą w tym miejscu wiele zastrzeżeń. Był on wielokrotnie oskarżany o afirmowanie przemocy. Warto przywołać tu głos polskiej współczesnej filozofki, Agaty Bielik Robson, która w trakcie warszawskiego spotkania z Žižkiem w Pałacu Kultury i Nauki, stwierdziła, że: ,,Žižka interesuje tylko akt totalnego zniszczenia w imię jednej fanatycznie wyznawanej prawdy, głoszącej, że »kapitalizm jest najwyższym złem« ^{[ 31 ]}. Wydaje mi się, że Agata Bielik Robson dopuściła się dużego uogólnienia i nadużycia, jednakże nie jest to teza całkowicie bezpodstawna.

Książka Žižka jest z pewnością warta przeczytania. Žižek prezentuje oryginalny sposób myślenia, z którym wprawdzie można się nie zgadzać, jednak trudno odmówić mu oryginalności spojrzenia. Lektura nie jest łatwa, czytelnik wielokrotnie zastanawia się, o co tak naprawdę chodzi autorowi. Žižek, w typowy dla siebie sposób, podaje mnóstwo przykładów, co chwilę zmienia temat, często nie tłumacząc danych spraw w sposób wyczerpujący, co rodzi pole do (w wielu przypadkach niesłusznych, oskarżeń i spekulacji). Z książką warto zapoznać się choćby dlatego, aby przekonać się, że na świat można patrzeć w sposób fundamentalnie inny, niż zwykliśmy to robić dotychczas. Choć trudno zgodzić się z niektórymi tezami Žižka , to wydaje mi się, że jego twórczość jest na tyle intrygująca, że nie warto rezygnować z jego czytania. Byłaby to intelektualna porażka.

Bibliografia

1) Slavoj Žižek, Przemoc. Sześć spojrzeń z ukosa, przeł. Antoni Górny, Warszawa, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, 2010
2) Slavoj Žižek, The Žižek Reader, red. Elizabeth Wright, Edmond Wright, Blackwell, Oxford 1999
3) Slavoj Žižek, Žižek. Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa 2009, Wydawnictwo Krytyki Politycznej
4) Slavoj Žižek, Lacan. Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa 2010, Wydawnictwo Krytyki Politycznej
5) Slavoj Žižek, Od tragedii do farsy, Warszawa 2011, Wydawnictwo Krytyki Politycznej
6) http://www.newsweek.pl/Europa/czy-leninowska-przemoc-zbawi-lewice,44700,8,1.html.

Informacje o książce: Slavoj Žižek, Przemoc. Sześć spojrzeń z ukosa, Przekład Antoni Górny, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2010, Ilość stron: 248

Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (30)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word

Piotr Michalik Student filozofii i stosunków międzynarodowych na Uniwersytecie Warszawskim.