Krytycznie zagrożony wyginięciem w Europie gatunek makroglonu - ramienicy (krynicznik połyskujący), który od ok. 60 lat nie występował w Polsce, został znaleziony w jeziorze Jeleń w woj. pomorskim - ustalili naukowcy z Poznania.

Ramienica krynicznik połyskujący (Nitella translucens) zaniknęła w Polsce w latach 60. Po raz ostatni odnotowano ją tylko w jednej lokalizacji w starorzeczu Wisły i w jeziorze w południowo-zachodniej części kraju.

Ramienice to makroglony - zielone rośliny, które żyją na dnie zbiorników wodnych. W Polsce jest ich ponad 30 gatunków. Do niedawna badacze byli przekonani, że ramienica - krynicznik połyskujący bezpowrotnie wymarł w naszym kraju. Znane są tylko pojedyncze miejsca w Europie, gdzie występuje, m.in. w Skandynawii, Niemczech i na Słowacji. Odnotowano także nieliczne jego występowanie na innych kontynentach.

Wikimedia

Tymczasem okazało się, że gatunek ten został wykryty na dnie jeziora Jeleń w Bytowie (woj. pomorskie), czyli tam, gdzie do tej pory nie występował.

"Ponownie pojawienie się krynicznika połyskującego w Polsce jest dla nas sporą zagadką" - opowiada PAP dr hab. Piotr Klimaszyk z Zakładu Ochrony Wód UAM w Poznaniu, współautor publikacji na ten temat, która ukazała się w "Journal of Phycology".

Problem polega na tym, że naukowcy nadal dość niewiele wiedzą o tym gatunku glonów. Panował pogląd, że ceni on miękką wodę z małą ilości soli mineralnych i że występuje w płytkich wodach do ok. 4 m głębokości i wymaga dużej ilości światła. Tymczasem najnowsze badania polskich naukowców wykazały, że żyje on w jeziorze Jeleń nawet na głębokości 6 m, gdzie słońce dociera już zdecydowanie gorzej. Poza tym uważano, że żyje w niewielkich kępach, tymczasem w pomorskim jeziorze intensywność jego występowania zaskoczyła naukowców - opisują bujnie rosnące kobierce.

Jezioro Jeleń nie jest już tak czyste, jak było jeszcze pod koniec XX w. - wskazują naukowcy. Ich zdaniem znacznie przyspieszył tzw. proces eutrofizacji, czyli wzbogacanie wody nadmiarem azotu i fosforu, co powoduje zmniejszenie przejrzystości wody i ograniczenie natlenienia. Tego typu zanieczyszczenia związane są z działalnością człowieka - np. nawożeniem pobliskich pól.

Taka sytuacja tym bardziej intryguje naukowców - wygląda na to, że obecne warunki w jeziorze są optymalne dla rozwoju rzadkiego gatunku ramienic. "Co ciekawe krynicznik wyparł inny gatunek makroglonu z jeziora i zdominował go" - mówi Klimaszyk. Dodaje, że wśród innych makroglonów jest go 80 proc. Ramienice są jednak bardzo czułe na zanieczyszczenia, dlatego nie jest jasne, dlaczego w takim momencie zagrożony gatunek rozmnożył się na taką skalę w pomorskim jeziorze. Nie wiadomo też jak długo zmieniające się ciągle jezioro będzie odpowiednim siedliskiem dla tego gatunku.

Obecność tego gatunku jest ważna w kontekście funkcjonowania jeziora. "Ramienice działają jak pompy oczyszczając wody jeziora - wychwytują m.in. fosfor i azot, których nadmiar jest szkodliwy dla organizmów żyjących w jeziorze i transportują je do osadów jeziora" - opowiada dr hab. Klimaszyk. Dlatego pojawienie się tego gatunku może zwiększyć odporność jeziora na degradacyjną działalność człowieka - zaznacza.

Czy to dobry znak, że zagrożona wyginięciem w Europie roślina pojawiła się w Polsce? "Bioróżnorodność jest z reguły wiązana ze stabilnością i dobrą kondycją ekosystemu. Ale nie zawsze - na przykład nowe gatunki pojawiają się pod wpływem zmian klimatu w strefie polarnej, gdzie to tej pory było ich niewiele. Dlatego nie ma tutaj prostej odpowiedzi" - mówi biolog.

W jego ocenie pojawienie się tego gatunku powinno być sygnałem dla okolicznych mieszkańców, by objąć jezioro Jeleń większą ochroną i bardziej dbać o jakość jego wody. Bo zmiana w podwodnej roślinności to informacja, że zmienia się skład wody. Klimaszyk dodaje, że od lat 90. jakość wody w tym jeziorze systematycznie pogarsza się.

PAP - Nauka w Polsce, Szymon Zdziebłowski