|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Religie i sekty » New Age
New Age - geneza i istota [2] Autor tekstu: Joanna Żak-Bucholc
W tym jednak hipisów poprzedzili członkowie ruchu beatników,
związani z kręgiem artystycznej bohemy Nowego Jorku. W wierszach A. Ginsberga
można znaleźć zarówno kontestację amerykańskiego stylu życia, jak i motywy buddyjskie
czy „poszerzonej świadomości". Jednak najwięcej dla zapoznania
zachodniego odbiorcy z buddyzmem uczynił A. Watts. Z kolei w książkach J. Kerouac'a
znajdujemy model "życia w drodze", który odegrał niebagatelną
role w czasach kontrkultury, a teraz jest kontynuowany przez sympatyków tzw.
New Age Travellers. Wymieńmy jeszcze tylko G. Snydera, który stał się patronem
tzw. głębokiej ekologii. Nie trzeba dodawać, że wszystkie wymienione osoby cieszą
się estymą wśród zwolenników Nowej Er, a reprezentowane przez nie wątki weszły w orbitę ich zainteresowań. Stosunkowo wąski, lecz nośny nurt beat generation
znalazł w kontrkulturze kontynuację na większą skalę. Zaś trafiająca do szerszej
publiczności muzyka rockowa zajęła miejsce jazzu beatników i stała się popularnym
„transmiterem" nowego przesłania. A np. w słynnym musicalu Hair
przekazującym to przesłanie,pojawiła się symbolika Nowej Ery Oświecenia,
zwanej Erą Wodnika. Symbolika Wodnika kieruje nas ku astrologicznemu aspektowi
Ruchu. Swoisty rodzaj astrologicznej historiozofii zakłada, że Ziemia co jakiś
czas zmieniając swe położenia względem Zodiaku, wchodzi jednocześnie w okres
wielkich perturbacji społecznych i kulturowych. O przejściu od ery Ryb do ery
Wodnika pisał zresztą C.G. Jung, jeden z autorów najczęściej przywoływanych
przez ideologów NE. A francuski astrolog Alain pisze: „oznacza ona (era
Wodnika — przyp. moje) przejście od zwykłej egzystencji do egzystencji
świadomej (...). Chodzi o to, by samemu osiągnąć mistrzostwo, korzystać z boskiej
energii, jaka jest wszędzie dostępna. Epoka Wodnika przeżyje bezpośredni związek
jaźni człowieka z wszechświatem czy energią kosmiczną." [ 7 ]
Astrologia nierzadko wprzęgana jest w ramy specyficznej
ścieżki duchowej służącej samodoskonaleniu (może w podobny sposób jak w indyjskiej
szkole bodhiczitty, łączącej wiedzę astrologiczna z wiedzą jogiczną). Z takiego właśnie rozumienia astrologii wywodzić można charakterystyczne pojęcia
„kosmobiologii" czy „astropsychologii".
3. Ponieważ New Age Movement jest spadkobiercą wielu
nurtów z lat 60., w tym jednego z ważniejszych — „orientalizującego",
kilka słów należałoby poświęcić sposobom, w jaki przejmowano wschodnie idee i jaki organizowały się środowiska nimi zainteresowane. Pierwszą grupę będą stanowiły
te, które skupiły się nad jedną konkretną szkołą duchową i praktykowały zgodnie z jej linią przekazu; często osoby z takich środowisk wyjeżdżały „do źródeł",
do Indii, do aszramów czy buddyjskich klasztorów albo też zakładały w swoich
krajach ich zwesternizowane odpowiedniki — ośrodki i centra. Nieco odmiennie
działały środowiska , co prawda nawiązujące do jakiejś szkoły filozoficzno-religijnej,
ale w wersji zmodyfikowanej przez przywódcę — jak miało to miejsce w przypadku
grypy Osho Rajneecha czy Maharishi Mehesz Jogi. I wreszcie grupy, które czerpały
inspirację z wielu systemów, eksploatowały rozmaite tradycje duchowe i starały
się wypracować własne zręby światopoglądu (synkretycznego) i sposoby funkcjonowania.
Z duchowego fermentu, niepokojów i poszukiwań związanych z przeświadczeniem o kryzysie europejskiej kultury wyrastało nowe zjawisko,
jako swoiste signum temporis — pojawiały się liczne formacje alternatywne
wobec głównego nurtu kulturowego (i religijnego). Rodziły się z jednej strony
tzw. Nowe Ruchy Religijne i „sekty", z drugiej — kształtowały
się środowiska pozostające poza obrębem formalnych religii, a także sekt czy
innych zwartych organizacji wyznaniowych. Tworzyły się często spontanicznie i intuicyjnie budowały obraz uniwersum z pomocą wielu zapożyczeń z „form
gotowych", tworząc synkretyczną „otwartą" formę światopoglądu,
który mógł być w pewnym stopniu modyfikowany w miarę dokonywania kolejnych adaptacji.
I tu właśnie dotykamy specyfiki New Age.
Fala kontrkultury po okresie ekspansji zaczęła powoli zanikać,
ale wiele pojedynczych osób oraz rozproszonych grupek zainspirowanych ideami
kontestacji działało nadal, w różnych formach, na obrzeżach „oficjalnej"
kultury. Funkcjonowały wiejskie wspólnoty, farmy, „komuny", grupy
medytacyjne, nieformalne albo zarejestrowane stowarzyszenia czy fundacje. Jedne o drugich często nie wiedziały.
Jedna ze sztandarowych postaci New Age, Schirley McLaine,
która swe duchowe „podróże w głąb siebie" opisała w książce Na
krawędzi, wydanej w roku 1983 (polskie wydanie 1991 r.), ze zdziwieniem
konstatuje: „okazało się, że teoria postępu dusz poprzez proces reinkarnacyjny
stała się częścią systemu myślenia nowego wieku — nie tylko w Kaliforni,
ale wszędzie na Zachodzie." I dalej: „Odkryłam wspólnoty duchowe,
takie jak Findhorn, które tworzyły się na całym świecie"; autorka stwierdza
też, iż wiele osób ukrywało dotąd swój światopogląd, bojąc się uzewnętrznić
swe przekonania. [ 8 ]
Działające zatem niezależnie od siebie, a nieraz w ukryciu, zatomizowane grupki,
na początku lat 80. zostały zauważone za sprawą nazwy „New Age",
która jak parasol rozpięła się nad nimi. Stało się to głównie za sprawą książki
M. Ferguson Sprzysiężenie Wodnika (autorka wysyłała do tych rozproszonych
osób i grupek rodzaj kwestionariusza, i to one stały się bazą dla jej publikacji).
A jak wiemy, już od czasów rewolty lat 60. działały autonomiczne
środowiska — wspomniana wspólnota Findhorn w Szkocji została założona
już na początku lat 60., a później w wyniku coraz większej popularności przekształciła
się w fundację. (Skoro o Europie mowa — tu na kształtowanie się światopoglądu
NE miało zapewne wpływ pismo „Planete" związane zresztą z Theilhardem
de Chardin — z tym, że tu mamy raczej do czynienia z inspiracją intelektualną
dużej rangi, i z tej racji mającą mniejsze pole oddziaływania).
Gdyby jednak chcieć poszukać kolebki NAM jako ruchu, to
byłaby nią Kalifornia. Tutaj, w 1962 roku, w posiadłości Big Sur Hot Springs
należącej do rodziny Murphy, Michael Murphy oraz zwolennik zenu R. Price zorganizowali
ośrodek, w którym entuzjaści rozmaitych duchowych tradycji, badań nad świadomością
itp. mogli dzielić się swymi poglądami. Ośrodek gościł m.in.: A. Wattsa, A.
Huxleya, C. Castanedę, A. Maslova. I tak powstał słynny Instytut Esalen, w którym do dziś trwa żywa wymiana myśli i odbywają się spotkania zwolenników
„nowej świadomości". Plonem jednego z takich spotkań jest książka,
znana w Polsce, pt. Zdążyć przed Apokalipsą, będąca zapisem rozmów, jakie
prowadzili ze sobą: matematyk R. Abraham, badacz tradycji duchowych T. McKenna i znany biolog, twórca koncepcji „rezonansu morfogenetycznego" R.
Sheldrake. [ 9 ]
Rysem znamiennym jest już sam fakt podjęcia takiego trialogu, w gronie osób
tak różniących się zainteresowaniami — i próba znalezienia wspólnej podstawy
problemu, widzianego w różnych kontekstach. A ten problem, to jak głosi podtytuł:
„Nauka i mistyka w drodze do resakralizacji świata".
Ważnym ogniwem zachowania kontrkulturowych idei był, powstały
także w Kaliforni w roku 1972, Ośrodek Kena Keseya, pisarza mającego
także w Polsce swych sympatyków (Lot nad kukułczym gniazdem).
Kolejnym istotnym ośrodkiem jest Instytut Noetyki,
założony rok po ośrodku Keseya przez byłego astronautę E. Mitchela, którego
przeżycia związane z doświadczeniem lotów kosmicznych skierowały ku badaniom
nad ludzką świadomością. Nazwę Instytutu stworzył jego współzałożyciel — John
White, autor swego rodzaju przewodnika po ścieżkach Nowej Ery, książki wydanej u nas pod tytułem Świt Ery Wodnika. Spotkanie Ducha i Nauki. [ 10 ]
W następnych latach podobnych ośrodków powstało wiele i
nie ma potrzeby dalej ich wymieniać.
Pamiętać jednak należy, że historia Ruchu Nowej Ery to w dużej mierze historia lektur — książki bowiem odgrywają w nim role niebagatelną, a niektóre pozycje można uznać wręcz za kamienie milowe w rozwoju Ruchu. Takimi
wydarzeniami wydawniczymi były książki Fritjopa Capry Tao fizyki z roku
1975 oraz Punkt zwrotny z roku 1980, a także wspomniana już praca Merylin
Ferguson Sprzysiężenie Wodnika wydana w r. 1980.
Z czasem rosła ilość publikacji, powstawały wydawnictwa
specjalistyczne, redakcje periodyków, księgarnie oferujące określony typ literatury.
Książka pełniła więc rolę podstawowego źródła wiedzy, była najczęściej pierwszym
kontaktem odbiorcy z ideami Ery Wodnika, a czasem wstępnym krokiem w podróży
ku „nowej świadomości".
4. Wiemy już coś niecoś o sposobie funkcjonowania
grup i osób, których działalność była zaczynem nowego ruchu kulturowego. Ale
potrzebne jest poszerzenie perspektywy tak, by zobaczyć zjawiska, choć bezpośrednio z Ruchem nie związane i rozwijające się w ramach osobnych dziedzin, to jednak
mające duży wpływ na kształtowanie się światopoglądu Nowego Wieku. Już wcześniej
sygnalizowaliśmy ten problem — chodzi o związki z nowymi zdobyczami nauki.
Skarbnicą dla osób poszukujących nowych podstaw wiedzy okazały się niektóre
dziedziny nauk ścisłych, kosmologia, ale szczególnie fizyka kwantowa, której
dokonania pozwoliły zmienić obraz materii, przeformułować pojęcie świadomości
czy energii (by wymienić tylko te, które najchętniej przywołują myśliciele spod
znaku NE).
Drugą nie mniej ważną dziedziną inspirującą twórców Ery
Wodnika okazała się psychologia, a ściślej ta jej gałąź, która rozwijała się
od Freuda w kierunku zwanym potem psychologią humanistyczną. Wspomniano już
Junga, także inny uczeń Freuda E. Fromm stał się „guru" rzeczników
nowego światopoglądu. I wielu innych.
Innym ważnym czynnikiem były badania nad świadomością,
prowadzone m.in. przez S. Groffa, zapoczątkowujące niezwykle istotne dla NE
pogłębione studnia nad naturą ludzkiego umysłu. Najsłynniejszymi badaczami umysłu i środków prowadzących do zmian świadomości (np. LSD) byli niegdysiejsi akademicy
R. Alpert i T. Leary. Ten pierwszy, potem lepiej znany pod nazwiskiem, jakie
otrzymał od swego indyjskiego guru — Ram Dass, był autorem książki, swoistej
„biblii" hipisów Be Here Now (Bądź tu teraz). Widzimy tu
wiele cech potem charakterystycznych dla NE: oto hinduska nauka o czakrach pojawia
się obok cytatów z Biblii; psychodeliczne rysunki zamieszczane są na ekologicznym,
szarym papierze, itp.
1 2 3 4 Dalej..
Przypisy: [ 7 ] H. Cyrzan , W. Pałubicki, New Age, [w:] „Euhemer" nr 4/1990, s. 94. [ 8 ] S. McLaine, Na krawędzi, Warszawa 1991, s. 422 [ 9 ] R. Abraham, R. Sheldrake, T. McKenna, Zdążyć przed Apokalipsą, Bydgoszcz 1995 [ 10 ] J. White, Świt Ery Wodnika. Spotkanie Ducha i Nauki, Bydgoszcz 1996 « New Age (Publikacja: 25-07-2002 Ostatnia zmiana: 06-09-2003)
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 1447 |
|