Racjonalista - Strona głównaDo treści


Fundusz Racjonalisty

Wesprzyj nas..
Zarejestrowaliśmy
204.826.855 wizyt
Ponad 1065 autorów napisało dla nas 7364 tekstów. Zajęłyby one 29017 stron A4

Wyszukaj na stronach:

Kryteria szczegółowe

Najnowsze strony..
Archiwum streszczeń..

 Czy konflikt w Gazie skończy się w 2024?
Raczej tak
Chyba tak
Nie wiem
Chyba nie
Raczej nie
  

Oddano 725 głosów.
Chcesz wiedzieć więcej?
Zamów dobrą książkę.
Propozycje Racjonalisty:
Sklepik "Racjonalisty"
Friedrich Nietzsche - Antychryst
Mariusz Agnosiewicz - Kościół a faszyzm. Anatomia kolaboracji

Złota myśl Racjonalisty:
Technologia, w wielu znaczeniach, jest najwyższą ekspresją ludzkości.
 Religie i sekty » Chrześcijaństwo » Prawosławie

Prawosławie
Autor tekstu:

Słowiańskie słowo Prawosławie jest zasadniczo przekładem greckiego Ortodoksja (prawowierność), aczkolwiek nie jest przekładem dosłownym. Obydwa te słowa: greckie i słowiańskie stosuje się na określenie pewnej grupy wschodnich kościołów (cerkwi) wschodniego Chrześcijaństwa nie mających związków kanonicznych z papiestwem rzymskim. Wydaje się, ze określenie słowiańskie, bardziej kojarzące się z „prawidłowym wysławianiem (kultem)", niż z "prawidłową wiarą" lepiej podkreśla mistyczny charakter wschodniego chrześcijaństwa. Obydwa jednak mówią o tym samym, inaczej jedynie rozkładając akcenty. W niniejszym szkicu chciałbym wskazać kilka rysów najistotniejszych dla Prawosławia.

1.Struktura i historia Prawosławia

Współczesne Prawosławie podzielić można na Kościoły Chalcedońskie i Niechalcedońskie. Do tych drugich, których w niniejszym opracowaniu omawiać nie będziemy, zaliczamy kościoły: syryjski z malankarskim, koptyjski, ormiański i etiopski z erytrejskim. Kiedyś nazywano je monofizyckimi, ale w świetle dogłębnych badań okazało się, że ich nauka chrystologiczna jest znacznie bliższa prawosławiu i katolicyzmowi niż monofizytyzmowi. Wśród kościołów prawosławnych chalcedońskich wyróżniamy kościoły: autokefaliczne, autonomiczne, podległe i niekanoniczne. Kościoły autokefaliczne są w pełni samodzielne i niezależne od innych podmiotów kościelnych. Są to:

-Patriarchat Ekumeniczny Konstantynopola
-Patriarchat Aleksandrii
-Patriarchat Antiochii
-Patriarchat Jerozolimy
-Prawosławny Kościół Rosji
-Prawosławny Kościół Serbii
-Prawosławny Kościół Rumunii
-Prawosławny Kościół Bułgarii
-Prawosławny Kościół Gruzji
-Prawosławny Kościół Cypru
-Prawosławny Kościół Grecji
-Prawosławny Kościół Albanii
-Prawosławny Kościół Polski
-Prawosławny Kościół Czech i Słowacji
-Prawosławny Kościół w Ameryce

Wymieniając autokefaliczne kościoły uszeregowałem je według precedencji. Pierwsze dziewięć z nich mają rangę Patriarchatów, pozostałe metropolii, lub arcybiskupstw. Autokefalii Kościoła Ameryki jak dotąd nie uznaje Konstantynopol (Fanar). Została ona nadana przez Moskwę, zdaniem Fanaru samowolnie. Dopiero niedawno Fanar na nowo nadał autokefalię Kościołowi Czech i Słowacji, ignorując wcześniejszą nadana przez Moskwę. Kościołami autonomicznymi są kościoły: Synaju, Finlandii, Estonii i Japonii. Niektóre źródła wymieniają jeszcze kościół chiński jako autonomiczny, ale sytuacja tego kościoła ze względu na prześladowania wiary w Chinach nie jest dobrze znana. Kościoły podległe, to głównie skupiające emigrantów struktury etniczne działające w Ameryce i Europie Zachodniej, znajdujące się w jurysdykcji Fanaru. Cerkwiami niekanonicznymi są zaś między innymi: dwa Kościoły Ukraińskie, Rosyjska Cerkiew Zarubieżna, Kościół Macedoński, Kościoły Starego Kalendarza (głownie w Grecji i Rumunii). Osobna kwestię, wykraczającą poza ramy obecnego opracowania stanowią Starowiercy. Odrębne formy religijności i eklezjalności kształtowały się we wschodnim chrześcijaństwie już od czasów apostolskich. Szczególnej wyrazistości różnice między Wschodem, a Zachodem nabrały w podzielonym cesarstwie. Z biegiem stuleci wykształciły się odmienne sposoby sprawowania liturgii i uprawiania teologii. Jeśli chodzi o jurysdykcje, to w pierwszym tysiącleciu chrześcijaństwa ukształtował się system pięciu patriarchatów (wedle precedencji: Rzym, Bizancjum, Aleksandria, Antiochia, Jerozolima). Rządziły się one swoimi prawami i działały niezależnie od siebie. W roku 1054, po części ze względów politycznych, po części dogmatycznych, nastąpił rozłam (schizma) miedzy Rzymem, a pozostałymi patriarchatami. Od tego momentu możemy mówić o zupełnie odrębnych kościołach: katolickim i prawosławnym. Dzięki działalności misyjnej i różnym okolicznościom zasięg kościoła prawosławnego mocno się zmienił. Cztery historyczne patriarchaty stanowią kościoły liczebnie bardzo niewielkie, od kilkuset tysięcy do kilku milionów wyznawców. Odwrotnie zaś miedzy najliczniejsze piszą się te kościoły, których stolice jeszcze w czasie rozłamu nie istniały. Klasycznym przykładem jest tu Moskwa. Ten proces trwa. W wieku dwudziestym na przykład obserwujemy silny rozwój prawosławia w czarnej Afryce. Jako, że kościoły prawosławne mają przeważnie charakter etniczny, między ich zewnętrzną obrzędowością mogą występować spore różnice. Trzeba jednak z całą stanowczością podkreślić, że wiara prawosławna jest wszędzie taka sama, zasadniczo nawet w kościołach niekanonicznych.

2.Wiara i praktyka prawosławna

Dogmaty wiary prawosławnej zasadniczo są te same, które do niedawna były dogmatami katolickimi. Kościół prawosławny uznaje, że konstytuować dogmaty może tylko sobór powszechny. A jako, że uznaje się w prawosławiu tylko siedem przedrozłamowych soborów, tedy i proces dogmatyzacji uznaje się za niemożliwy do kontynuacji. Innymi słowy, zdaniem prawosławnych nie ma obecnie w chrześcijaństwie takiej instytucji, czy to osoby, czy gremium, która byłaby władna ustanawia cc nowe dogmaty. Jako, ze Kościół Katolicki w ostatnich dwu stuleciach uchwalił trzy nowe dogmaty, prawosławie te dogmaty odrzuca. Są to:
-Dogmat o Niepokalanym Poczęciu NMP  
-Dogmat o nieomylności papieża w sprawach wiary i moralności  
-Dogmat o Wniebowzięciu NMP

Dalej Kościół Prawosławny uznaje Credo Nicejsko-Konstantynoplitańskie za tekst święty i niezmienny. Credo to ma w prawosławiu nieporównywalnie większe znaczenie niż w katolicyzmie. Jako, że Kościół Łaciński w średniowieczu (jeszcze przed schizmą) dokonał zmiany w Credo, dodając słowo „Filioque" (chodzi o pochodzenie Ducha Świętego od Ojca i Syna, a nie tylko od Ojca, jak naucza prawosławie), prawosławni tę zmianę stanowczo odrzucili i stało się to jedną z głównych przyczyn rozłamu. Kościół Prawosławny nie ma obowiązującego systemu filozoficzno-teologicznego, takiego jak tomizm u rzymskich katolików. Istnieje daleko posunięta swoboda refleksji teologicznej, jeśli tylko ta refleksja nie narusza dogmatów. Jeśli chodzi o sakramenty, to prawosławie uznaje ich siedem, podobnie jak katolicyzm. Chrztu i bierzmowania udziela się łącznie małym dzieciom. Chrzci się przez zanurzenie lub polanie. Szafarzem chrztu, nawet nadzwyczajnym sakramentu chrztu może być tylko ochrzczony, w odróżnieniu od praktyki stosowanej in articulo mori przez katolików, zgodnie z którą ochrzcić może każdy. Sakrament Eucharystii udzielany jest wszystkim ochrzczonym wiernym (również małym dzieciom) pod obiema postaciami. Używa się kwaszonego chleba i czerwonego wina. Spowiedź zasadniczo jest odprawiana przed każdą komunią, często podczas Świętej Liturgii (mszy). Kapłaństwo jest trójstopniowe, nie ma święceń niższych, które do niedawna znali katolicy. Wszystkie święcenia są podobnie jak u katolików udzielane wyłącznie mężczyznom ochrzczonym. Diakonatu i prezbiteriatu udziela się również żonatym, episkopatu tylko celibatariuszom (przede wszystkim mnichom). Po otrzymaniu święceń duchowni nie mogą się już żenić. Mnisi i mniszki nie są podzieleni na zakony. We wszystkich klasztorach stosuje się te same reguły mnisze, przede wszystkim regułę Św. Bazylego. Jej realizacja zależy w dużej mierze od miejscowej tradycji. Dlatego też mogą być spore różnice w urządzeniu poszczególnych klasztorów. Prawosławie obdarza wielką czcią Najświętszą Maryję Pannę i Świętych. Sposób kanonizacji jest prostszy, a zarazem bardziej zróżnicowany. Nie ma formalnych procesów lokalnych i generalnych, tytułów sługi Bożego i Błogosławionego. Kanonizacji dokonują poszczególne autokefalie we własnym zakresie.

3. Liturgia i mistyka

Liturgia i mistyka są w prawosławiu ściśle powiązane. W odróżnieniu od katolicyzmu prawosławie proponuje wszystkim wiernym ścieżkę mistyczną. Formą mistyki dostępną dla wszystkich jest właśnie liturgia. Dlatego też liturgia prawosławna i w ogóle wschodnia, jest tak skonstruowana, aby podnosić duszę ludzką ku Bogu. Służą temu celowi śpiewy, ektenie, okadzenia, ikony świece, gesty, pokłony i wiele innych elementów. W kościele prawosławnym są stosowane cztery ryty liturgiczne:
-Liturgia Ś. Jana Złotoustego (Chryzostoma) — stosowna najczęściej  
-Liturgia Św. Bazylego Wielkiego — sprawowana w niektóre niedziele i święta.  
-Liturgia Św. Jakuba Apostoła — odprawiana bardzo rzadko, w Polsce raz do roku w katedrze warszawskiej  
-Liturgia Uprzednio Uświęconych Darów — Odprawiana w środy i piątki Wielkiego Postu.

Oprócz Świętej Liturgii w Kościołach Wschodnich sprawuje się Liturgie Godzin, dosyć podobną do katolickiej, a także liczne nabożeństwa paraliturgiczne, często litanijnym charakterze jak Molebnie i Akatysty. Osobną, a ściśle powiązana z liturgią formą kultu jest Modlitwa Jezusowa. Jest to wielokrotne powtarzanie, w rytmie oddechu, lub bicia serca modlitwy: Panie Jezu Chryste, synu Boży, zmiłuj się nade mną grzesznikiem. Odmawianie tej modlitwy jest najpopularniejszym na chrześcijańskim Wschodzie sposobem medytacji. Może też zastępować mnichom i mniszkom liturgię godzin. Wielką rolę w mistyce prawosławnej pełnią ikony. Ikona nie jest zwykłym obrazem, ale obrazem szczególnym, o charakterze modlitewnym. Również teologia prawosławna ma charakter wybitnie mistyczny, by wspomnieć chociażby tylko Pseudo-Dionizego i Św. Grzegorza Palamasa. Teologiem dla Prawosławia jest ten, kto się naprawdę modli. Całe życie prawosławne jest bowiem życiem modlitwy.

Literatura
1.Sergiusz Bułgakow, Prawosławie, Białystok-Warszawa 1992  
2.Paul Evdokimov, Prawosławie, Warszawa 1986  
3. Ronald G. Roberson „Chrześcijańskie Kościoły Wschodnie", Bydgoszcz 1998


 Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też:
Prześladowania religijne prawosławnych w II RP
Ikona

 Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (5)..   


« Prawosławie   (Publikacja: 27-07-2002 Ostatnia zmiana: 07-09-2003)

 Wyślij mailem..   
Wersja do druku    PDF    MS Word

Artur Svetomir Rumpel
Magister farmacji z Górnego Śląska, aktualnie studiuje zaocznie etnologię na Uniwersytecie Śląskim; wierzący katolik.

 Liczba tekstów na portalu: 3  Pokaż inne teksty autora
 Najnowszy tekst autora: Ikona
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl. Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie, bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
str. 1498 
   Chcesz mieć więcej? Załóż konto czytelnika
[ Regulamin publikacji ] [ Bannery ] [ Mapa portalu ] [ Reklama ] [ Sklep ] [ Zarejestruj się ] [ Kontakt ]
Racjonalista © Copyright 2000-2018 (e-mail: redakcja | administrator)
Fundacja Wolnej Myśli, konto bankowe 101140 2017 0000 4002 1048 6365