Racjonalista - Strona głównaDo treści


Fundusz Racjonalisty

Wesprzyj nas..
Zarejestrowaliśmy
204.798.777 wizyt
Ponad 1065 autorów napisało dla nas 7364 tekstów. Zajęłyby one 29017 stron A4

Wyszukaj na stronach:

Kryteria szczegółowe

Najnowsze strony..
Archiwum streszczeń..

 Czy konflikt w Gazie skończy się w 2024?
Raczej tak
Chyba tak
Nie wiem
Chyba nie
Raczej nie
  

Oddano 721 głosów.
Chcesz wiedzieć więcej?
Zamów dobrą książkę.
Propozycje Racjonalisty:
Sklepik "Racjonalisty"

Złota myśl Racjonalisty:
Cieszę się, gdy ktoś jest blisko Boga, ale lękam się, gdy staje się zbyt pewnym siebie rzecznikiem Pana Boga wobec innych.
 Kultura » Historia

Oświecony Włoch i zacofany Hiszpan [3]
Autor tekstu:

Słynny wenecki libertyn Giacomo Casanova zetknął się z hiszpańską tyranią. Wszędzie miał kłopoty z ówczesnym opresyjnym prawem, ale w Hiszpanii wylądował był dwa razy aresztowany w krótkim czasie (w Madrycie za posiadanie broni w mieszkaniu) i w Barcelonie (gdy wdał się w romans z przyjaciółką gubernatora Katalonii), w barcelońskim więzieniu napisał obronę rządu weneckiego przed zarzutami francuskiego autora Amelota, dzięki czemu (i poparciu Arkadii), mógł w 1774 roku powrócić do Wenecji, za cenę zostania szpiclem inkwizytorów stanu (była to zwykła wenecka policja, której nie mylić z inkwizycją hiszpańską czy papieską). Hiszpania także reagowała na impulsy oświecenia, ale słabiej niż inne kraje.

W XVI wieku z Hiszpanią związała swe losy Republika Genui. Po bankructwie Hiszpanii w 1557 roku i co się z tym wiązało, upadku wielu niemieckich przedsiębiorstw kredytowych, Genueńczycy finansowali wiele politycznych przedsięwzięć hiszpańskich. Fernand Braudel uznał lata 1557-1627 (na początku wieku XVII genueński bankier Spinola był w stanie zebrać całą armie, która zwalczała potem niderlandzkie powstanie) i za kolejny złoty wiek Genui, jednak w dziedzinie handlu, bardzo zaszkodziła Genui ekspansja Turcji (utrata Chios w 1566 r.) [ 26 ]. Upadek potęgi Hiszpanii w drugiej połowie XVII wieku przyniósł też upadek Genui. W maju 1684 roku flota francuska zbombardowała Genuę, w ramach kary za wspieranie Hiszpanii, (prawdopodobnie poseł francuski w mieście od 1682 roku François Pidou de Saint Olon (1640-1720), aktywnie potem zaangażowany w bombardowanie (na miasto spadło 13.000 pocisków), przekazał Wersalowi informacje o systemie obronnym miasta). Od tego momentu Republika znalazła się w strefie wpływów Francji starała się utrzymywać ścisłą neutralność, co udawało się jej aż do roku 1745. Pod koniec 1767 Republika Genui przyznała azyl na Korsyce jezuitom wygnanym z Hiszpanii, i ci ojcowie zasilili kolegia w Bastii. W 1770 roku Francuzi zdecydowali się zachować kolegia, ale program został zmieniony z duchem oświecenia (nowe przedmioty, francuski jako język nauczania) [ 27 ]. P. Arrighi, La vie quotidienne en Corse au XVIII siècle, Hachette Paris 1970, s.23. Niejaki Antomattei de Centuri został w 1755 roku hiszpańskim szlachcicem. Był prawdziwym mecenasem zarówno w swej korsykańskiej wiosce, jak i potem w Livorno, gdzie osiadł.

Ciekawa informację o związkach hiszpańsko-włoskich przekazał nam szkocki pisarz Tobias Smollett, który bawił w Nicei (należącej wówczas do Księstwa Sabaudii-Piemontu). W liście z 15 stycznia 1764 roku pisze już o Nicei, jako o malowniczym mieście. Wspominał też o wzgórzach Montalban jako o miejscu w którym francusko-hiszpańska armia zaatakowała w 1744 roku 18 piemonckich batalionów. Piemontczycy atak odparli, a potem weszli w nocy na tyły wojsk burbońckich i zadali im znaczne straty. Jak się okazało wtedy wielu hiszpańskich żołnierzy było obrzezanych, co Piemontczycy uznali za dowód ogromnej ilości Żydów w armii tego kraju. Smollett przypuszczał, że chodzi tu raczej o hiszpańskich kryptomahometan [ 28 ]. Sabaudczycy, którzy wymienili w drugiej dekadzie XVIII wieku z Austriakami, Sycylię na Sardynię wznieśli w Cagliari Archiwum Państwowe, szkołę chirurgii, drukarnię i budynek biblioteki uniwersyteckiej. Sabaudzkie wysiłki modernizacyjne nie przyniosły spodziewanych zmian ekonomicznych. Sabaudczycy przejęli wyspę, na której ogromne piętno wycisnęły rządy hiszpańskie i aragońsko-katalońska kultura, co było widoczne w uwielbieniu wielkich festynów religijnych i języku wyspiarzy, a także zwyczajach szlachty i ludu.

W osiemnastowiecznej Hiszpanii Włosi pojawiali się jako artyści (zwłaszcza muzycy i architekci), lub politycy; czasem te dwie funkcje mogły być połączone jak w przypadku słynnego śpiewaka-kastrata Carlo Broschiego, pseudonim Farinelli, który był też doradcą króla Ferdynanda VI panującego w latach 1746-1759. Za panowania poprzednika Ferdynanda, Filipa V, jego druga żona Elżbieta Farnese, księżna Parmy wprowadziła do Madrytu włoską klikę ministerialną skupioną wokół kardynała-ministra Giulio Alberoniego. Klika dążyła do odzyskania hiszpańskich posiadłości we Włoszech, niejednokrotnie przedkładając interesy parmeńskie nad hiszpańskie. Dopiero pod koniec panowania Filipa zaczęto doceniać rodzimych polityków, jak np. reformatora floty i armii José Patiño Rosalesa (1666-1736), pierwszy sekretarz stanu w latach 1734-1736. Jednak Włoscy ministrowie (np. J. Grimaldo) zdarzali się nadal, podobnie jak inni cudzoziemcy (np. Irlandczyk Ricardo Wall). Kupcy włoscy najliczniejsi byli wówczas w Kadyksie. Tamtejsza włoska kolonia skupiała Włochów z Genui, Neapolu i Sycylii. Zwykle dobrze się czuli w Kadyksie, ze względu na podobieństwo kulturowe do autochtonów [ 29 ]. Sabaudczyków (Sabaudia była krajem włoskim, ale jej elity były francuskojęzyczne) przybyło po 1713 roku. Najbardziej znany z nich był Raimundo de Lantery, kupiec i autor pamiętników z lat 1673-1700.

W sąsiedniej Portugalii Włosi również byli politykami i artystami. Pochodzący z Coimbry José António Carlos de Seixas (1704-1742), najważniejszy kompozytor osiemnastowiecznej Portugalii, który w 1720 przeprowadził się do Lizbony, gdzie Domenico Scarlattiego (Włoch mieszkał w Portugalii od 1721 do 1728 roku, a potem przeprowadził się do Madrytu). Ponoć, gdy syn króla Jana V, Dom António, polecił Scarlattiemu udzielić lekcji gry Seixasowi, Scarlatti odpowiedział, że to raczej Seixas powinien być nauczycielem. Włoscy kapucyni: brat Clemente i brat Illuminato próbowali zrazić króla portugalskiego Józefa I do jego postępowego ministra markiza de Pombal, za co skończyli w lochach Junqueira [ 30 ]. Gdy dwa wieki potem Mussolini mówił o XVII i XVIII wieku jako czasach, gdy Włosi byli sługami narodów, zapomniał chyba o włoskich ministrach na półwyspie iberyjskim.

W XIX wieku to dla Hiszpanii okres fatalnej niestabilności politycznej, zaś dla Italii wysławiany do dziś (nieco ponad miarę) okres zjednoczenia kraju (1859), wbrew woli Papiestwa i Austrii. Oba kraje były raczej zaabsorbowane własnymi sprawami.

W czasie wojny domowej w Hiszpanii (1936-1939) wielu żołnierzy faszystowskich Włoch (ok. 75.000 ludzi) wspierało nacjonalistów gen. Franco. Do śmierci gen. Franco i końca jego ultrakatolickiego izolowanego w europie reżymu, zdominowane intelektualnie przez lewicę Włochy nie były w dobrych stosunkach z Hiszpanią. Reżym Franco bardzo ucierpiał, gdy utracił wparcie Kościoła hiszpańskiego, który wsparł ostatecznie związki zawodowe i reformy Vaticanum II. Obecnie jednak oba kraje utrzymują pełne stosunki dyplomatyczne; oba należą do Nato, Unii Śródziemnomorskiej i Eurozony.

Jakby wbrew stereotypowi prężnych liberalnych Włoch (przynajmniej na północy; bowiem często dzieli się Italię na część świecką — na północ od Rzymu i klerykalną — na południe od tego miasta) i klerykalnej, pogrążonej w marazmie Hiszpanii, natknąłem się w sieci na interesującą opinię, otóż ponoć dość wielu Włochów z pewnych społecznych względów chętnie emigruje do Hiszpanii"

„...Pamiętam, jak przed około rokiem skontaktowała się ze mną dziewczyna z Barcelony, zdaje się, że studiowała socjologię i powiedziała, że wielu młodych emigruje do Hiszpanii. Byłem nieco zaskoczony i spytałem jej dlaczego. Odpowiedziała, że młodzi ludzie we Włoszech są nieco spychani na margines społeczeństwa, ich wysiłki i pomysły są coraz mniej doceniane, podczas gdy narasta wciąż tradycjonalizm. Powiedziała, że Hiszpania ma często podobne problemy, ale w porównaniu z Italią, tradycjonalistyczna część hiszpańskiego społeczeństwa jest mniej zaczepna wobec młodych ludzi i ich pomysłów. Rozmawiałem o tym z innymi przyjaciółmi z Włoch, i wydaje się mi teraz, że miała rację, zwłaszcza w odniesieniu do młodych, którzy chcą podążać niezależną ścieżką kariery, niezwiązaną z tym, co przewidziała dla nich rodzina lub społeczeństwo" [ 31 ]

Nie wiadomo co mogło by być przyczyną tego stanu rzeczy. Ponoć za premierostwa Aznara, w Hiszpanii istniało bardzo elastyczne prawo pracy, które tylko nieznacznie zostały zmodyfikowane przez gabinet Zapatero. W opozycji do tego stałaby stagnacja oligarchicznej sceny politycznej Włoch Silvio Berlusconiego. Jeśli zaś chodzi o gerontokratyczny aspekt życia w obu państwach, to wiąże się to chyba z kryzysem i związanym z tym nieodłącznie konserwatywnym marudzeniem starzejącego się europejskiego społeczeństwa.

Jest dość sporo włoskich przysłów o Hiszpanach, co nie dziwi, ponieważ dla Włochów Hiszpanie i Austriacy są niczym Prusacy i Austriacy dla Polaków: Guerra spagnola, grande assalto e buona ritirata — "hiszpańska wojna, wspaniały szturm i ładny odwrót", L'italiano è cerimonioso nella religione, il tedesco serio, l’inglese devoto, il francese zelante, lo spagnolo superstizioso — „Włoch w religii jest ceremonialny, Niemiec — poważny, Anglik oddany, a Hiszpan przesądny", L'italiano è savio e lo pare, lo spagnolo par savio e non lo è, il francese è savio senza saperlo — „Włoch jest mądry i takim się wydaje, Hiszpan wydaje się być mądrym, lecz nie jest, Francuz jest mądry nie wiedząc o tym", L'italiano nel matrimonio è carceriere, il tedesco padrone di casa, l’inglese sottomesso, il francese libero, lo spagnolo tiranno — "Włoch jako mąż jest strażnikiem, Niemiec — panem domu, Anglik — uległym mężusiem, a Hiszpan tyranem", La Francia è il paese delle mode, l'Inghilterra delle stravaganze, la Spagna degli antenati, l'Italia delle pompe, e la Germania dei titoli - „Francja jest krajem mody, Anglia — ekstrawagancji, Hiszpania krajem przodków, Włochy — pompy, a Niemcy — tytułów". Spagna magra, Francia grassa, Germania la passa — „Hiszpania chuda, Francja tłusta (bogata), Niemcy średnie", Tedeschi alla stalla, francesi alla cucina, spagnoli alla camera, italiani a ogni cosa — "Niemcy do stajni, Francuzi do kuchni, Hiszpanie do sypialni, Włosi do wszystkiego", Uomo di Spagna ti fa sempre qualche magagna — „Człowiek z Hiszpanii, zawsze ci zrobi jakąś przykrość", Uomo asturiano, vino puro e lancia nella mano — „Człowiek z Asturii, czyste wino i lanca w dłoni". Jak widać większość z podanych tu jest dość negatywna, choć trzeba przyznać, ze samokrytyki też Włochom nie brakuje [ 32 ]. A oto co Gertruda Stein mówiła o Hiszpanie w odniesieniu do kultury romańskiej w ogólności w swym eseju o Picassie:


1 2 3 4 Dalej..
 Zobacz komentarze (2)..   


 Przypisy:
[ 26 ] P. Argenti, Chius Vincta or the Occupation of Chios by the Turks (1566) and Their Administration of the Island (1566-1912), Described in Contemporary Diplomatic Reports and Official Dispatches (Cambridge, 1941),
[ 27 ] Ibidem, s. 141.
[ 28 ] Vide: T. Smollett, Travels through France and Italy, Northwestern University Press Evanston Illinois 1997.
[ 29 ] M.Bustos Rodriguez, Cádiz en el sistema atlántico, s. 109.
[ 30 ] S. Chantal, La vie quotidienne au Portugal après le tremblement de terre de Lisbonne de 1755, s. 61.
[ 31 ] ...I remember about a year ago a girl from Barcelona got in touch with me, I think she studied sociology and she said many young Italians emigrate to Spain. I was a little bit surprised and I asked her why. She replied that young people in Italy tend to be pushed to the sidelines of society, their ideas and efforts are less appreciated and the traditionalism is getting in the way of progress. She said Spain, in general, often had similar problems but compared to Italy, the traditionalist part of Spanish society is much less arrogant towards ideas coming from young people. I have discussed this with other friends in Italy and it seems to be true, especially with young people who try to have an independent career path, outside of what's being prescribed for them from their families or the society in general,… vide: http://alphadesigner.com/blog/the-spanish-el-mundo-and-journalistic-provincialism
[ 32 ] Vide: A. Selene, Dizionario dei proverbi, Pan libri, 2004, G. Giusti, Dizionario dei proverbi italiani, cyt za: http://it.wikiquote.org/wiki/Spagna#Proverbi_italiani

« Historia   (Publikacja: 17-08-2012 )

 Wyślij mailem..   
Wersja do druku    PDF    MS Word

Piotr Napierała
Urodzony w 1982r. w Poznaniu - historyk; zajmuje się myślą polityczną oświecenia i jego przeciwników i dyplomacją Francji i Anglii XVIII wieku, a także kwestiami związanymi z ustrojem państw (Niemcy, Szwecja, W. Brytania, Francja) w tej epoce.
 Strona www autora

 Liczba tekstów na portalu: 74  Pokaż inne teksty autora
 Najnowszy tekst autora: Bernard-Henri Lévy American Vertigo
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl. Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie, bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
str. 8266 
   Chcesz mieć więcej? Załóż konto czytelnika
[ Regulamin publikacji ] [ Bannery ] [ Mapa portalu ] [ Reklama ] [ Sklep ] [ Zarejestruj się ] [ Kontakt ]
Racjonalista © Copyright 2000-2018 (e-mail: redakcja | administrator)
Fundacja Wolnej Myśli, konto bankowe 101140 2017 0000 4002 1048 6365