Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 września 1999 r. (III AUa 410/99)

Za przyjęciem, iż parafialny punkt katechetyczny jest także placówką, a katecheta nauczający w tym punkcie jest również pracownikiem pedagogicznym, przemawiają uregulowania zawarte w ustawie z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. 1991 r. Nr 95 poz. 425 ze zm.) i zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 czerwca 1995 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (M. P. 1995 r. Nr 31 poz. 366).

Z uzasadnienia:

Decyzją z dnia 3 listopada 1995 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił S.U., urodzonemu dnia 25 lutego 1939 r., prawa do emerytury nauczycielskiej, powołując się na przepisy ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. 1982 r. Nr 3 poz. 19 z późn. zm.) i fakt, że wnioskodawca nie był zatrudniony w charakterze nauczyciela religii na podstawie umowy o pracę (jako nauczyciel), a zatrudnienie w punktach katechetycznych przy parafiach nie jest pracą nauczyciela w rozumieniu ww ustawy.

W odwołaniu od tej decyzji, powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 lipca 1997 r. II UKN 201/97 (OSNAPiUS 1998/11 poz. 347), wnioskodawca twierdził, iż przepracował 25 lat jako osoba nauczająca religii w pełnym wymiarze godzin — na co przedstawił stosowną dokumentację w organie rentowym — a zatem nabył prawo do świadczeń emerytalnych, wynikających z art. 88 Karty Nauczyciela.

Wyrokiem z dnia 18 lutego 1999 r., Sąd Okręgowy — Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w O. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał S.U. prawo do emerytury nauczycielskiej, poczynając od dnia 1 października 1998 r. (tj. od dnia złożenia wniosku). Z ustaleń Sądu Okręgowego wynikało bowiem, że wnioskodawca w latach 1963-1988 nauczał religii w punktach katechetycznych przy parafiach, w wymiarze 48 godzin tygodniowo, a jego łączny okres pracy — co wynika z akt rentowych — wynosi 34 lata, 4 m-ce i 10 dni.

W związku z chorobą gardła, w lipcu 1988 r. wnioskodawca zakończył pracę katechetyczną i przeszedł na rentę inwalidzką.

Zdaniem Sądu Okręgowego, wnioskodawca spełnia wymogi z art. 88 ust. 1 Karty Nauczyciela, gdyż ma więcej niż 20 lat pracy nauczycielskiej w parafialnej działalności katechetycznej, a okoliczność, iż w okresie wykonywania pracy przez wnioskodawcę (lata 1963-1988) nie były zawierane umowy o pracę z katechetami, nie może stanowić argumentu uzasadniającego uznanie, że praca wykonywana przez wnioskodawcę nie uprawnia go do świadczeń emerytalnych wynikających z Karty Nauczyciela.

Sąd Okręgowy powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 lipca 1997 r. i wyrażony w nim pogląd prawny, że parafialna działalność katechetyczna,
prowadzona przez katechetę w wymiarze co najmniej połowy obowiązującego wymiaru zajęć, jest pracą nauczycielską w rozumieniu art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, w związku z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 1989 r. Nr 29 poz. 154 ze zm.) i uznał, że brak jest argumentów w stanie faktycznym i prawnym ustalonym w niniejszej sprawie, do odstąpienia od wykładni dokonanej przez Sąd Najwyższy w sprawie o sygn. II UKN 201/97.

W apelacji od tego wyroku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., wnosząc o jego zmianę i oddalenie odwołania, powoływał się na uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 16 września 1992 r. w sprawie II UZP 18/92 (Praca i Zabezpieczenie Społeczne 1993/2 str. 79), w której Sąd ten stwierdził, że „praca katechetyczna prowadzona w katechizacji parafialnej, nie jest pracą nauczycielską w rozumieniu art. 88 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela", a ponadto, że z § 5 rozporządzenia MEN z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych (Dz. U. 1992 r. Nr 36 poz. 155 ze zm.) wynika, iż szkoła może zatrudnić nauczyciela religii, wyłącznie na podstawie imiennego i pisemnego skierowania do danej szkoły, a w przypadku wnioskodawcy ten wymóg nie został spełniony.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu emerytalno-rentowego i podniesione w niej zarzuty nie jest uzasadniona.

Z akt rentowych wnioskodawcy wynika, że jako wikariusz Parafii Rzymskokatolickiej, nauczał on religii w różnych punktach katechetycznych, w okresie od dnia 1 września 1963 r. do dnia 15 lipca 1988 r., w wymiarze 48 godzin tygodniowo.

Niewątpliwie nauczanie religii w tych okresach nie mogło odbywać się w szkołach publicznych, bowiem została ona wcześniej usunięta ze szkół i aż do dnia 23 maja 1989 r., tj. do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. 1989 r. Nr 29 poz. 154 z późn. zm.), do nauki religii prowadzonej w punktach katechetycznych oraz do księży jej nauczających, nie były i nie mogły być stosowane przepisy Karty Nauczyciela.

Nowa ustawa przyznała Kościołowi prawo do nauczania religii oraz religijnego wychowania dzieci i młodzieży zastrzegając, że nauczanie religii jest sprawą wewnętrzną Kościoła (art. 18 ww ustawy), sankcjonując jednocześnie dotychczasową praktykę nauczania religii dzieci i młodzieży, prowadzoną przez Kościół w punktach katechetycznych oraz przyznając kościelnym osobom prawnym, prawo zakładania i prowadzenia szkół oraz innych placówek oświatowo-wychowawczych i opiekuńczo-wychowawczych (art. 20 ust. 1). Ustawa przyznała także nauczycielom i wychowawcom zatrudnionym w szkołach i innych tego typu placówkach, prowadzonych przez kościelne osoby prawne, prawa i obowiązki ustalone dla nauczycieli i wychowawców zatrudnionych w państwowych szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych oraz opiekuńczo-wychowawczych (art. 21 ust. 1). Przepis art. 21 ust. 2 upoważnił Ministra Edukacji Narodowej do uregulowania zakresu uprawnień i obowiązków osób nauczających religii, a wykonując ten przepis, Minister Edukacji Narodowej, zarządzeniem z dnia 24 kwietnia 1996 r. (M. P. 1996 r. Nr 30 poz. 316) w sprawie szczegółowego zakresu uprawnień i obowiązków nauczycieli i wychowawców zatrudnionych w szkołach (placówkach) prowadzonych przez osoby prawne Kościoła Katolickiego, określił w § 1, że do osób tych mają zastosowanie przepisy art. 88 i art. 89 § 1 Karty Nauczyciela.

Przepis ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. 1991 r. Nr 95 poz. 425 z późn. zm.), w art. 3 ust. 1 pkt 1 i pkt 3 stanowi, że pod pojęciem szkoła, należy rozumieć także przedszkole, zaś pod pojęciem placówka — jednostki organizacyjne wymienione w art. 2 pkt 3, 4, 5, 7 i 10 tej ustawy.

System oświaty, między innymi, ma za zadanie realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju (art. 1 pkt 1 ustawy) i chociaż w art. 2 wymieniającym rodzaje systemów oświaty, nie wymieniono punktów katechetycznych działających w latach, w których nauczanie religii w szkołach publicznych było niedozwolone, to jednak punkty katechetyczne spełniały kryteria placówek oświaty, a nauczanie religii stanowiło także pewną formę zdobywania wiedzy i kształtowania postaw moralnych, wychowując dzieci i młodzież zgodnie z nakazami wyznawanej przez nią wiary.

Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. była wydana na kilka lat przed wydaniem przepisów rozciągających uprawnienia nauczycieli, wynikających z Karty Nauczyciela, na osoby nauczające religii w punktach katechetycznych, zatem brak w niej regulacji odnoszącej się wprost do tego typu punktów, co nie oznacza, że ich funkcjonowanie pozostaje poza systemem oświaty.

Za przyjęciem, iż parafialny punkt katechetyczny jest także placówką, a katecheta nauczający w tym punkcie jest również pracownikiem pedagogicznym, przemawia zarządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 czerwca 1995 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli (M. P. 1995 r. Nr 31 poz. 366). Zgodnie bowiem z § 3 pkt 10 tego zarządzenia, przy ustalaniu szczebla wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli i ich awansowania do wyższego szczebla, zalicza się okresy prowadzenia zajęć katechetycznych w szkołach i innych placówkach oświatowo-wychowawczych lub w ramach katechezy parafialnej. Powrót nauczania religii do szkół publicznych od 1989 r. i ratyfikacja Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską w 1998 r. usankcjonowała status osób nauczających
religii i ich uprawnień wynikających z Karty Nauczyciela.

Argumenty podnoszone w apelacji przez organ emerytalno-rentowy w odniesieniu do przepisu § 5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w szkołach publicznych (Dz. U. 1992 r. Nr 36 poz. 155 ze zm.), nie mogą stanowić podstawy uzasadniającej uwzględnienie apelacji, skoro przepisy tego rozporządzenia dotyczą jedynie rozwiązań organizacyjnych w tym przedmiocie na przyszłość, określając sposób i warunki nauczania religii w szkołach publicznych. Jest oczywistym, że rozporządzenie to nie mogło regulować spraw dotyczących okresu wstecznego, bowiem celem tego uregulowania nie była problematyka związana z pracą punktów katechetycznych w latach poprzedzających zmiany ustrojowe ale sprawy związane z aktualną regulacją tego problemu.

Zauważyć należy, że po wejściu w życie ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o ubezpieczeniu społecznym duchownych (Dz. U. 1989 r. Nr 29 poz. 156), kwestia uprawnień do emerytury z tytułu pracy nauczycielskiej dla osób duchownych, zależy wyłącznie od uznania okresu zatrudnienia duchownego, za okres pracy w charakterze nauczyciela. Powołana przez apelującego uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 września 1992 r. II UZP 18/92 Praca i Zabezpieczenie Społeczne 1993/2 str. 79 została wydana w innym czasie i w innym stanie prawnym, w którym nie obowiązywały jeszcze zarządzenia wykonawcze do ustawy z dnia 17 maja 1989 r. i nie był jeszcze ratyfikowany Konkordat, a proces nauczania religii w szkołach był jeszcze w fazie początkowej.

Mając zatem powyższe na uwadze. Sąd Apelacyjny — w oparciu o art. 385 kpc — oddalił apelację organu emerytalno-rentowego jako nieuzasadnioną.

[OSA 2001/3 poz. 14 str. 81; Lex Polonica Maxima 2000-2003]

Zobacz także te strony: Emerytury katechetów - wyrok SN 3.IX.2000

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Emerytury katechetów - wyrok SN 3.IX.2000 Emerytury i punkty katechetycz.- uchw.SN 13.VI.01

Dodaj komentarz do strony..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word