|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Prawo » Prawo wyznaniowe » Polskie konkordaty » Konkordat z 1993 » Prace nad konkordatem » Analizy i oceny prawne
Opinia o projekcie zmiany KRiO i PASC [2] Autor tekstu: Tadeusz Smyczyński
6.
Zagadnienie wyboru nazwiska małżonków oraz wskazania nazwiska dzieci
nie wpływa co prawda na ważność małżeństwa, jednak ma doniosłość prawną
dla określenia tożsamości tych osób, ich stanu cywilnego i stanu osobistego.
Poza tym kwestia ta może niekiedy okazać się skomplikowana i dlatego jest
szczegółowo unormowana w art. 25 kro. Dlatego potrzebny jest nadzór
kierownika u.s.c. zwłaszcza w razie odstępstwa od przyjęcia przez żonę
nazwiska męża. Trafnie więc postąpili projektodawcy włączając do obowiązków
kierownika u.s.c. wyjaśnienie nupturientom przepisów o nazwisku małżonków.
Pojawia się jednak pytanie, kiedy nupturienci powinni złożyć oświadczenia w tej sprawie. W u.s.c. składają je przy akcie zawarcia małżeństwa, natomiast
co do małżeństwa kanonicznego projekt przewiduje złożenie tych oświadczeń
przed duchownym (art. 8 par. 1). Rozstrzygnięcie to jest prawidłowe, ale uważam,
że decyzję o nazwisku nupturienci powinni podjąć już w u.s.c.,
czasie przygotowania zaświadczenia o braku okoliczności wyłączających
zawarcie małżeństwa. Treść oświadczenia w sprawie nazwiska małżonków i ich dzieci spisano by w u.s.c. i dołączono do wspomnianego zaświadczenia.
Natomiast samo złożenie tego oświadczenia następuje przy zawarciu małżeństwa
przed duchownym. Chodzi o to, aby uniknąć trudności, bądź wątpliwości
duchownego odbierającego oświadczenie, gdyby małżonkowie wyrazili życzenie
niemożliwe do spełnienia według art. 25 kro. W związku z tym powinno się
odpowiednio uzupełnić art. 4-1
projektu, np. w ostatnim zdaniu dodać: „.. i tekstem oświadczenia o nazwisku małżonków i ich dzieci".
Zmiana ustawy -
prawo o aktach stanu cywilnego
Projektowana nowelizacja w tym zakresie ma częściowo
charakter porządkujący podział materii regulowanej w kro. i w ustawie -
p. a.s.c., a częściowo merytoryczny — w odniesieniu do skutków zawarcia małżeństwa przed duchownym.
1.
Nie wnoszę zastrzeżeń do uzupełnienia art. 16 i 53 p. a.s.c. Również
przeniesienie par. 2 art. 7 kro. do art. 58 p. a.s.c. można zaakceptować; możliwość
zawarcia małżeństwa, a w zmienionej formule, odebranie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński poza lokalem urzędu stanu cywilnego należy do tych
okoliczności, które normuje ustawa o a.s.c. Natomiast niefortunnie zastąpiono
termin „ważne powody" terminem „uzasadnione przyczyny". Termin „ważne
powody" spełnia w kro. rolę klauzuli generalnej np. w razie zezwolenia na
zawarcie małżeństwa przez pełnomocnika (art. 6), przy rozwiązaniu
przysposobienia (art. 125), co do przedłużenia obowiązku utrzymania matki
dziecka pozamałżeńskiego (art. 141 par. 1) itd. Uważam więc, że
projektowany art. 58 p. a.s.c. powinien zachować ten sam termin: „Z ważnych
powodów, kierownik urzędu stanu cywilnego..".
2.
Dodany art. 12-1
ust. 1 reguluje kwestię właściwości miejscowej u.s.c. dla wydania zaświadczenia o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Natomiast kwestię
właściwości u.s.c., który ma sporządzić akt małżeństwa unormowano według
miejsca zdarzenia, tj. miejsca zawarcia małżeństwa wyznaniowego. Jest nim
najczęściej miejsce zamieszkania narzeczonej. Takie wyznaczenie właściwości
urzędu sporządzającego akt małżeństwa należy zaaprobować nawet, gdyby żaden z nupturientów nie zamieszkiwał w miejscu zawarcia małżeństwa kościelnego.
3.
Zagadnienie wpisu do ksiąg stanu cywilnego, a raczej sporządzenia aktu małżeństwa
jest szczególnie doniosłe, ponieważ jest ono jedną z przesłanek skuteczności
małżeństwa na obszarze prawa polskiego. Należy więc wprowadzić taką
regulację proceduralną, która ułatwi stronom osiągnięcie zamierzonego
celu. W art. 10 ust. 3 konkordatu stwierdza się, że sporządzenie aktu małżeństwa
(wpis do a.s.c.) następuje na wniosek, nie rozstrzyga się jednak kwestii
legitymacji do złożenia tego wniosku. Wydaje się, że sam wniosek mogą złożyć
tylko nupturienci (małżonkowie), ponieważ zależy on tylko od ich woli. Jest
rzeczą oczywistą, że uprawnienie do złożenia tego wniosku wynika z oświadczenia,
jakie powinni złożyć nupturienci, a mianowicie, że małżeństwo ma być
uznane za istniejące również w obliczu prawa cywilnego. Takie oświadczenia
powinny być elementem aktu zawarcia małżeństwa i zamieszczone w protokole,
jaki sporządza duchowny. Natomiast w projekcie zmiany zarówno kro., jak i prawa a.s.c. chyba zapomniano o tych doniosłych oświadczeniach nupturientów,
bez których małżeństwo wyznaniowe nie będzie skuteczne w prawie polskim
(art. 10 ust. 2 konkordatu). Uwagę na ten temat zamieściłem w części opinii
dotyczącej kro.
Protokół stwierdzający złożenie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński, o woli wywołania skutków zawarcia małżeństwa świeckiego oraz o nazwiskach
wraz z innymi dokumentami powinien przesłać duchowny do u.s.c., ponieważ on
sporządza protokół i nim dysponuje. Natomiast nie można odmówić
legitymacji do złożenia wniosku o sporządzenie aktu małżeństwa samym
zainteresowanym małżonkom. Jest oczywiste, że małżonkowie nie mając
protokołu mogą tylko zgłosić sam wniosek o sporządzenie aktu małżeństwa,
jednak zgłoszenie tego wniosku w terminie 5 dni powinno oznaczać dopełnienie
tej przesłanki w wymaganym terminie, chociaż duchowny zaniedbałby przesłania
protokołu w tym terminie.
Należy mieć na uwadze, że omawiana kwestia nie dotyczy samego technicznego
przekazania dokumentów do u.s.c., ale chodzi o spełnienie jednej z przesłanek
istnienia małżeństwa na gruncie prawa polskiego. Uważam więc, że w art. 61
p. a.s.c. powinno się zamieścić stosowny przepis, np. „Jeżeli wniosek o sporządzenie aktu małżeństwa został skierowany do u.s.c. przez jedną ze
stron w terminie 5 dni od złożenia oświadczeń o wystąpieniu w związek małżeński,
akt małżeństwa zostanie sporządzony po otrzymaniu od duchownego protokołu
wraz z dokumentami". Formularz takiego wniosku powinni otrzymać nupturienci w u.s.c. przy zaświadczeniu o braku przeszkód do zawarcia małżeństwa. W konkluzji pragnę wyrazić aprobatę dla opiniowanego projektu ustawy, który
po uzupełnieniu i proponowanych przeze mnie korektach realizowałby zarysowaną w konkordacie ideę jednego aktu zawarcia małżeństwa skutecznego na obszarze
prawa polskiego. Zmiany w kro. i w prawie o a.s.c., odpowiadają także treści
deklaracji rządowej, która w odniesieniu do kwestii małżeństwa nie wychodzi
poza wymagania już wyrażone w art. 10 konkordatu.
Ponownie pragnę jednak zwrócić uwagę na odniesienie tego rozwiązania tylko
do tych kościołów i związków wyznaniowych, z którymi Państwo zawarło w tej kwestii stosowne porozumienie. Bez ustawowej podstawy rozciągnięcie
skuteczności w prawie cywilnym na każde małżeństwo zawarte w zarejestrowanym kościele lub związku wyznaniowym może okazać się wysoce
niekorzystne przede wszystkim dla świeckiego porządku prawnego oraz dla
obywateli.
(-)
Tadeusz Smyczyński
Opinia wykonana na zlecenie Biura Studiów i Ekspertyz Kancelarii Sejmu, zamówiona przez posła Marka Dyducha. Kopia z własnego
zbioru Czesława Janika.
1 2
« Analizy i oceny prawne (Publikacja: 18-11-2003 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 3042 |
|