KONSEKWENCJE STRESU — WYPALENIE

Konflikt ról, stres organizacyjny ma swoje konkretne konsekwencje. Dla jednostki głównie zdrowotne. Przejawia się to tzw. wypaleniem zawodowym, mającym postać pojawiających się symptomów silnego stresu, który jest skutkiem wysokich wymagań emocjonalnych. Zjawisko tzw. wypalenia zawodowego należy rozpatrywać zarówno z punktu widzenia psychologii, jak i organizacji pracy. Sama nazwa — wypalenie zawodowe — jest określeniem potocznym, bardziej odzwierciedla istotę rzeczy pojęcie wyczerpania emocjonalnego spowodowanego wykonywaniem obowiązków zawodowych.

Spośród przyczyn zewnętrznych mających wpływ na wypalenie zawodowe pracownika najbardziej typowymi są:

• częste zmiany charakteru i zasad pracy,
• zbyt szeroki (lub zbyt wąski) zakres zadań,
• biurokratyczne decyzje przełożonych,
• niskie zarobki — nieadekwatne do wysiłku wkładanego przez pracownika i dużych wymagań ze strony zwierzchników,
• brak możliwości uczestniczenia w podejmowaniu decyzji (zwłaszcza tych mających wpływ na warunki pracy),
• niskie perspektywy awansu,
• powierzchowne kontakty z innymi pracownikami,
• brak lub mała przejrzystość standardów obowiązujących w organizacji,
• brak wsparcia społecznego,
• nieefektywny przepływ informacji miedzy współpracownikami,
• rutyna polegająca na powtarzaniu przez długi czas tego samego rodzaju pracy.

Przyczyny wewnętrzne mające istotny wpływ na tzw. wypalenie zawodowe mają bardziej skomplikowany charakter. Są one związane z osobowością pracownika, określonymi predyspozycjami. W związku z tym trudniej tutaj o kategoryzację. Generalnie można jednak wskazać jakiego typu osoby są w grupie zwiększonego ryzyka. Dotyczy to przede wszystkim ludzi bardziej ambitnych, dynamicznych, aktywnych, mających dużą potrzebę osiągnięć i rywalizacji, wiele oczekujących od siebie, jak i od innych. Takie osoby mają ambitne cele zawodowe i wysokie wymagania wobec swojej pracy, identyfikują się z nią, a także czerpią z niej satysfakcję i poczucie sensu. Tym wysokim ambicjom może towarzyszyć mało racjonalna, nierealistyczna ocena rzeczywistości, niski poziom autonomii czy skłonność do perfekcjonizmu.

Wypalenie zawodowe można określić także jako wygaśnięcie motywacji do dalszego działania w celu osiągnięcia znaczących rezultatów w pracy.

Do wypalenia zawodowego dochodzi, gdy przekroczony zostaje optymalny punkt obciążenia pracą i następuje jej dalszy przyrost (zbyt niskie obciążenie powoduje powstawanie stanu, który określić można jako marazm). Zjawisko wypalenia próbuje się również powiązać z takimi parametrami jak poziom pobudzenia motywacyjnego oraz trudność wykonywanych zadań. Pobudzenie motywacyjne można ujmować jako przejaw reakcji stresowej — stanu psychofizjologicznego napięcia, które w optymalnym natężeniu działa mobilizująco umożliwiając stawienie czoła wyzwaniom, ale zbyt nasilone powoduje wyczerpanie i nadwątlenie sił organizmu.

Na syndrom wypalenia zawodowego składają się trzy odrębne symptomy:

• wyczerpanie emocjonalne jako efekt udzielania przez dłuższy czas wsparcia psychicznego i utrata wiary we własne możliwości, co w efekcie przejawia się zaburzeniami psychosomatycznymi: zmęczeniem, bólami głowy, bezsennością, nadmiernym poceniem się, stanami podgorączkowymi.
• depersonalizacja, deprecjonowanie innych, obojętność na potrzeby i emocje współpracowników, poczucie bezsensu i cynizm, wyłączenie się z życia społecznego.
• nasilanie się negatywnej samooceny, brak satysfakcji z wyników i utrata kontroli nad pełnioną rolą, przeżywanie lęków o swoją przyszłość, poczucie krzywdy i winy, konfliktowość wobec współpracowników przy nasilających się objawach psychosomatycznych ^{[ 8 ]}.

Natężenie stresu, przekraczające możliwości adaptacyjne jednostki, ma swoje konsekwencje dla niej samej. Reakcja na stres w miejscu pracy powoduje u niej zmiany na poziomie:

• poznawczym — stres wpływa na system wartości jednostki, w efekcie jest przyczyną zgeneralizowanych ocen, np. przekonanie o zbyt małych własnych zdolnościach, o braku dostatecznych środków materialnych czy technicznych, o nieprzychylności otoczenia itp.,
• emocjonalnym — stres powoduje ogólne pobudzenie emocjonalne, a ponadto takie emocje jak lęk, strach, przerażenie, gniew, irytacja, poczucie winy, wstydu, czasami emocje pozytywne, np. związane z oczekiwaniem sukcesu,
• behawioralnym — przykładem może tutaj być prawo Yerkesa-Dodsona, które zwraca uwagę na to, że sprawność wykonania zależy od poziomu pobudzenia i trudności zadania (wysoki poziom pobudzenia motywacyjnego sprzyja sprawnemu wykonywaniu zadań łatwych, prostych i dobrze przez jednostkę wyuczonych i rutynowych, z kolei zadania trudne, złożone i nietypowe lepiej wykonuje się w stanie niskiego pobudzenia),
• motywacyjnym — jednostka stara się doprowadzić do równowagi pomiędzy sobą i środowiskiem, tym samym stara się pozbyć się sytuacji dla siebie dyskomfortowej (np. poprzez: poszukiwanie informacji, podejmowanie działań w celu zmniejszenia dystansu pomiędzy światem zewnętrznym a jego percepcją, np. poprzez ingerencję w otaczającą rzeczywistość lub posługując się metodą intrapsychiczną, która polega na zmianie percepcji środowiska bądź własnej osoby.

MODEL LAZARUSA

Źródło: www.wilkipedia.pl

ZAKOŃCZENIE Z FRANZEM KAFKĄ

Główną ofiarą stresu w miejscu pracy jest oczywiście pracownik. Nie oznacza to jednak, że sytuacja ta pozostaje bez wpływu na organizację jako całość. Typowymi jej efektami jest również: zwiększona absencja, mniejsza produktywność, wzrost wypadków, wyższa fluktuacja personelu, wzrost kosztów związanych z większą zachorowalnością. W europejskim systemie pracy i ubezpieczeń społecznych, gdzie część kosztów ponosi państwo, trudno je zwymiarować. Lepiej są widoczne na przykładzie Stanów Zjednoczonych, gdzie pracodawca ponosi bezpośrednio koszty leczenia pracownika ^{[ 9 ]}.

Zrozumiałe jest, że nie sposób stresu uniknąć. Nie w tym rzecz. Tym bardziej, że jego określone natężenie wpływa korzystnie i mobilizująco na działanie człowieka. Dopiero przekroczenie indywidualnej dla każdej osoby granicy wiąże się z niekorzystnymi skutkami. Warto jednak rozumieć mechanizmy jego powstawania. Teoria i praktyka pokazuje, że pewne grupy osób są szczególnie podatne na jego działania. Są również sytuacje, które sprzyjają tego typu zachowaniom. Niejednokrotnie pozornie sprzyjające warunki pracy okazują się mylące. Z tej perspektywy pracę osoby ambitnej, skazanej na ścisły sposób postępowania i duża kontrolę zewnętrzną, można uznać za potencjalnie stresującą. Może to być, zarówno pracownik służb ratowniczych, pilot czy lekarz, ale równie dobrze urzędnik.

Jeden z najwybitniejszych pisarzy XX w. Franz Kafka, przedstawił w swoich dziełach człowieka zagubionego, walczącego z niezrozumiałymi strukturami rządzącymi światem. Stworzona przez niego atmosfera, nazwania później kafkaesk ^{[ 10 ]}, pokazuje człowieka samotnego, zagubionego w plątaninie niezrozumiałych dla niego praw. Bohater kafkowski to człowiek nieszczęśliwy, walczący, w końcu przegrywający z wszechwładną machiną biurokracyjną. Utworów Kafki nie należy rozumieć wyłącznie jako krytykę nadmiernie rozbudowanej i niezrozumiałej machiny biurokracyjnej. Jednak interpretatorzy są zgodni, że wymowa dzieł Franza Kafki mówi nam zarówno o talencie autora, jak i jego samopoczuciu. W tym przypadku samopoczuciu pracownika towarzystwa ubezpieczeniowego...

Zobacz także te strony: Stres - wybawienie, czy śmierć "voodoo"? Stres - wróg czy przyjaciel?

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Stres - wróg czy przyjaciel? Stres – wybawienie, czy śmierć "voodoo"?

Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (1)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word