|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Prawo » Prawo karne i nauki penalne
Podanie treści wyroku do publicznej wiadomości [1] Autor tekstu: Mirosław Woroniecki
Stosownie do treści art. 50 polskiego kodeksu karnego z 1997 roku "sąd może orzec podanie wyroku do publicznej wiadomości w określony
sposób, jeżeli uzna to za celowe, w szczególności ze względu na społeczne
oddziaływanie skazania, o ile nie narusza to interesu pokrzywdzonego [ 1 ].
"
Przedstawiona wyżej treść przepisu stanowi wynik nowelizacji, która
została wprowadzona ustawą z dnia 27 lipca 2005 roku. Na jej mocy doszło do
przywrócenia regulacji, która była zawarta w art. 49 k.k. z 1969 roku. Warto
przypomnieć, iż przepis kodeksowy z roku 1969 zezwalał
sądowi na podanie wyroku do publicznej wiadomości, jeżeli uznał on to
za celowe ze względu na społeczne oddziaływanie kary lub interes
pokrzywdzonego. Jest faktem, że w praktyce częste były publikacje wyroków
motywowane jedynie ogólnie przyjętymi względami na społeczne oddziaływanie
kary czyli prewencję ogólną, chociaż SN zastrzegał, że należy się w tym
przypadku kierować wagą popełnionego czynu, okolicznościami jego popełnienia
oraz brać pod szczególną uwagę uwarunkowania środowiskowe i reperkusje społeczne
przestępstwa [ 2 ].
Mając niejako na względzie doświadczenia z czasów PRL, w obecnej
regulacji kodeksowej art. 50 k.k. w swej pierwotnej formie zezwalał na posługiwanie
się środkiem karnym w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości jedynie w wypadkach, które przewidywała ustawa. Uważa się, iż to postanowienie
stanowiło poważne ograniczenie w możliwości orzekania tego środka karnego,
ponieważ ustawodawca w bardzo nielicznych przypadkach wskazywał na taką możliwość
istniejącą np. w sprawach o zniesławienie.
Obecne brzmienie tego przepisu art. 50 k.k. zostało ustanowione na mocy
noweli z 27 lipca 2005. „ Ustawa ta, nazywana nowelą antypedofilską, w swym
projektowanym kształcie nie zawierała noweli art. 50. Celem ustawy była
ochrona małoletnich przez kontynuowaniem działalności przestępczej przez
osoby, które z pobudek seksualnych dopuszczają się groźnych przestępstw.
Zmianę art. 50 zaproponowano dopiero w trakcie prac sejmowych" [ 3 ].
Proponowano wówczas dodanie do art. 50 § 2, zgodnie z którym w przypadku,
gdyby nie stało to na przeszkodzie z interesem pokrzywdzonego, sąd mógłby
orzec podanie wyroku do publicznej wiadomości w określony sposób, jeżeli
skazany dopuściłby się przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności.
Obligatoryjność stosowania tego środka karnego w przypadku takich
przestępstw argumentowano charakterem przestępstwa i potrzebą ochrony
ewentualnych ofiar pedofilów oraz tym, że interes społeczny ma większe
znaczenie aniżeli interes sprawcy. Propozycja zmiany nie została jednak przyjęta i w obecnym kształcie możliwość zastosowania art. 50 nie ogranicza się do
żadnej grupy przestępstw.
Publikacja wyroku co do zasady jest fakultatywna. Lex specialis do art.
50 zawiera się w art. 215, na mocy którego na wniosek pokrzywdzonego sąd
orzeka obligatoryjnie podanie wyroku skazującego za przestępcze zniesławienie
do publicznej wiadomości. Podobnie jak w przypadku Kodeksu Karnego z 1932 roku
sąd jest związany wnioskiem pokrzywdzonego i musi dokonać ogłoszenia zapadłego
wyroku. W przeważającej liczbie komentarzy do art. 215 k.k. przyjmuje się, że
podanie wyroku do publicznej wiadomości dotyczy jedynie skazań za zniesławienie
orzekanych na podstawie art. 212
k.k. za czym przemawiałoby zamieszczanie przez ustawodawcę tego przepisu w rozdziale XXVII kodeksu karnego. Wykładnia gramatyczna
nie pozwala jednak w mojej ocenie na takie ograniczenie, wyraźnie zobowiązując
sąd do poddania publikacji wyroku skazującego w każdej sprawie w której pada
wniosek pokrzywdzonego o podanie wyroku do publicznej wiadomości.
"Do publicznej wiadomości podaje się wyłącznie skazujący wyrok
wydany przez sąd karny. Wydaje się zasadne wprowadzenie zmiany de lege ferenda
umożliwiającej upublicznienie, na wniosek oskarżonego i na koszt państwa
wyroków uniewinniających. Zwłaszcza, z wyczerpującym uzasadnieniem. Łatwo
można sobie wyobrazić sprawę, która wywołała duży społeczny oddźwięk,
interesowały się nią media, zaś sąd nie znalazł przesłanek do skazania
sprawcy" [ 4 ]. W takim przypadku upublicznienie motywów sądu wydającego wyrok uniewinniający,
może wpłynąć w sposób pacyfikacyjny na nastroje społeczne i przyczynić się
do wykształcenia społecznej świadomości oraz przywrócić dobre imię
uniewinnionemu. Jest to postulat wyjątkowo aktualny w odniesieniu do wielu postępowań
karnych z zakresu prawa karnego-gospodarczego, w których pomimo uniewinnienia
oskarżonych doszło do wyrządzenia im szkód materialnych i krzywd, które często
nie mogą zostać naprawione.
Należy wspomnieć, iż w trakcie projektowania obecnie obowiązującego
kodeksu podkreślano, że omawiany środek karny nie powinien służyć jedynie
realizacji celów prewencji o charakterze ogólnym i indywidualnym. Miał on
natomiast sprzyjać przede wszystkim ochronie interesów pokrzywdzonego. Taka myśl
twórców została odzwierciedlona w uzasadnieniu do projektu obowiązującego
k.k.. Wskazywano w nim, że publikowanie wyroku ze względu na społeczne oddziaływanie
kary jest w wielu przypadkach znaczną dolegliwością, niewkalkulowaną w orzeczenie o karze, w konsekwencji prowadzi do naruszenia zasady równości
wobec prawa. "W konsekwencji nowy kodeks rezygnuje z orzekania tego środka li
tylko ze względu na prewencję ogólną, zachowując motywację naprawienia
wyrządzonej szkody. Informowanie społeczeństwa o zapadłych wyrokach, spełniające
funkcję kształtowania świadomości prawnej, jest bowiem regulowane prawem
prasowym. Natomiast przewiduje podanie wyroku skazującego do publicznej wiadomości w sposób przez siebie określony w wypadkach przewidzianych w ustawie [ 5 ].
Warto również wspomnieć o projekcie ustawy o zmianie ustawy — Kodeks
karny z 17 maja 2007, który przewidywał m.in. dodanie do przepisu dotyczącego
publikacji wyroku nowego środka karnego — opublikowania wizerunku sprawcy.
Projektowany przepis art. 50a k.k. wskazywał, iż sąd ma prawo orzec
opublikowanie wizerunku sprawcy w określony sposób, jeżeli stwierdzi, iż
jest to celowe, w szczególności ze względu na społeczne oddziaływanie
skazania, o ile nie narusza to interesu pokrzywdzonego, a orzeka jeżeli ustawa
to przewiduje. Projektodawcy przekonywali, że
przyjęcie nowego środka karnego do K.K. ma na
celu zarówno zwiększenie elementu karnej represji wobec sprawców
szczególnie niebezpiecznych, jak i szczególnie społecznie uciążliwych
przestępstw, zwłaszcza tych typów karalnego bezprawia, w wypadku których
dotychczasowe ukształtowane przez sądy standardy orzecznicze nie przyczyniają
się do osiągnięcia pożądanych
rezultatów polityczno — kryminalnych. Uznaje
się, że publikacja wizerunku sprawcy, stanowiąca przykład w pełni
uzasadnionej ingerencji w zakres dóbr osobistych
skazanego, oddziałując w płaszczyźnie świadomości prawnej społeczeństwa
powinna skutkować pożądanymi zmianami społecznego odczucia
dotyczącego takowych czynów. Podkreślono by wówczas ich karygodność i akcentowałoby to interes społeczny w zwalczaniu zarówno aktów bezprawia
tego rodzaju, jak i często rozpowszechnionej w niektórych środowiskach
atmosfery swoistego przyzwolenia na łamanie praw, pomimo występowanie dużych
kosztów społecznych. „Kształtując społeczne
przekonanie o wysokim stopniu karygodności tego rodzaju czynów, w związku z popełnieniem których ustawodawca przewidział konieczność (tryb
obligatoryjny) lub możliwość (tryb fakultatywny) orzeczenia środka karnego w postaci opublikowania wizerunku sprawcy przestępstwa, stosowanie tego środka
przyczyni się do kształtowania oraz wzmacniania u członków społeczeństwa
pożądanego przeświadczenia o naganności i nieopłacalności zachowań, w związku z dopuszczeniem się których środek ten będzie wobec sprawcy stosowany"
[ 6 ].
Z treści artykułu 50 k.k. wynika, że sąd może orzec podanie wyroku
do publicznej wiadomości w określony sposób, jeżeli stwierdzi, iż ma to
charakter celowy w szczególności ze względu na społeczne oddziaływanie
skazania, jeżeli nie narusza to również interesu pokrzywdzonego. Sformułowanie
tego przepisu wskazuje na dwie okoliczności, które determinują pozytywną
decyzję sądu w przedmiocie orzeczenia środka karnego podania wyroku do
publicznej wiadomości tj.:
·
względy celowościowe, w szczególności odwołujące się do społecznego
oddziaływania skazania, jako przesłanka pozytywna oraz
·
nienaruszenie interesu pokrzywdzonego, jako przesłanka negatywna.
Orzeczenie
środka karnego podania wyroku do publicznej wiadomości nie powinno prowadzić
do naruszenia dóbr osób bądź interesów podmiotów, które w jakimś
zakresie wykazują związek z popełnionym przestępstwem. Sąd powinien mieć
na względzie to aby orzeczony środek karny nie dotknął osób, które z popełnionym
przestępstwem nie mają nic wspólnego. Niemniej jednak trudno całkowicie
doprowadzić do wyeliminowania tego skutku w przypadku osób najbliższych
sprawcy. W podobny sposób problem ten odnosi się do innych podmiotów, czego
przykładem jest informacja na temat miejsca popełnienia przestępstwa ze
wskazaniem konkretnej np. restauracji czy hotelu.
Za słuszny należy uznać pogląd doktryny, że podanie do publicznej
wiadomości danych dotyczących miejsca popełnienia czynu tj. np. restauracji
czy też hotelu może stanowić przykład antyreklamy mogącej zniechęcić
potencjalnych klientów.
W
przypadku tego środka karnego szczególnie istotnego znaczenia ma kwestia określania
dyrektyw, jakimi powinien kierować się sąd podczas jego orzekania. Uznając,
że art. 53§1 k.k. nie określa hierarchii dyrektyw wymiaru kary, które za pośrednictwem
art. 56 k.k. mają szczególne zastosowanie do środków karnych stwierdzić
należy, że nie jest możliwe odgórne przyjęcie ważności dyrektywy
prewencji indywidualnej bądź dyrektyw prewencji generalnej [ 7 ].
Bez wątpienia orzeczenie środka karnego podawania wyroku do publicznej wiadomości
musi być w mniemaniu sądu celowe i konieczne. Poprzez zastosowanie tego środka
ma się czynić zadość zasadzie poszanowania godności człowieka oraz
pozostawania w zgodzie z określoną w Konstytucji zasadą proporcjonalności,
która nakazuje traktować jako ultimo ratio wszelkie kary oraz środki karne, które
orzeka się na podstawie kodeksu karnego, jak również należy dążyć do
wykonania celów szczególno prewencyjnych i ogólno prewencyjnych, które nie
mogą prowadzić do przekroczenia bezwzględnie obowiązującego
stopnia granic winy.
1 2 3 Dalej..
Przypisy: [ 1 ] Art. 50 Ustawy z dnia 19 kwietnia 1969 — Kodeks karny, Dz. U. z 1969 r. Nr
13, poz. 94. [ 2 ] A. Marek, Kodeks karny — komentarz,
Warszawa 2010, s. 171. [ 3 ] W. Zalewski, Podanie wyroku do
publicznej wiadomości, w: Kodeks
karny — część ogólna — komentarz, M. Królikowski, R. Zawłocki,
red., Warszawa 2010, s. 253. [ 5 ] A. Sakowicz, Komentarz do art. 50,
w: Kodeks karny. Część ogólna,
Warszawa 2011, s. 852. « Prawo karne i nauki penalne (Publikacja: 14-12-2013 )
Mirosław WoronieckiAdwokat, specjalista prawa gospodarczego, cywilnego i prawa karnego gospodarczego, historyk doktryn politycznych i prawnych, doradca organizacji pozarządowych. Przewodniczący Rady Stowarzyszenia Dom Wszystkich Polska Liczba tekstów na portalu: 52 Pokaż inne teksty autora Najnowszy tekst autora: Dwie lewice | Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 9498 |
|