|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Kościół i Katolicyzm » Historia Kościoła » Kościół w Polsce
Krzyżacy w dziejach Polski [2] Autor tekstu: Szymon Gruszczyński
W 1440 roku utworzony został na zjazdach w Elblągu i Kwidzynie
Związek Pruski wymierzony przeciw Krzyżakom. On to połączył w walce z nimi rycerstwo i miasta pruskie oraz szukał oparcia w państwie polskim. Ostra walka polityczna
podjęta przeciw Związkowi przez cieszących się poparciem papiestwa i cesarstwa
Krzyżaków doprowadziły w lutym 1454 roku do wybuchu powstania w całym państwie
krzyżackim. Zakon został pozbawiony większości swoich zamków, a Związek Pruski
poddał całość ziem pruskich Kazimierzowi Jagiellończykowi, który 6 III 1454
roku wydał tzw. „Przywilej Inkorporacji Prus do Korony". Akt inkorporacji
Prus wyrażał dążenie społeczeństwa polskiego do zjednoczenia ziem polskich w
jednym państwie, odzyskania przez Polskę jej wybrzeża morskiego i ujścia Wisły.
Opór stawiany przez Wielkiego Mistrza Ludwika von Erlichshausena na zamku malborskim
oraz pomoc zbrojna spowodowały przewlekłe działania tzw. Wojny Trzynastoletniej
(1453- 1466). Zakończył je traktat toruński z 19 X 1466 roku, który, akcentując
wcielenie całości ziem pruskich do Polski, oddawał pod bezpośrednią jej władzę
Pomorze Gdańskie i Powiśle z Malborkiem. Krzyżakom pozostawił jednak wschodnią
część Powiśla, Mazury i Dolne Prusy z Królewcem jako lenno. Wielcy Mistrzowie
mieli składać odtąd po odbiorze przysięgę wierności królom polskim, oraz służyć
im radą i zbrojną pomocą. Zakon usiłował jednak wyłamać się spod zwierzchnictwa
Polski, argumentując podległość jego ziem w Prusach wyłącznie papiestwu. Wielki Mistrz Książę Fryderyk odmówił złożenia przysięgi
wierności przed władcą Polski, a jego następca Albrecht Hohenzollern kontynuował
tę politykę przy poparciu Habsburgów, dążąc do obalenia traktatu toruńskiego i ponownego zagarnięcia ziem utraconych w 1466 roku. Stało się to przyczyną
kolejnej wojny polsko- krzyżackiej (1519- 1521), przerwanej rozejmem w Toruniu.
Albrecht, pozbawiony pomocy z Rzeszy zdecydował się przejść na luteranizm i
dokonać sekularyzacji objętych reformą Prus Krzyżackich. Zygmunt Stary, obawiając
się dalszych komplikacji wyraził na to zgodę. 10 IV 1525 roku Mistrz Albrecht
złożył mu w Krakowie hołd lenny jako świecki książę w Prusach. Zakon został w ten sposób definitywnie usunięty z Prus, choć skutki jego polityki osadniczo-narodowościowej
nad Morzem Bałtyckim przetrwały stulecia i miały (w przyszłości) groźne dla
Polski konsekwencje.
Krzyżacy pozostali jeszcze w Inflantach; jakkolwiek znacznie
słabsi i gorzej zorganizowani od Krzyżaków Pruskich uniezależnili się i praktycznie
stanowili odrębne państwo. Próby ekspansji na wschód podejmowane jeszcze w XIV
wieku natrafiły na opór szybko rozwijającego się państwa moskiewskiego, które
pod wodza Iwana III zagroziło nawet samym Inflantom.
Po sekularyzacji Krzyżaków w Prusach wśród członków Zakonu
Inflanckiego zaczęły się rozpowszechniać prądy reformacji, pojawiły się tendencje
zmierzające do sekularyzacji Zakonu. W sytuacji rozprężenia wewnętrznego i osłabienia
Zakonu w 1558 roku nastąpił wybuch wojny inflanckiej. Wobec niepowodzenia obrony
przeprowadzono w 1561 roku sekularyzację Zakonu i poddano Inflanty Polsce i
Litwie.
Zakon przetrwał tylko w uszczuplonych rozmiarach w Niemczech i Austrii, wegetując pod opieką Habsburgów. W 1929 roku został przekształcony w zakon duchowny z siedzibą w Wiedniu, gdzie istnieje obecnie jako niewielka
kongregacja zakonna. Posiada on także kilka domów zakonnych w Niemczech i północnych
Włoszech. Z jego wielkich wpływów i przywilejów pozostało Zakonowi tylko nadawanie
godności tzw. Honorowych Rycerzy osobom świeckim. Godność tę otrzymał m.in.
kanclerz K. Adenauer.
Bibliografia:
Tadeusz Manteuffel, Historia Polski, Tom I i II, Warszawa 1957
Tadeusz Manteuffel, Historia Powszechna – Średniowiecze, Warszawa 1990
Juliusz Bardach, Historia Państwa i Prawa Polski, Warszawa 1965
Encyklopedia PWN 1990
1 2
« Kościół w Polsce (Publikacja: 21-07-2002 Ostatnia zmiana: 06-09-2003)
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 1308 |
|