Ustrój panujący w republikańskim Rzymie jest najlepszym z możliwych, dlatego też, według Machiavellego, trzeba go przywrócić, wrócić do chlubnych tradycji republiki rzymskiej. W ten sposób znów zapanują czasy wspaniałych podbojów, wolności, wielkości i siły, czasy panowania cnoty i waleczności.

Zagadnienie powrotu do przeszłego porządku wiąże się w poglądach autora Księcia nie tylko z konkretną sytuacją Włoch XVI wieku, ale jest poruszane także w szerszym kontekście. Jak pisze Machiavelli, „...najlepiej są ukonstytuowane i najdłużej trwają te organizmy, które za pomocą swych ustaw często mogą się odnawiać, lub te, które niezależnie od swych ustaw powracają do pierwotnych porządków dzięki jakiemuś przypadkowi. Jasne jest jak słońce, że jeśli do odnowy takiej nie dojdzie, organizmy owe długo nie pożyją" ^{[ 11 ]}. Co ciekawe, autor Księcia przez „organizmy" rozumie nie tylko królestwa i republiki, ale również religię. Także ona wymaga od czasu do czasu swoistej odnowy, powrotu do podstaw.

ANTYINDYWIDUALIZM

Jak już zaznaczałem, autor Księcia krytykuje moralność chrześcijańską przeciwstawiając jej moralność pogańską. Naczelne wartości świata pogańskiego są diametralnie różne od wartości, jakie niesie moralność chrześcijańska z jej miłosierdziem, litością i pogardą dla świata doczesnego.

System wartości moralności pogańskiej, o której pisze Machiavelli, ma dla niego wymiar wyłącznie społeczny. Tylko ten system może uczynić z ludzi jednostki silne, ambitne, zdyscyplinowane, pracujące dla dobra ogółu. Jak pisze autor Księcia „...nie prywata, lecz dobro publiczne stanowi o wielkości państw" ^{[ 12 ]}. Owe dobro jest tu najważniejsze, poświęcenie kilku jednostek na rzecz całości społecznej jest czymś normalnym i Machiavelli nie widzi w tym żadnego problemu.

Prymat całości nad poszczególnymi jednostkami, moralności społecznej nad jednostkową jest tu wyraźny. Wszystko jest podporządkowane celom społecznym, które to cele są wartościami najwyższymi. Wartości i cele jednostki maja swe znaczenie tylko gdy wpisują się w cele ogółu, gdy się z nimi identyfikują. Jednostka ludzka dopiero wtedy staje się wartościowa, gdy staje się częścią większej całości, na rzecz której pracuje.

ZAKOŃCZENIE

Autor Księcia głosi w swoich dziełach swoistą apologię przeszłości, nawołuje do powrotu do niej, do kontynuacji zapomnianych tradycji. Wychodząc od pesymistycznej wizji natury ludzkiej dostrzega on konkretne urządzenia i mechanizmy społeczne mogące z człowieka stworzyć jednostkę dobrą, uspołecznioną. Określone prawa, ustrój, charakter religii i moralności z nią związanej powodują, że człowiek przestaje być egoistą i zaczyna pracować na rzecz ogółu, tak jak miało to miejsce kiedyś, w przeszłości. Przeszłość jest tu wzorem, który trzeba wskrzesić — stąd nawoływanie Machiavellego do zmiany. Wszystko to, jak sądzę, nosi wyraźne znamiona konserwatyzmu.

*

Bibliografia:

1. I. Berlin, Oryginalność Machiavellego, przeł. Z. Dorosz, „Literatura na Świecie", 1986/6.
2. K. Grzybowski, Wstęp do: N. Machiavelli, Książę; Rozważania, przeł. W. Rzymowski, K. Żaboklicki, Warszawa 1993.
3. N. Machiavelli, Książę; Rozważania, przeł. W. Rzymowski, K. Żaboklicki, Warszawa 1993.
4. M. Maneli, Machiavelli, Warszawa 1968.
5. A. Podgórecki, Socjotechniczne wątki w twórczości Machiavellego, [w:] A. Tomasiak-Brzost (red.), Niccolò Machiavelli. Paradoksy losów doktryny, Warszawa 1973.
6. R. Skarzyński, Konserwatyzm, Warszawa 1998.
7. L. Strauss, Czym jest filozofia polityki, [w:] tenże, Sokratejskie pytania, przeł. P. Maciejko, Warszawa 1998.
8. J. Szacki, Użytki historii w doktrynie politycznej Machiavellego, [w:] A. Tomasiak-Brzost (red.), Niccolò Machiavelli. Paradoksy losów doktryny, Warszawa 1973.

Zobacz także te strony: Polityka a moralność według Machiavellego Ideał moralny Machiavellego Renesans makiawelizmu

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: Ideał moralny Machiavellego Polityka a moralność według Machiavellego

Dodaj komentarz do strony..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word