|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Prawo » Filozofia prawa
Bronisława Wróblewskiego filozoficzne założenia procesu tworzenia prawa [4] Autor tekstu: Jerzy Kolarzowski
Podobną dwoistą, czasem antynomiczną rolę, wpływającą
na proces stanowienia prawa, może odgrywać opinia publiczna. Szerzej pisał o tym B. Wróblewski w Studiach z dziedziny prawa i etyki: „Chodzi o to, że każdy
normodawca, w szczególności ustawodawca, wyjawiający stanowione normy dla
drugich, przy stosowaniu własnych ocen jest uzależniony od ocen całości albo
części tej grupy ludzi, wśród których wykonywa swe czynności ustawodawcze. W ogóle w każdym punkcie psychicznego przebiegu stanowienia norm, gdzie występuje
ocena ustawodawcy, z reguły jest ona powtórzeniem względnie jest podobna do
odnośnej oceny zbiorowej albo oceniającego nastawienia zbiorowego" [ 47 ].
Stanowi ona czynnik nabierający coraz większego znaczenia w społeczeństwach
demokratycznych, wpływający na oblicze parlamentaryzmu, w którym polityczna
elita podzielona jest na aktualnie sprawujących władzę i na tych, którzy
przygotowują się do jej przejęcia. Zasiadający w ciałach
przedstawicielskich, coraz częściej licząc się z opinią publiczną, postulując
reformy legislacyjne, opinią tą manipulują. Wykorzystują w tym celu
najrozmaitsze mechanizmy: odwołują się do szczytnych idei, do narodowych
tradycji, do opinii osób cieszących się powszechnie uznanym autorytetem.
Jednakże tymi samymi lub podobnymi mechanizmami może posługiwać się
opozycja. Dochodzi do tego, jak to trafnie zauważał B. Wróblewski, skażenia
współczesnego parlamentaryzmu demagogią i krasomówstwem. Bardziej złożonym problemem jest oddziaływanie
wojny na działalność legislacyjną. W swojej publikacji Zjawianie się norm
B. Wróblewski pisał o wojnie dwukrotnie: raz jako o czynniku korzystnie wpływającym
na proces stanowienia norm, a drugi raz, gdy omawiał warunki dwustronnego
oddziaływania na proces stanowienia norm. Rzecz w tym, że działania wojenne
mają bezpośrednie i pośrednie oddziaływanie na działalność legislacyjną.
Rozpatrując bezpośredni wpływ wojny na stanowienie prawa widzimy, że jest on
szczególnie widoczny w zakresie prawa wojennego i międzynarodowego. Równocześnie
jednak na sytuacji wojennej cierpią całe obszary życia społecznego i te
wszystkie dziedziny pozostają poza regulacją prawną. Natomiast, zdaniem B. Wróblewskiego,
pośrednie działanie wojny ma często konsekwencje twórcze wobec cywilizacji.
Na twórczą rolę wojny w okresie międzywojennym wskazywało wielu ówczesnych
antropologów społecznych. Wybuch wojny bywa poprzedzany licznymi konfliktami
społecznymi, bywa też tak, że konsekwencją zwłaszcza przegranej wojny jest
ujawnienie się gwałtownego konfliktu wewnętrznego, który znajduje swe
odzwierciedlenie w stosunkowo licznym, na nowo tworzonym ustawodawstwie. Ponadto
konsekwencją wojny bywa towarzyszące jej często rozprężenie społeczne i pogorszenie obyczajów panujących w zwaśnionych społeczeństwach. W obydwu
wymienionych sytuacjach B. Wróblewski upatrywał pośrednie oddziaływanie
wojny na potrzebę podjęcia konkretnych działań legislacyjnych, stających
przed władzami, wobec konieczności zaradzenia opisanym sytuacjom. Tym samym, w warunkach powojennych na ogół zwiększa się zarówno liczba tworzonych aktów
prawnych, jak i tempo ich opracowywania i ustanawiania.
* * *
Studium B. Wróblewskiego Zjawianie się norm prawa
stanowionego stanowi ciekawą pracę filozoficzno-prawną, w której
argumentacja praktyczna i obserwacyjny materiał doświadczeń społecznych
dominuje nad analizą intelektualną. Z tych też powodów syn profesora, Jerzy
Wróblewski, zaliczył swego ojca do prekursorów fenomenologii w teorii
prawniczej [ 48 ].
Inni badacze analizujący prace B. Wróblewskiego z dziedziny prawa karnego,
przypisywali mu neokantyzm [ 49 ] (głównie ze względu na uznawanie
odwetu za istotę kary, odróżniającą ją
tym samym od innych działań zabezpieczających i resocjalizujących). Bez względu
na przyjęte zaklasyfikowanie dorobku tego wileńskiego uczonego jego studium,
opisujące sytuacje towarzyszące procesowi stanowienia prawa, jest pracą
niezwykle oryginalną. Wprowadza on bowiem kryteria zarówno po stronie nadawcy,
jak i po stronie odbiorcy komunikatu jurydycznego. Wzajemne współdziałanie
zarówno nadawcy, jak i odbiorcy komunikatu jurydycznego stanowi punkt wyjścia
do nowego, dynamicznego zdefiniowania prawa, np. ujęcia prawa jak relacji
ontologicznej lub ontologiczno-antropologicznej [ 50 ],
tworzonych po II wojnie światowej.
Nauki filozoficzne, gdy przyjrzeć się ich dziedzinom
zasadniczym, takim jak ontologia czy epistemologia, rozwijają się zgodnie z zasadą wymiany paradygmatów. Różnice i przecięcia między koncepcjami są
gwałtowne i ostre. Ale kiedy skupić się na pograniczach takich, jak filozofia
sztuki, czy omawiana w tym studium filozofia prawa, wówczas obserwowane zmiany
rysują się znacznie bardziej dokładnie a ich przebieg jest płynny.
1 2 3 4
Przypisy: [ 48 ] J. Wróblewski, Język i kultura — zagadnienia
teoretycznoprawne w pracach Bronisława Wróblewskiego, Studia Prawnicze,
1983, nr 3. [ 49 ] M. Wąsowicz, Nurt socjologiczny w polskiej
myśli prawno-karnej, Warszawa 1989. [ 50 ] Arthur Kaufmann, Założenia
wstępne nad logiką prawniczą i ontologią relacji. Założenia
personalistycznej teorii prawa, [w:] Colloqiua Communia nr 6(41)1988 -
1(42)1989, s. 93 i nast. Por. także M. Piechowiak, W poszukiwaniu
ontologicznych podstaw prawa. Arthura Kaufmanna teoria sprawiedliwości, Warszawa — Poznań 1992. « Filozofia prawa (Publikacja: 09-03-2006 )
Jerzy KolarzowskiDoktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji). Współzałożyciel i rzecznik prasowy PPS (1987 - luty 1988), zwolniony z pracy w IPiP PAN (styczeń 1987), współredagował Biuletyn Informacyjny Ruchu Wolność i Pokój (1986–1987), sygnatariusz platformy Wolność i Pokój (1985), przekazywał i organizował przesyłanie m.in. do Poznania, Krakowa, Gdańska, Lublina i Puław wielu wydawnictw podziemnych. Posiada certyfikat „pokrzywdzonego” wystawiony przez IPN w 2003 r. Master of Art of NLP. Pisze rozprawę habilitacyjną "U podstaw europejskiej filozofii praw człowieka. Narodziny jednostki w sferze publicznej i prywatnej w pismach Braci Polskich". Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską. Hobby: muzyka poważna, fotografia krajobrazowa. Autor książki Filozofowie i mistycy Liczba tekstów na portalu: 51 Pokaż inne teksty autora Najnowszy tekst autora: Polski i brytyjski samorząd terytorialny - zasadnicze różnice | Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 4637 |
|