|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Religie i sekty » Islam » Konflikty wewnątrz islamu
Islam a pokusa purytanizmu [2] Autor tekstu: Radosław S. Czarnecki
Kolejnym ugrupowaniem w ramach islamu, powołującym się na tradycje purytanizmu, ascezy, ortodoksji,
pierwotnej wiary z VI/VII w. n.e. i będące zarazem ekstremistycznym
ugrupowaniem terrorystycznym (w
dzisiejszym tego słowa znaczeniu), a opartym o nurt charydżycki, byli tzw.
asasyni (w literaturze fachowej zalicza się ich — z racji doktrynalnych
konotacji — do sekty nizarytów, jednej z gałęzi rodziny ismailijskiej). Ta
skrajnie ekstremistyczna, zarówno doktrynalnie jaki społeczno-politycznie,
grupa stosująca indywidualny terror (zamachowcy odurzali się często haszyszem
-stąd zlatynizowana nazwa
haszaszynów [ 9 ]
jako asasyni) opanowała w XII i XIII w. liczne warownie i fortece na
terenach dzisiejszego Kurdystanu syryjskiego i irackiego oraz Persji (m.in.
Alamut, Dajlam, Rudbor czy Szahdiz) skąd dokonywała terrorystycznych rajdów
na sąsiednie obszary. Stosowali zarówno dywersję jak i regularne najazdy,
skrytobójstwa bądź zamachy na przeciwników religijnych czy politycznych
(szczególnym atakom asasynów podlegali kalifowie abbasydcy i fatymidcy — i ich
bezpośrednie otoczenie — uważani za heretyków, odstępców, uzurpatorów).
Asasyni stanowili też nie małą siłę militarną -były to oddziały co
prawda nieliczne lecz walczące zawsze z niezwykłą determinacją, fanatyczne i bezlitosne. Ich założyciel — asceta i myśliciel ismailijski Al-Hasan ibn
as-Sabbah (? — 1124) — to znany w szyizmie teoretyk religijny, filozof i prawodawca (bezwzględny i okrutny, a zarazem ascetyczno-purytański — skazał
na śmierć swoich 2 synów za pijaństwo), rządzący twardo mini-państewkiem
położonym w górach Elburs, twierdza Alamut (dzisiejszy północny Iran).
Także
inny przywódca asasynów, rezydujący w twierdzy Masyef, reprezentujący jej
syryjską „gałąź" tzw. Starzec z Gór
(Raszid ad-DinSinan-1132/53 — 1192) jest
znany z historii jako reprezentant klasycznego dżihadu
skierowanego przeciwko chrześcijanom w Palestynie (XIII w.), stosujący terror
indywidualny dla uzyskania korzyści politycznych zgodnego z religijnym
rygoryzmem.
Kolejną mutacją, klonem czy kontynuacją islamskiej tradycji purytańskiej i fundamentalistycznej jest tzw. wahhabizm — islamski ruch religijny i polityczny powstały w XVIII wieku na terenie Arabii. Opiera się on na
fundamentalizmie religijnym — tj. głosi powrót do źródeł: pierwotnej
czystości islamu, prostoty i surowości obyczajów. Za podstawy wiary wahabici
uznają Koran i hadisy, interpretowane dosłownie. Ruch ten zwalczał mistycyzm
muzułmański (przede wszystkim — sufizm), potępiał kult świętych oraz świętych
miejsc (z wyjątkiem Mekki i Medyny), podkreśla człowieczy aspekt natury
Mahometa. Na poziomie polityki dąży do stworzenia harmonijnych stosunków między
sprawiedliwym i łagodnym władcą, a bezwzględnie posłusznym mu ludem.
Nazwę wahhabizm wywodzi się od imienia twórcy tego ruchu, muzułmańskiego
teologa i prawodawcy Muhammada Ibn Abd al-Wahhaba (1703-1792).
Z
ekspansywnego charakteru wahhabizmu wynikły walki z Arabami mekkańskimi, tzw.
szarifami, tytularnymi władcami Mekki [ 10 ],
Turkami z Bagdadu (1798) i z Egiptem (1811-40). Głównymi punktami oparcia
wahhabizmu były miasta Rijad i Hail. W 1921 r. Abd al-Aziz, władca Rijadu,
wcielił państwo Hail do swego kraju tworząc królestwo Nadżd, a swego syna
Fajsala mianował wicekrólem Hidżazu (1926). Abd al-Aziz, sułtan Nadżdu
opanował środkową Arabię, aż po Syrię, wybrzeża Morza Czerwonego oraz na
wschodzie kraje nad Zatoką Perską. Od 1822 wahhabizm ma także wielu zwolenników
wśród muzułmanów hinduskich.
Wahhabizm
jest szczególnie zakorzeniony współcześnie w Arabii Saudyjskiej, gdzie od
XVIII wieku wahabici pozostają w sojuszu i ścisłych koligacjach personalnych z panującą dynastią Saudów, co wywarło znaczny wpływ na późniejszy kształt
tego najbardziej konserwatywnego z państw muzułmańskich. Ponieważ wahabici
sprzeciwiali się zazwyczaj wprowadzaniu innowacji technologicznych i modernizacji, od dziesięcioleci trwa w tym państwie spór między ortodoksyjną i reformatorską frakcją elit saudyjskich. W zasadzie królestwo Saudów można
traktować jako państwo teokratyczne, rządzone przez prawo szari’atu w najbardziej purytańskiej i anty-modernistycznej formie.
Spotkać
można twierdzenia, że idee wahhabickie stanowią trzon ideologii Braci Muzułmańskich.
Za wyznawcę wahhabizmu często uznawany był sam Osama bin Laden. Część
saudyjskich (i nie tylko) duchownych wahabickich na pewno sympatyzuje po dziś
dzień z al-Kaidą.
Znawcy
tematu podkreślają jednak, że nie ma dowodów na związki bin Ladena z wahabitami i że na jego ideologię wpłynęły głównie poglądy Ajmana
al-Zawahiriego. W górskich obozach w Afganistanie zapoznawano się bowiem z tekstami wcześniejszego, XII-wiecznego myśliciela islamskiego i teoretyka
fundamentalizmu Taki Abu ad Dina al-Abbasaibn Tajmijji (1263-1328). Na niego z kolei powołują się salafici, inne, hiper-konserwatywne i ekstremistyczne
ugrupowanie funkcjonujące w obrębie dzisiejszego islamu.
Większość
wahabitów wyznaje poglądy odmienne od Braci Muzułmanów. Nie ma też nic wspólnego z bin Ladenem.
Niemniej
jednak, zachodni przeciwnicy zwalczają wahhabicką nieelastyczność i niechęć
do typowego dla współczesnego świata odejścia od dawnych norm. Wahhabizm
uznaje wyższość islamu nad wszystkimi religiami i światopoglądami oraz
potrzebę uzyskania dominacji nad nimi. Antysyjonizm, antysemityzm,
antyamerykanizm i antymodernizm, wrogość do instytucji świeckich oraz postawy
skrajnie antyintelektualne są rozpowszechnione w środowiskach wahhabickich na
całym świecie. Korzystając z hojności arystokratów saudyjskich, duchowni
wahhabiccy nauczają tych idei w innych krajach muzułmańskich (Bośnia i Hercegowina, Albania, Kosowo, kraje Azji Środkowej, Malezja, Turcja, Europa
Zach.). W Polsce Liga Muzułmańska RP buduje meczet w Warszawie sponsorowany
przez prywatnego darczyńcę z Arabii Saudyjskiej niewiadomego pochodzenia
(podobno wahhabickiej proweniencji).
Amerykański
politolog Francis Fukuyama nazwał wahhabizm "islamskim faszyzmem", mimo że nie charakteryzuje się on większością z konstytutywnych cech faszyzmu (nacjonalizm, etatyzm, militaryzm, totalitaryzm,
korporacjonizm, populizm itd.).
Wahhabizm
bywa też mylony z bardziej ogólnym ruchem w islamie — salafizmem, polegającym
na powrocie do wczesnych źródeł islamu.
Jak
widać ruch zrodzony z idei i nauk al-Wahhaba w XVII w. jest mocno zakorzeniony w historii islamu, mając w niej szerokie oraz
mocne oparcie. Sam wahhabizm to dziś ideologia, anty-reformatorski nurt
religijny, mająca służyć szerzeniu właśnie islamizmu czyli skrajnie
upolitycznionej, wrogiej modernizmowi, postępowi myśli ludzkiej wolnościom
obywatelskim wersja wiary religijnej, matka ekstremizmu i fanatyzmu islamskiego.
To spuścizna tych wszystkich nurtów, sekt i odłamów wymienionych w niniejszym materiale. Esencja działań dawnych charydżytów.
Innym, pokrewnym nurtem, zdobywającym uznanie w świecie islamu, jest
doktryna salaficka postulująca absolutny i totalny powrót do „religii przodków"
(salat — po arabsku to przodek).
Grupy salafickie doktrynalnie znajdują oparcie głównie w kairskim
uniwersytecie al-Azhar (niezwykle szanowana uczelnia w świecie islamu) oraz w Pakistanie i tamtejszych szkołach. Grupy salafickie
istnieją praktycznie na całym świecie (informacja internetowa): Wlk.
Brytania, USA, Belgia, Francja, Holandia, Niemcy, Australia, RPA, Malediwy,
Hiszpania (grupa zwie się al-Andaluz — nawiązując do obecności muzułmanów
na pd. Hiszpanii), Bośnia, serbski Sandżak oraz oczywiście w płn. Afryce
(Maroko, Algieria, Libia, Tunezja, Egipt), a także w Syrii, Bangla Deshu,
Pakistanie.
W
podsumowaniu należy skonkludować, iż wzmacnianiu takich właśnie tendencji w obrębie religii Mahometa sprzyja również brak jednolitej władzy duchowej,
wielość interpretacji Koranu (dopuszczalna i uznawana przez wiernych) i autorytetów religijnych, ich niesłychana liczba (oparta często na
przed-islamskiej tradycji oraz strukturach społecznych), jak również — o czym w skrótowym przekroju informuje ten szkic — predylekcja islamu, a przynajmniej jednego z jego głównych nurtów, do: rozmaitej ortodoksji,
ekstremizmu, purytanizmu czy wręcz fanatyzmu. To wszystko sprzyja (przynajmniej
teoretycznie, doktrynalnie i społecznie) takiemu odbiorowi tej wiary religijnej
przez świat nie-islamski. Gdy do tego dodamy oparcie jakie znajdują owe
ekstremistyczne nurty islamu — np. wahhabizm w Arabii Saudyjskiej, tak ochoczo i skutecznie eksportowany przez panującą rodzinę Saudów do Europy (Francja,
Wlk. Brytania, Niemcy, Holandia czy Bośnia — stająca się placówką ekstremistycznego
islamu na Starym Kontynencie [ 11 ], czy Kosowo/Albania) — w petrodolarach z niektórych krajów
arabskich (będących
jednocześnie ścisłym sojusznikiem Zachodu na Bliskim Wschodzie i w obozie
krajów muzułmańskich) problem nabiera szerszego znaczenia, stając się wręcz
groźnym memento. Problemem
nowoczesnego świata, modernizmu i postępu jest też niepodatność religii
monoteistycznych (tu chodzi głównie właśnie o islam, ale poniekąd i o chrześcijaństwo — dzisiejszy katolicyzm) na zmiany i brak konwergencji z ideami niesionymi
przez współczesność. Islam jako taki nie przeżył czegoś takiego -
takiego cyklu rozwojowego — jak w Europie doświadczyły judaizm i chrześcijaństwo;
Reformacja, Kontrreformacja, Oświecenie, modernizm XIX/XX — wieczny. W islamie po hibernacji intelektualnej, kulturowej czy wręcz cywilizacyjnym
regresie w wiekach XV- XIX, wraz z nastaniem ery kolonialnej wybuchł
importowany bezmyślnie często przez miejscowe elity — modernizm; jednocześnie
trzeba stwierdzić, że owe próby przeszczepienia europejskich rozwiązań
kulturowo-cywilizacyjnych, zarówno tych liberalno-demokratycznych jak i socjalistyczno-komunistycznych (czy wręcz totalitarno-europejskich — reżimy
wojskowe) spaliły na panewce. Kontrreformacja ta — tak można w zasadzie nazwać
odrodzenie religijne w fundamentalistycznej wersji zaproponowanej np. przez
al-Wahhaba (ta idea jest tym mocniejsza i ma spore znaczenie, gdyż wywodzi się z obszaru gdzie mieszczą się święte dla każdego muzułmanina miejsca związane z życiem Mahometa; Mekka i Medyna) — w obrębie islamu skierowana była w zasadzie nie przeciwko modernistycznym nurtom w islamie, ale „odszczepieńcom"
religijnym, nie mniej zatrutym obskurantyzmem, fanatyzmem, ekstremizmem czyli
szyickim odłamom o profilu ascetycznym, jak również sufizmowi -
subiektywno-idealistycznemu, mocno uduchowionemu i często kwietystycznemu odłamowi
religii Mahometa.
1 2 3 Dalej..
Przypisy: [ 9 ] Hasziszija
-po arabsku: ten który
zażywa haszysz [ 10 ] Szarifowie — tytularni władcy Mekki od 960
r, potomkowie Hasana (syna
Alego i Fatimy), obaleni dopiero przez Saudów w 1925 r. « Konflikty wewnątrz islamu (Publikacja: 08-07-2012 )
Radosław S. CzarneckiDoktor religioznawstwa. Publikował m.in. w "Przeglądzie Religioznawczym", "Res Humanie", "Dziś", ma na koncie ponad 130 publikacji. Wykształcenie - przyroda/geografia, filozofia/religioznawstwo, studium podyplomowe z etyki i religioznawstwa. Wieloletni członek Polskiego Towarzystwa Religioznawczego. Mieszka we Wrocławiu. Liczba tekstów na portalu: 129 Pokaż inne teksty autora Najnowszy tekst autora: Return Pana Boga | Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 8177 |
|