|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
« Kultura Rzeczpospolita Zakopiańska [3] Autor tekstu: Lesław Dall
To, że Stefan Żeromski, wybitny pisarz i
społecznik przejął władzę polityczną w imieniu odradzającego się państwa
polskiego, przy powszechnej zgodzie, nie było przypadkowe. Stanowiło bowiem
potwierdzenie jego wielkiego autorytetu, jaki zdobył w ciągu kilkunastu lat
działalności wśród ówczesnej zakopiańskiej lewicy i prawicy. Nieco później Żeromski jeszcze raz
skorzystał ze swojego autorytetu w sprawie byłych rządów C.K. Austrii w
Zakopanem. Było to w trakcie pierwszej kampanii wyborczej do Sejmu
Ustawodawczego odrodzonej Polski, gdy podniesiono kwestię rozliczeń z okresu
I wojny światowej. Polska Komisja Likwidacyjna bowiem na podstawie
przejętych w Krakowie akt z archiwum wywiadu austriackiego K-Stelle
oskarżyła zakopiańskiego wójta Wincentego Regieca o tajną współpracę z tym
wywiadem. 23 grudnia 1918 r. na posiedzeniu Polskiej Komisji Likwidacyjnej w
Krakowie podjęto jednogłośnie uchwałę o zawieszeniu zakopiańskiego wójta w
urzędowaniu[23].
Według oskarżenia Regiec miał składać raporty, dotyczące działalności
Narodowego Komitetu Zakopiańskiego por. Józefowi Głowińskiemu, oficerowi
K-Stelle w Zakopanem[24].
Zarzuty dotyczące rzekomej działalności szpiegowskiej wójta zostały
powtórzone na posiedzeniu Rady Miasta Krakowa 4 marca następnego roku. Mimo
oskarżeń Wincenty Regiec nie ustąpił ze stanowiska wójta. W jego obronie
stanęło wielu znanych mieszkańców Zakopanego: Stefan Żeromski, Franciszek
Pawlica — prezes Związku Górali, Wincenty Szymborski — dyrektor dóbr
Władysława Zamoyskiego, Urszula Brzozowska — właścicielka pensjonatu
„Szałas", Józef Diehl — adwokat, redaktor „Echa Tatrzańskiego" i ks.
proboszcz Kazimierz Kaszelewski. Złożyli oni ówczesnym władzom obszerne
pisemne zeznania[25].
W tej sytuacji rada gminna Zakopanego kilka dni później podjęła jednomyślną
uchwałę w obronie czci swojego wójta. Wincenty Regiec skierował do sądu w
Krakowie wniosek o oczyszczenie go z zarzutów. Lecz choć proces rozpoczął
się pod koniec maja[26],
to sprawa nie została ostatecznie rozstrzygnięta.
Przeglądając ówczesną prasę krakowską, można
odnieść wrażenie, że żadna siła polityczna nie była zainteresowana
rozliczeniami. W skład nowej Rady Gminy Zakopane, wybranej w grudniu 1919 r.
wszedł ponownie Wincenty Regiec, ale stanowisko wójta zostało powierzone
Medardowi Kozłowskiemu.
4 maja 1919 r., gdy w Zakopanem uroczyście
obchodzono pierwsze w niepodległej Polsce święto Konstytucji 3 maja, miało
ono niezwykłą oprawę. Wiosną spadły w Zakopanem duże śniegi i długo trzymał
mróz. Żołnierze Kompanii Wysokogórskiej wojska polskiego pod komendą sierż.
Stanisława Gąsienicy Sobczaka Johyma, w cywilu artysty rzeźbiarza, zbudowali
ze śniegu i brył lodu olbrzymi ołtarz polowy na zakopiańskim rynku. Polowa
msza św. odprawiona w niedzielę zgromadziła tłumy mieszkańców[27].
W uroczystości tej uczestniczył również Stefan Żeromski z żoną Anną i córką
Moniką[28].
Idąc za przykładem Krakowa, 1 czerwca tego roku na placu ofiarowanym przez
Józefa Sieczkę przy ulicy Kościeliskiej, naprzeciwko starego kościółka
posadzono uroczyście Drzewo Wolności, aby w ten sposób uczcić odzyskanie
przez Polskę niepodległości.
W latach 1918-1919 Stefan Żeromski nadal
angażował się w różne inicjatywy patriotyczne i społeczne w Zakopanem.
Interesował się ludnością polską na Spiszu i Orawie, uczestniczył w
zebraniach i komitetach, zajmujących się sprawą nowej granicy państwowej w
Tatrach i na Podtatrzu, a także został członkiem, powstałej 4 maja 1919 r. z
inicjatywy dr. Stanisława Eliasza Radzikowskiego, Rady Generalnej
Konfederacji Chochołowskiej z siedzibą w Zakopanem. Celem Konfederacji
Chochołowskiej była obrona Spisza i Orawy[29].
Ponadto uczestniczył jako honorowy gość w zjeździe kół obrony kresów
południowych w Zakopanem. Problemy spisko-orawskie stały się tematem jego
odezwy „Niech żyje Ziemia Spiska!"[30]
Jesienią 1919 Żeromski wraz z żoną i córką
opuścił Zakopane i przeniósł się do Warszawy.
2 listopada 1938 r., w 20. rocznicę
powstania w Zakopanem „Rzeczpospolitej Zakopiańskiej" na czele z
„prezydentem" Stefanem Żeromskim, odbyło się nabożeństwo żałobne za dusze
zmarłych członków Rady Narodowej i członków zarządu Organizacji Narodowej, w
tym także za zmarłego w 1925 roku Stefana Żeromskiego. Na uroczystym
nadzwyczajnym posiedzeniu Rady Miejskiej w tym dniu podjęto też uchwałę o
nazwaniu jeden z ulic stolicy Tatr imieniem Stefana Żeromskiego, a rynek, na
którym Żeromski odbierał przysięgę na wierność państwu polskiemu,
zdecydowano przemianować na pl. Niepodległości[31].
*
Tekst pochodzi z książki „Zakopane w czasach
Rafała Malczewskiego", t.2.,pod redakcją Doroty Folgi-Januszewskiej i
Teresy Jabłońskiej, Wydawnictwo BOSZ, Warszawa 2006.
[1] E.
Jeleń, J. Krupski, Stacja końcowa Zakopane. 100 lat kolei zakopiańskiej
1899-1999, Warszawa 1999, s. 14.
[2]
Kronika zakopiańska, „Nowa Reforma" nr 35, Kraków 12 II 1901 r., s. 2.
[3] I.
Homola, Od wsi do uzdrowiska, [w:] Zakopane. Czterysta lat
dziejów, R. Dutkowa (red.), Kraków 1991, t.1, s. 208.
[4] Tamże,
s. 213-21.4
[5] A.
Garlicki, U źródeł obozu belwederskiego, Warszawa 1983, s. 134.
[6]
Uniwersytet wakacyjny, „Przegląd Zakopiański" nr 13, 1 VII 1905 r.
[7] L. Dall,
Józef Piłsudski w Zakopanem, „Wierchy" 1999, t. 65, s. 61-86.
[8] S.
Żeromski, Na broń, [w:] Wyspiański w oczach współczesnych,
t. II, Kraków 1971, s. 220.
[9] M.
Olszaniecka, Kalendarium życia i twórczości, [w:] Stanisław
Witkiewicz 1851-1915, Zakopane 1996, s. 40.
[10] W. Jędrzejewicz, J.
Cisek, Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego, t. 1, Warszawa 1998,
s. 198-199.
[11] A. Garlicki,
Geneza legionów. Zarys dziejów Komisji Tymczasowej Skonfederowanych
Stronnictw Niepodległościowych, Warszawa 1964, s. 37-46.
[12] W. Jędrzejewicz, J.
Cisek, Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego, t. 1, Warszawa 1998,
s. 282-283; A. Uziembło, Tatry i ludzie, Kraków 1987, s. 284-289.
[13] K. Sadowski,
Przed rokiem, "Gazeta Podhalańska"nr 44, 7 XI 1915; nr 45, 14 XI
1915; nr 46, 21 XI 1915.
[14] Śp. Stefan
Żeromski jako pracownik T.S.L., „Przewodnik Oświatowy. Organ
Towarzystwa Szkoły Ludowej", nr 3, grudzień 1925.
[15] H. Średniawa,
Karykatury Kazimierza Sichulskiego, Warszawa 1976.
[16] M. Kozłowski,
Żeromski «podsekretarzem» w zakopiańskiej filii N.K.N-u, "Kronika
Polski i Świata"nr 1, 1 I 1939 r.; zob. też: M. Rokosz, Zakopane
w latach wielkiej wojny, [w:] Zakopane czterysta lat dziejów,
t. 1, Kraków 1991, s. 233-234.
[17] M. Kozłowski,
Żeromski na czele «Rzeczypospolitej Zakopiańskiej», „Gazeta Warszawska"
nr 393, 24 XII 1932.
[18] Organizacja
Narodowa w Zakopanem [tekst rezolucji], [dodatek do:] „Echo
Tatrzańskie" nr 5, 15 X 1918 r.; L. Długołęcka, M. Pinkwart, Zakopane
przewodnik historyczny, Warszawa 1994, s. 24-25.
[19] T. Janowski,
Jak Zakopane odzyskało w 1918 r. niepodległość (Wspomnienie), „Rocznik
Podhalański" 1985, t. 3, s. 325-333.
[20] M. Kozłowski,
Żeromski na czele «Rzeczypospolitej Zakopiańskiej», „Gazeta Warszawska"
nr 393, 24 XII 1932.
[21] M. Kozłowski,
Polska siłą zbrojną zajmuje Orawę. Za wolą ludności, a zgodą Węgrów i
Słowaków, „Kronika Polski i Świata" nr 39, 9 X 1938 r.
1 2 3 4 Dalej..
« Kultura (Publikacja: 02-09-2017 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 10142 |
|