|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Biblia » Stary Testament » Geneza mitów i opowieści ST
Kosmiczne koncepcje i terminy w Biblii Hebrajskiej [2] Autor tekstu: Sebastian Angres
Świat zachodni przejął tydzień siedmiodniowy po Rzymianach i Grekach, do
których dotarł on ze Wschodu. A. Jeremias określał ciągły tydzień siedmiodniowy
mianem „izraelickiej osobliwości". [ 11 ] Dowodził on, podobnie jak H. Winckler, [ 12 ] że fazy
Księżyca nie miały związku z powstaniem siedmiodniowego tygodnia, ponieważ
liczba 28 nie jest w żadnym wypadku liczbą lunarną. [ 13 ] Siedmiodniowy tydzień odnosi
się po prostu do liczby Siedmiu Planet Starożytności i w starożytno-orientalnej cywilizacji
było to oczywistością. [ 14 ] Hebrajski rzeczownik שׁבָוּע szawua 'tydzień' wywodzi
się bezpośrednio z liczebnika siedem — שֶׁבַע szewa. Podobnie hebrajski czasownik
נִשְׁבַּע niszba 'przysiągł' i rzeczownik שְׁבוּעָה szewua 'przysięga' albo 'przekleństwo'
pochodzą od liczebnika siedem.
W Biblii Hebrajskiej nawiązaniami do Siedmiu Planet są: שִׁבְעַת הַנּרֵוֹת sziwat
hannerot 'siedem lamp' szczerozłotego świecznika (Wj 25,31-40; 37,17-24; Lb 8,1-4; Za
שִׁבְעָה עֵיניִַם ,( 4,2 sziwa einajim 'siedmioro oczu' na kamieniu przed arcykapłanem
Jozuem (Za 3,9), [ 15 ] עמַּוּדיִם שׁבִ עְָה ammudim sziwa 'siedem kolumn', które wyciosała
mądrość w swoim domu (Prz 9,1), siedmiu wysłańców Boga nadchodzących z północy, שִׁשָּׁה אֲנשִָׁים… וְאִישׁ אֶחָד sziszsza anaszim… weisz-echad 'sześciu mężów' z niszczycielską
bronią… 'i jeden mąż' z kałamarzem pisarskim (Ez 9,2), gdzie ten ostatni jest
reminiscencją Merkurego (babilońskiego boga Nebo), [ 16 ] wreszcie eklezjalna rada przy
Przybytku w czasie Exodusu, którą stanowili Mojżesz ze swoim rodzeństwem Aaronem i Miriam (Mi 6,4), oraz czwórka synów Aarona (Nadab, Abihu, Itamar i Eleazar),
którzy zostali wyświęceni na kapłanów. [ 17 ] Żona Aarona nosiła imię אֱלִישֶׁבַע Eliszewa
(Wj 6,23), które tłumaczone dosłownie oznacza 'mój Bóg jest Siódemką'.
Liczba siedem występuje w Biblii Hebrajskiej bardzo często, tak jakby była liczbą
magiczną. Siedem dni trwało stworzenie kosmosu i świata, Bóg siedem razy zobaczył,
że to, co stworzył jest dobre (Rdz 1), siedem lat trwała budowa świątyni Salomona
(1 Krl 6,38). Siedem dni trwają zarówno śluby (np. Samsona z Filistynką — Sdz
14,17), żałoby (np. żałoba Józefa po jego ojcu Jakubie — Rdz 50,10 [ 18 ]), jak i główne święta
(np. Święto Przaśników — Wj 12,15). Noe zabiera ze sobą na arkę siedem par zwierząt
czystych (Rdz 7,2-3), Jakub siedmiokrotnie kłania się Ezawowi (Rdz 33,3), Jakub
służy u Labana siedem lat za Leę i siedem lat za Rachelę (Rdz 29,18.27.30), w Egipcie
jest siedem lat urodzaju i obfitości, a następnie siedem lat głodu (Rdz 41). Wyleczeni z trądu są oczyszczani przez siedmiokrotne pokropienie (Kpł 14,7), Naaman, wódz
wojska króla Aramu, zostaje uzdrowiony z trądu poprzez siedmiokrotne zanurzenie
się w rzece Jordan (2 Krl 5). Prorok Balaam z Balakiem królem Moabu trzykrotnie
budują siedem ołtarzy, na których składają siedem młodych byków i siedem baranów
(Lb 23,1-2.4.14.29-30), Samson ma siedem splotów włosów i zostaje związany
siedmioma linami (Sdz 16,7-8.13-14.19), Saul miał czekać na proroka Samuela przez
siedem dni w Gilgal (1 Sm 10,8), siedmiu synów Saula zostaje powieszonych na górze
(2 Sm 21,9). Hiob ma siedmiu synów i trzy córki przed okresem próby i po (Hi 1,2;
42,13), a przyjaciele trwali z nim w milczeniu przez siedem dni i nocy (Hi 2,13). Mury
Jerycha upadają siódmego dnia po siedmiu okrążeniach przez siedmiu kapłanów
trąbiących na siedmiu rogach baranich (Joz 6,4). Siedmiokrotnie zostaje powtórzona
formuła w trakcie wznoszenia przybytku כַּאֲשֶׁר צִוָּה יהוה אֶת מ۟۬שֶׁה kaaszer ciwwa JHWH
et-Mosze 'jak JHWH rozkazał Mojżeszowi' (Wj 40,19.21.23.25.27.29.32). Siedem tygodni
po Święcie Paschy następuje Święto Tygodni, czyli שָׁבֻעוֹת Szawuot (Pwt 16,9-10). Po siedmiu
siedmioletnich okresach następował Rok Jubileuszowy, hebr. יוֹבֵל Jowel (Kpł 25).
Wymienione przykłady występowania liczby siedem w tekstach biblijnych,
bądź przy oznaczaniu czasu trwania wydarzeń, bądź przy siedmiokrotnym powtarzaniu
różnych czynności, bądź przy określaniu ilości przedmiotów czy osób, pokazują,
że siódemka miała nadzwyczajne znaczenie dla autorów Biblii Hebrajskiej.
Koresponduje ono ze starożytną doktryną orientalną, w której Siedem Planet reprezentowało
boskie moce władające losami ludzi i świata. Oczywiście księgi biblijne
były pisane w duchu monoteistycznym, według Biblii to Bóg decyduje o wszystkim, a nie układy planet czy gwiazd. Czytając uważnie Biblię można jednak dojść do
wniosku, że siódemka nie jest traktowana przez autorów i redaktorów Biblii jako
zwyczajna liczba, lecz że posiada głębokie znaczenie symboliczne lub mistyczne.
Reprezentuje ona doskonałość, pełnię, Boży plan.
Idea zodiaku leży u podstawy liczby dwanaście na starożytnym Wschodzie. [ 19 ]
Babiloński podział ekliptyki na 12 równych trzydziestostopniowych części koresponduje z podziałem roku według miesięcy księżycowych, jak również z obliczeniem
miesięcy teoretycznych w celu synchronizacji cyklów lunarnego z solarnym. [ 20 ] Od jednej pełni do drugiej Księżyc przesuwa się z jednego gwiazdozbioru zodiakalnego
do następnego. Po dwunastu obrotach wokół Ziemi Księżyc ponownie spotyka się ze
Słońcem w tym samym znaku zodiaku.
Już Athanasius Kircher — niemiecki teolog i jezuita żyjący w XVII w. — rozpoznawał
nawiązania do zodiakalnych znaków w błogosławieństwie Jakuba dla swoich
synów (Rdz 49). [ 21 ] Tym tropem podążyli tacy badacze jak: E. Stucken, H. Zimmern,
H. Winckler, Johannes Lepsius czy Fritz Hommel. [ 22 ]
A. Jeremias, za Augustem Klostermannem, twierdzi, że dwanaście plemion
izraelskich faktycznie nigdy wspólnie nie istniało, każde miało jednego z patriarchów
za swojego przodka, a tradycje dotyczące odizolowanych klanów zostały później
wplecione w historię rodu synów Jakuba. [ 23 ] Abstrahując od historyczności poszczególnych
plemion czy ich założycieli, liczba dwanaście na starożytnym Wschodzie
jest konwencjonalnym odniesieniem do zodiaku. [ 24 ] Mamy także dwanaście
szczepów Izmaela (Rdz 25,13-16) i dwunastu potomków Nachora (Rdz 22,20-24). [ 25 ]
W nawiązaniu do Księgi Sędziów A. Jeremias dochodzi do wniosku, że dwanaście
plemion izraelskich pod jednolitym przywództwem dwunastu sędziów nie jest historią,
lecz sztucznym schematem. [ 26 ]
1 2 3 4 Dalej..
Przypisy: [ 11 ] A. Jeremias, dz. cyt., t. 1, s. 44. [ 12 ] H. Winckler, Religionsgeschichtler und geschichtlicher Orient, Hinrichs, Leipzig 1906, s. 55 i nast. [ 13 ] Nie odnosi się ona ani do długości miesiąca synodycznego (29 dni i niecałe 13 godzin), ani
gwiazdowego (27 dni i niecałe 8 godzin), i dlatego nie można traktować siedmiodniowego
tygodnia jako ćwierci miesiąca księżycowego. [ 14 ] Zob. A. Jeremias, dz. cyt., t. 1, s. 45, 198-199. Starogreckie i łacińskie nazwy dni tygodnia
(współcześnie np. angielskie) nawiązują do Siedmiu Planet lub reprezentujących je bóstw. [ 15 ] Siedmioro oczu Boga to wariant Siedmiu Planet, jako posłańców bóstwa wskazujących
jego wolę. Kamień położony przed arcykapłanem Jozuem przywodzi na myśl mezopotamskie
kamienie graniczne, na których widniały ikonograficzne przedstawienia astralnej triady
(Słońca, Księżyca i Wenus) oraz wyobrażenia konstelacji gwiezdnych. [ 16 ] H. Gunkel, Der Schreiberengel Nabû im A.T. und im Judentum, „Archiv für Religionswissenschaft" 1, 1898, s. 294-300. [ 17 ] A. Jeremias, dz. cyt., t. 1, s. 199. [ 18 ] W tradycji żydowskiej obowiązuje siedmiodniowa żałoba po bliskim krewnym, tzw. שִׁבְעָה sziwa ('siedem' w rodzaju męskim). [ 19 ] A. Jeremias, dz. cyt., t. 2, s. 44. [ 20 ] A. Jeremias, dz. cyt., t. 1, s. 41, 67. Potwierdzono istnienie roku cywilnego w Babilonii, który
składał się z dwunastu trzydziestodniowych miesięcy dających razem 360 dni (korespondowały
one z podziałem okręgu na 360 stopni). Średnia długość roku słonecznego wynosi jednak
365,24 dni. Babilończycy, podobnie jak później Żydzi, okresowo dodawali miesiąc przestępny. W Egipcie w Tekstach Piramid z czasów faraona Pepiego II zaświadczono dodawanie
do kalendarza pięciu dni świątecznych: „Kiedy bogowie urodzili się w czasie pięciu dodatkowych
dni". [ 21 ] A. Kircher, Oedipus Aegyptiacus, t. 1, cz. 1, Romae 1654, s. 21. [ 22 ] A. Jeremias, dz. cyt., t. 2, s. 77. [ 23 ] Ibidem, s. 44; A. Klostermann, Geschichte des Volkes Israel bis zur Restauration unter Esra
und Nehemia, Beck, München 1896, s. 30. [ 24 ] Widać to w różnych zestawieniach dwunastu plemion Izraela w Biblii. Józef pojawia się
jako plemię izraelskie (np. Rdz 49,22-26) lub jego synowie Manasses i Efraim stanowią dwa
osobne plemiona (np. Lb 2,18-21). W zależności od powyższego Lewici są włączeni do dwunastki
(np. Pwt 33,8-11) lub nie (np. Lb 13), ponieważ Lewici nie zawsze byli traktowani jako
plemię. Widać to w Sdz 17,7, gdy pojawia się Lewita z rodu Judy. Lewi oznacza tu urząd czy
funkcję sprawowaną przez młodzieńca. W Pieśni Debory (Sdz 5) Juda, Lewi i Symeon nie
występują w ogóle, prawdopodobnie dochodzi plemię Baraka (Sdz 5,15), Machir pojawia się w miejsce Manassesa, Gilead w miejsce Gada (Zebulon występuje dwukrotnie), a dwunastym
plemieniem zostaje nieznane skądinąd Meroz (Sdz 5,23), które zostało przeklęte za brak
udziału w świętej wojnie JHWH. Benjamin, hebr. בִּניְמִָין binjamin, oznacza dosłownie 'syn
prawicy' lub 'syn południa' analogicznie do nazwy Jemen, gdyż stojąc twarzą do wschodu
Słońca prawica reprezentuje południe. Nazwa Benjamin wyklucza poniekąd współistnienie z plemionami Judy i Symeona, które miały zajmować tereny jeszcze bardziej wysunięte na
południe od plemienia Benjamina. [ 25 ] A. Jeremias przytacza tradycję, wg której Arabowie uważają się za pochodzących od dwunastu
rodów reprezentujących dwanaście znaków zodiaku. Zob. A. Jeremias, dz. cyt., t. 2, s. 44. [ 26 ] Liczba dwunastu sędziów została celowo uzyskana przez włączenie mało znaczących postaci,
tzw. „sędziów mniejszych". zob. A. Jeremias, dz. cyt., t. 2, s. 161. « Geneza mitów i opowieści ST (Publikacja: 14-10-2017 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 10156 |
|