|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Prawo » Prawo wyznaniowe
Kształtowanie relacji państwo-kościół w Konstyt. [4] Autor tekstu: Paweł Borecki
Zgromadzenie Narodowe, uchwalając 22 marca 1997 r. Konstytucję w drugim czytaniu,
potwierdziło osiągnięty na forum KKZN konsensus w sprawie brzmienia i lokalizacji systematycznej przepisów wyznaniowych. Uwzględniło przy tym
jedynie dwie poprawki, w tym polegającą na zastąpieniu w art. 23 (następnie — 25)
ust. 1 wyrazów „Kościoły i związki wyznaniowe" wyrazami -
„Kościoły i inne związki wyznaniowe", bardziej odpowiadającymi zasadzie
egalitaryzmu wyznań [ 37 ]. Prezydent RP przesyłając już 24 marca 1997 r. propozycje zmian do Konstytucji
uchwalonej w drugim czytaniu [ 38 ], nie zakwestionował głównych
zasad kompromisu w sprawie konstytucyjnego modelu stosunków państwo-kościół,
jakkolwiek zaproponował jedną istotną zmianę w tej dziedzinie — a mianowicie rozszerzenie zakresu podmiotowego zasady bezstronności poprzez zastąpienie w art. 25 ust. 2 wyrazów „Władze państwowe" wyrazami „Władze
publiczne". Została ona uwzględniona w Konstytucji uchwalonej w trzecim
czytaniu 2 kwietnia 1997 r.. W następstwie tego art. 25 wspomnianego aktu
otrzymał ostateczne brzmienie:
- Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.
- Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach przekonań
religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich
wyrażania w życiu publicznym.
- Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane na zasadach poszanowania ich
autonomii oraz wzajemnej niezależności każdego w swoim zakresie, jak również
współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.
- Stosunki między Rzecząpospolitą
Polską a Kościołem katolickim określają umowa międzynarodowa zawarta ze
Stolicą Apostolską i ustawy.
- Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami
wyznaniowymi określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę
Ministrów z ich właściwymi przedstawicielami [ 39 ].
W okresie poprzedzającym referendum konstytucyjne Konferencja Episkopatu Polski
nie wyrażała sprzeciwu wobec omawianych przepisów wyznaniowych Konstytucji [ 40 ].
Natomiast przedmiotem nierzetelnej, wręcz demagogicznej, krytyki ze strony
niektórych środowisk katolickich był zwłaszcza art. 53 ust. 7 statuujący
tzw. prawo do milczenia w sprawach światopoglądowych -
świadczący rzekomo, zdaniem Krystyny Czuby, że nowa Konstytucja promuje
liberalizm i ateizm [ 41 ], a także art. 53 ust. 5 określający
przesłanki ograniczenia wolności uzewnętrzniania religii, mający jakoby
sprawić w opinii Społecznego Komitetu Ratowania Polski, że państwo
zaprowadzi publiczny ateizm [ 42 ]. Naród nie zanegował jednak w głosowaniu 25 maja 1997 r. kompromisu wypracowanego przez elity polityczne.
Wynik prac konstytucyjnych w sprawach wyznaniowych należy uznać za sukces Episkopatu
Polski. Mimo, że nie posiadał on reprezentacji parlamentarnej doprowadził do
potwierdzenia w Konstytucji w przeważającej mierze przemian w stosunkach
wyznaniowych w Polsce po 1989 r., zwłaszcza do legalizacji Konkordatu. W trakcie procesu ustrojodawczego zagadnienie stosunków państwo-kościół
uległo upolitycznieniu i nie było z reguły rozpatrywane w kontekście
gwarancji wolności sumienia i wyznania. Wskazywało na to uregulowanie
omawianej problematyki przede wszystkim w art. 25 w Rozdziale I Konstytucji pt.
„Rzeczpospolita", wśród naczelnych zasad ustroju państwa. Nowa ustawa
zasadnicza dopuszcza szeroką obecność w życiu publicznym, w tym -
politycznym, czynnika konfesyjnego oraz interferencję funkcjonalną państwa i kościoła. Zrezygnowano z szeregu klauzul o charakterze jurydycznym, statuujących
model państwa świeckiego, o rozwiniętej wykładni w doktrynie prawa i orzecznictwie, na rzecz sformułowań oryginalnych oraz pochodzących z wypowiedzi społecznych Kościoła Katolickiego. Ten stan rzeczy nie był wszakże
konsekwencją wyłącznie uznania merytorycznych racji przedstawicieli
Episkopatu Polski, ale głównie wynikiem obawy, że biskupi oraz ugrupowania
opozycyjne zaapelują do społeczeństwa do odrzucenie Konstytucji w referendum.
Heterogeniczna treść przepisów wyznaniowych współczesnej polskiej ustawy zasadniczej, opracowanych
przy współudziale przedstawicieli kościołów, jest przede wszystkim funkcją
układu stosunków konfesyjnych, który ukształtował się w Polsce po 1989 r.,
nie zaś wynikiem przyjęcia określonej opcji ideologicznej jednej grupy
politycznej czy konfesyjnej. Pozwala to żywić nadzieję, że normy Konstytucji
RP z 2 kwietnia 1997 r. będą determinantą wzajemnych odniesień kościoła i państwa w o wiele większym stopniu niż postanowienia jej poprzedniczki z 1952
r. Perspektywa pięciu lat obowiązywania nowej Konstytucji umożliwia sformułowanie
ostrożnej konstatacji o pewnej internalizacji treści ustawy zasadniczej przez
Episkopat Polski. Zdaje się o tym świadczyć w szczególności dyskusja w sprawie preambuły przyszłej konstytucji Unii Europejskiej.
1 2 3 4
Przypisy: [ 37 ] Konsekwencją przyjęcia tej poprawki były odpowiednie zmiany w art. 23
(następnie — 25) ust. 3, w art. 51 (następnie -
53) ust. 4 oraz w art. 187 (następnie — 191) ust. 1 pkt 5. [ 38 ] Druk ZN nr 16. Zgłoszenie propozycji zmian zostało poprzedzone
konsultacjami Prezydenta RP z przedstawicielami ugrupowań parlamentarnych. [ 39 ] Projekty konstytucji 1993-1997, część II, oprac R. Chruściak,
Warszawa 1997, s.387. [ 40 ] Por. Komunikat z 288. Zebrania
Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski, „L'Osservatore Romano", 1997, nr 6, s.56-57. [ 41 ] K. Czuba, Tę konstytucję trzeba
odrzucić, [kwiecień 1997 r.], [ulotka], Archiwum Partii Politycznych. [ 42 ] Ulotka Społecznego Komitetu Ratowania Polski, zbiory własne autora. « Prawo wyznaniowe (Publikacja: 01-09-2002 Ostatnia zmiana: 17-07-2004)
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 2684 |
|