|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Nauka » Filozofia i metodologia nauki
Sformalizowane i syntetyczne modelowanie relacji podmiot-przedmiot [2] Autor tekstu: Kazimierz i Domenika B. Turkiewicz
3. Ograniczenia systemów i ich charakterystyk
Najbardziej podstawową cechą dowolnej relacji podmiot-przedmiot jest jej ograniczoność,
która wynika z nieustających zmian w przyrodzie. W naszych poprzednich pracach
ideę ograniczeń wyprowadziliśmy z języków, w których istnieją ograniczone
wyrazy i zdania oraz pojęcie 'czas życia', odnoszący się do wszystkich
materialnych systemów. Ogólnie, koncept ograniczeń można uzasadnić w następujący
sposób. Z fizyki wynika, że najbardziej ważnym ograniczeniem jest energia (E=Fq),
wielkość której dla każdego rzeczywistego systemu musi być skończona oraz
różna od zera (Eą0). Kiedy system zwiększa energię, to musi dokonać
inwazję otoczenia, a kiedy system zmniejsza energię, to otoczenie dokonuje
inwazję systemu. Inwazje te zależą od agresywności i wytrzymałości systemu i jego otoczenia. Ponieważ sztywność charakteryzuje również agresywność
relacji podmiot-przedmiot, dlatego możemy powiedzieć: Jeżeli sztywność dF/dq i dq/dF dąży do zera (kiedy F0 i q lub q0 i F),
to podmiot opisany przez 'F' staje się niezależny od przedmiotu 'q', i dlatego relacja podmiot-przedmiot {F,q} przestaje istnieć. Ponieważ wszystkie systemy
posiadają cechę oporów, dlatego rzeczywista niezależność zachodzi dla F=Fbl >0
(dolna granica) i q=qtl
(górna granica) lub dla dolnej granicy qbl >0 i górnej granicy Ftl.
Dolną granicę można również nazwać koniecznością, a górną — możliwością.
Kiedy dF/dq i dq/dF są odpowiednio duże efektywność relacji {F,q} staje się odpowiednio tak bardzo mała, że w pierwszym przypadku
prowadzi system do bardzo dużej wewnętrznej i/lub zewnętrznej agresji,
natomiast w drugim przypadku prowadzi do osłabienia systemu a następnie do
jego zniszczenia przez otoczenie.
Rysunek 4. ilustruje koncepcja
podstawowych ograniczeń relacji podmiot-przedmiot albo systemu obserwowanego
albo doświadczonego przez człowieka. Przykładowo pole 'ABCD' reprezentuje
ograniczenia każdego systemu. Jest ono wyznaczone przez odpowiednie poziomy
energii 'E2' i 'E3', wielkość
siły Flim i zmian qlim. W rzeczywistości granica tego pola 'ABCD' nie jest ostrą lecz rozmytą oraz
bardziej nieregularną linią. W konsekwncji tego w wielu przypadkach występuje
trudność w zauważeniu granic, szczególnie dla bardzo elastycznych (flexible)
systemów jak na przykład w społecznych systemach i procesach. Ponadto, zależnie
od systemu, jego otoczenia oraz rodzaju siły 'F' i zmian 'q', pole
'ABCD' może być różnie ulokowana w przestrzeni{(0-F),(0-q)}.
Załóżmy, że pewien system posiada:
— Pole sił z dwoma biegunami, gdzie jeden charakteryzuje się podmiotowymi, a drugi przedmiotowymi cechami (na
przykład pole ekonomiczne posiadające biegun ludzi bogatych i drugi biegun ludzie biedni),
— 'F' oznacza wypadkową siłę oddziaływania między tymi biegunami powodującą pewne zmiany 'q',
— ograniczenia 'ABCD' jak zaznaczono na rys. 4.
Założenia te redukują analizowany system do prostej
relacji podmiot-przedmiot, w której podmiot oddziałuje na przedmiot siłą
'F', wyniku tego zostają zrealizowane zmiany 'q', przy czym wartości
'F' i 'q' nie przekraczają pole 'ABCD'. Jeżeli podmiot działa ze
zwiększającą się siłą zgodnie z zaznaczoną drogą 'E=Fq' (rys. 4.),
to na tej drodze napotka ograniczenie 'BC', które jest zdeterminowane przez
chwilową równowagę między systemem i jego otoczeniem. Przekroczenie tego
ograniczenia jest naruszeniem równowagi
oraz odzwierciedla inwazję i/albo systemu w stosunku do otoczenia.
Istniejąca silna motywacja wzrostu siły
'F' oraz brak odpowiedniej możliwości i/lub motywacji do inwazji otoczenia
powoduje, że system może zwiększać siłę zgodnie z trajektorią 'G1'
(rys. 4.). Ten wzrost powoduje wzrost sztywności dF/dq, gdyż podmiot zwiększa
agresję w stosunku do przedmiotu, a który zwiększa opór w stosunku do tej siły i do zwiększania zmian 'q'. Sytuacja ta powoduje zwiększenie efektywności
działania siły podmiotu. W celu szybkiego zwiększenia tej efektywności najczęściej
system dokonuje agresji otoczenia. Jeżeli agresja otoczenia jest niemożliwa,
to dalszy wzrost siły 'F' prowadzi w kierunku przekroczenia granicy
'AB' i osiąga punkt przełomowy (turning point). W punkcie tym w analizowanym systemie, siła 'F' traci swoje przedmiotowe cechy, a przedmiot
staje się nowym podmiotem. Proces ten tym bardziej jest gwałtowny, im bardziej
granica 'AB' będzie przekroczona.
W innym przypadku, kiedy siła 'F'
rozwija się zgodnie z trajektorią 'G2' siła ta jest osłabiana, a zmiany
zwiększają się. Ten proces osłabia system i pozwala na inwazję systemu
przez otoczenie. W celu uniknięcia tego, zmiany 'q' nie mogą osiągnąć
ograniczenie 'CD'. Kiedy zmiany
osiągną limit 'qlim', system ulega dezintegracji i zniszczeniu.
4. Cykliczne procesy zmian sztywności systemów
Ponieważ
zmiany w przyrodzie są nieustające, dlatego systemy, w celu wydłużenia ich
czasu egzystencji i/lub tożsamości muszą odpowiednio zmieniać wartości ich
parametrów tak, aby nie przekraczały ograniczenia. Takie zmiany są możliwe
tylko poprzez odpowiedni przemienne zwiększanie i zmniejszanie wartości
parametrów. Taki proces nazywamy cyklicznym procesem zmian, który może być
regularny lub nieregularny.
W
odniesieniu do sztywności, cykliczne procesy zawierają zmiany, które
odzwierciedlają zmiany między podmiotowymi i przedmiotowymi cechami elementów
albo zmiany między dodatnimi i ujemnymi charakterystykami systemu. To może być
zapisane jako {+dF/dq-dF/dq+dF/dq-dF/dq...}
lub {dF/dqdq/dFdF/dqdq/dF...}. Natomiast w odniesieniu do energii, cykliczne procesy mają na celu konserwację
energię (E=Fq=constant) przez system w odpowienio długim okresie czasu.
Idealne procesy cykliczne konserwujące energię są harmonicznymi procesami, w których opór przeciwko przepływowi 'energii' we wszystkich kierunkach
jest równy zeru. Zwykle są one modelowane przy pomocy następującego równania
różniczkowego sztywności Ld2f(t)/dt2+Rdf(t)/dt+f(t)=f0sin(wt+f),
gdzie opór R=0, i wymuszająca funkcja f0sin(wt+f)=0.
Szczególnie
liczna klasa ciągłych cyklicznych procesów, która również zawiera rozwiązania
poprzednio wymienionego równania różniczkowego drugiego rzędu, reprezentuje
zbiór funkcji wyznaczonych przez wyrażenie f(t)=f0f1(t)sin[w(t)t+f]. W tym zbiorze mogą być procesy cykliczne harmoniczne, zbieżne i rozbieżne w zależności od funkcji f1(t), a ich cykle mogą być regularne i nieregularne w zależności od
w(t). Lecz podobnie do monotonicznych procesów, wszystkie wartości
parametrów tych procesów cyklicznych sa odpowiednio ograniczone poprzez górny i dolny limit, jak na przykład amplitudy, częstotliwości i okresy cyklów. W rzeczywistości odpowiednio długi okres
cyklicznego procesu jest dla wielu elementów procesem monotonicznym, natomiast
odpowiednio krótki okres cyklów zmniejsza stabilność elementów odpowiednio
związanych z tym procesem. Jak już wcześniej wspomnieliśmy, zaprezentowana
powyżej metoda modelowania cyklicznych procesów bazująca na czasie tworzy
poważny problem, gdyż usuwa albo ukrywa relacje podmiotowo-przedmiotowe.
Dlatego często między innymi przyczynia się do kształtowania opinii, że w przyrodzie nie istnieje przyczynowość oraz ze względu na silny wpływ języka
na ludzki umysł powoduje to, że w naukach zawsze szuka się relacji albo
korelacji podmiot-przedmiot. Systemy, które najczęściej
funkcjonują w sposób cykliczny, to różnego rodzaju urządzenia
techniczne a w tym silniki.
W
przyrodzie, wszystkie długo istniejące zjawiska funkcjonują na bazie
cyklicznych procesów. W tym również dużo systemów i procesów społecznych
funkcjonuje cyklicznie, ponieważ są one częścią względnie długo trwającego
zjawiska życia na Ziemi. Właśnie w funkcjonowaniu społeczeństw i społecznych
procesów bardzo wyraźnie zauważamy
cykliczność różnych. Cykliczność jest związana z uczuciami motywacji,
czego szczególnym przykładem jest powtarzalność różnych idei w modzie.
Innym interesującym zjawiskiem, którego istnienie wynika z cykliczności jest
zjawisko absurdu przesady szczególnie celowo wykorzystywane w dowcipach.
Zgodnie z naszymi badaniami, można powiedzieć, że społeczne cykliczne
procesy tworzą podstawowe ramy dla wszystkich systemów społecznych, i one w wielkim stopniu determinują trwanie egzystencji i tożsamości społeczeństw,
społecznych systemów, organizacji i indywidualnych ludzi. Ponieważ przyroda
charakteryzuje się ogromną różnorodnością, dlatego istnieje ogromna liczba
różnych cyklicznych procesów, i dlatego istnieje bardzo wiele różnych klas
funkcji cyklicznych zarówno empirycznych jak i teoretycznych.
Najważniejszym problemem jaki stoi przed współczesnymi społeczeństwami jest
skrajnie silna motywacja, jak i aktywność utrzymania monotonicznego wzrostu
populacji ludzi na świecie i ekonomii. Ponieważ jest to sprzeczne z naturalną
zasadą cykliczności realizowaną w sposób ewolucyjny przez długotrwałe
procesy, dlatego zachodzą i będą się nasilać gwałtowne spontaniczne i zorganizowane procesy mające na celu utrzymania cykliczności w naturalnym
otoczeniu, ekonomii i innych społecznych systemach oraz procesach. Dlatego
istnieje silne zagrożenie, że taki dalszy rozwój może przekroczyć
niebezpieczne ograniczenie inicjując turbulentny społeczny konflikt wśród
ludzi oraz między ludźmi a przyrodą.
Pozytywnym
społecznym przykładem funkcjonowania stopniowych cyklicznych procesów jest
polityczna demokracja, która powoduje regularne cykliczne zmiany rządów.
Najważniejszymi cechami
demokracji są cykliczne zmiany politycznych dysproporcji w społeczeństwie
oraz ograniczenia tych dysproporcji w szczególnym przypadku poprzez elekcję.
Jeżeli elekcja funkcjonuje efektywnie, to ogranicza ona siłę rządu i polityków (górne ograniczenie), a zwiększa siłę zwykłych ludzi (dolne
ograniczenie). Ponadto, polityczna siła polityków i zwykłych ludzi zmienia się w czasie wyborów, po oraz przed wyborami. W myśl tej prostej koncepcji, możemy
powiedzieć, że demokracja albo demokratyczny proces jest procesem, w którym
dysproporcje między silnymi i słabymi elementami społecznymi zmieniają się w sposób cykliczny i ewolucyjny. Takie zmiany są możliwe, jeżeli
dysproporcje te nie przekroczą pewnego górny i dolny limitu. W związku z tym,
ekonomiczną demokrację determinują cykliczne zmiany dysproporcji
ekonomicznych między warstwami bogatymi i biednymi, przy czym dysproporcje te
nie mogą być przesadnie duże lub małe (Turkiewicz DB and Turkiewicz K,
2003).
Współcześnie, w wyniku globalizacji, ekonomiczne procesy tworzą
najsilniejsze pole siły społecznej, i dlatego posiadają największy wpływ na
pozostałe pola i procesy. Ponieważ główną ideą współczesnej ekonomii
jest stały monotoniczny wzrost jej sił i wyeliminowanie cykliczności, dlatego
obecna ekonomia i tak zwany Zachodni świat
są niedemokratyczne. Podobnie proces wzrostu populacji ludzi na świecie jest również
niedemokratyczny. Dlatego efektywność i istnienie politycznej demokracji oraz
ewolucyjne zmiany w społeczeństwach i naturalnym otoczeniu są w poważnym
zagrożeniu od wymienionych dwóch bardzo silnych procesów.
5. Zakończenie
Zaprezentowana analiza lingwistycznej
relacji podmiot-przedmiot bazująca na sformalizowanych modelach wykorzystujących
ciągłe funkcje pokazuje, że ma ona bardzo silny wpływ na wszystkie nauki. Wpływ
ten wynika z podstawowego aspektu języka, bez którego nie jest możliwa
identyfikacja i zrozumienie dowolnego zjawiska i bez którego nauki nie mogłyby
rozwinąć się od obecnej postaci. Ponieważ relacja podmiot-przedmiot jest
organicznie i na stałe włączona do ludzkiego umysłu, jest ona używana w sposób automatyczny i podświadomy. Dlatego, pomimo braku świadomości tej
relacji, jest ona zawsze podstawowym elementem każdej teorii naukowej oraz ona
najbardziej łączy zróżnicowane dziedziny nauki. Oprócz energii również
bardzo ważną cechą relacji podmiot-przedmiot sztywność, która pozwala
analizować podstawowe zachowanie się wszystkich typów systemów. Jest ona już
odpowiednio rozwinięta przez nauki dla pewnych systemów, może ona być
rozwinięta lub odnowiona dla innych.
Podsumowując analizę społecznych
procesów bazującą na fizykalnym modelowaniu relacji podmiot-przedmiot, możemy
powiedzieć, że cykliczne procesy tworzą najważniejszą ramę albo podstawę
dla względnie długo-trwałych społecznych procesów i systemów. Monotoniczne
procesy przeważnie są ich elementami, są sterowane w adaptacyjny sposób, i dlatego pomijają analizy przyszłości systemów i ich otoczeń. Dlatego taki
typ sterowania ułatwia przesadny monotoniczny wzrost systemów, co prowadzi do
gwałtownych konfliktów z długo-trwałymi cyklicznymi procesami. Z drugiej
strony, antycypacyjny sposób sterowania, który analizuje ewolucyjną cykliczną
przyszłość systemów pozwala na silne ograniczenie gwałtownych konfliktów, i dlatego przyczynia się do demokracji wszystkich społecznych procesów.
Literatura
Liboff R.L. (2003). Introductory Quantum Mechanics. 4th Edition, Addison Wesley, New
York.
Sussman G.J., Wisdom J. and Mayer M.E. (2001). Structure and Interpretation of Classical Mechanics. The MIT Press, Cambridge.
Turkiewicz K.,Turkiewicz D.B. (2002). "The Role of the Structure of the Conditional
Sentence in Sciences", The XVth ISA World Congress of Sociology Brisbane,
Australia, July 7-13.
Turkiewicz D.B., Turkiewicz K. (2003). „Holistic Analysis of the Physical
Nature of Democracy and Terrorism", in InterSymp 2003, The 15th International Conference on
System Research, Informatics and Cybernetics, Baden-Baden, Germany, July
28-August 2.
Wittgenstein L. J. (1961). Tractatus Logico Philosophicus. Routledge and Kegan Paul, London.
Ninijesza praca pod tytułem 'Formalised
Synthetic Modelling of Subject — Object Relations' została opublikowana w „CASYS, International Journal of Computing Anticipatory Systems" wydawanym
przez D.M.Dubois, w maju 2004.
1 2
« Filozofia i metodologia nauki (Publikacja: 25-11-2004 Ostatnia zmiana: 30-11-2004)
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 3779 |
|