|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Prawo » Historia prawa
Bronisława Wróblewskiego i Witolda Świdy ankieta sędziów w sądach karnych II RP [3] Autor tekstu: Jerzy Kolarzowski
Poważnym problemem, z jednej
strony, okazał się stan, w którym sędziowie mylili pojęcia takie
jak: cele kary, cele wymiaru sprawiedliwości oraz funkcje sądowego stosowania
prawa. Z drugiej jednak strony B. Wróblewski i W. Świda zwracali uwagę na to,
że ciasność spojrzenia ograniczająca rolę sądu wyłącznie do wymierzania
kar, widzenie w sądzie jedynie instrumentu polityki karnej prowadzi do obniżenia
rangi wymiaru sprawiedliwości. [ 8 ]
Badani
przez B. Wróblewskiego i W. Świdę sędziowie, wykorzystywali stworzoną przez ankietę możliwość wypowiedzenia się
do pisania skarg na przeciążenie pracą (około
600 spraw rocznie), złe warunki pracy (niedogrzane pomieszczenia), niemożność
zdobycia literatury fachowej w małych ośrodkach. Sędziowie w swej codziennej
praktyce wiedzę prawniczą czerpali przede
wszystkim z komentarzy do kodeksu karnego, co ankieterzy uznali za wysoce
niewystarczające.
W
podsumowaniu referatu B. Wróblewski i W. Świda formułują szereg
postulatów dotyczących reformy kształcenia prawników i zmian w organizacji wymiaru sprawiedliwości: 1), zreformować studia prawnicze, tak aby
wyrabiały one sprawność umysłową i kulturę prawną oraz szereg
uwzględniały dyscypliny wspierające prawo karne,
2), powołać Instytut Kryminologii, 3), wprowadzić specjalizację sędziów, w tym specjalizację sędziów karnych, 4), tak zreorganizować aplikację, by
zharmonizować odbywany tam proces kształcenia z wyższymi studiami
prawniczymi.
6. Charakterystyka metodologii i znaczenie ankiety Trudno
mówić o bezpośrednim znaczeniu ankiety ze względu na czas, w którym ją
przeprowadzono (1939 r.). Natomiast pośrednie znaczenie tego merytorycznego
sondażu jest wielorakie. Ankieta B. Wróblewskiego i W Świdy nie została
wtedy dobrze przyjęta w środowisku prawniczym.
Krytykowali ją sędziowie i inni pracownicy wymiaru sprawiedliwości. Sędziowie
niejednokrotnie skarżyli się na niemożność udzielenia zwięzłych, nie
wchodzących w szczegóły i zarazem wyczerpujących odpowiedzi. Wielokrotnie
podkreślali swe trudności przy konstruowaniu odpowiedzi. Obawiali się
wypowiedzi zbyt ogólnych i zbyt konkretnych, podkreślali także znaczny stopień
abstrakcyjności postawionych im pytań. Ponadto w opinii środowiska
prawniczego B. Wróblewski opracowując założenia teoretyczne ankiety rozmijał
się czasami z realiami wymiaru sprawiedliwości i tak zwaną ekonomią procesową.
Ankieta
wileńskich prawników dla wymiaru sprawiedliwości była w powojennej Polsce
oceniana jako dokument świadczący o instrumentalizacji, upolitycznieniu czy
nawet ideologizacji sanacyjnej Temidy. Dawała obraz środowiska, które można
było utrzymać, wykorzystać i skierować po krótkich przeszkoleniach
ideologicznych (marksizm-leninizm) do celów politycznych w pierwszych latach
Polski Ludowej. A więc sprzyjał idei kontynuacji pewnej rutyny wprawdzie
niedoskonałej, ale mimo wszystko lepszej niż czysta recepcja radzieckiej
praktyki w wymiarze sprawiedliwości
czy też obejmowania aparatu sądownictwa przez radzieckich sędziów ubierających
togi sędziów polskich. Sytuacja taka miała miejsce w sądach wojskowych w Polsce, a w praktyce innych krajów, na przykład w Bułgarii zdarzała się też w sądach
powszechnych.
Kiedy
po 1956 r. odradzała się polska socjologia, a w tym i socjologia prawa,
przypominano dorobek okresu
międzywojennego. Do ankiety z 1939 r. nawiązywali uczniowie W. Świdy [ 9 ] a także ci, którzy usiłowali znaleźć merytoryczne narzędzia badania
empirycznego zjawisk prawnych [ 10 ].
Z
punktu widzenia metodologii badań społecznych ankieta na temat sędziowskiego
wymiaru kary stała się obiektem krytyki ze strony wybitnych polskich socjologów.
Ich zarzuty merytoryczne były nader poważne. Wśród nich wytykano autorom
ankiety to, że skoro dwóch badaczy opracowuje dane jednej ankiety według dwóch
różnych systemów kryteriów, nie jest możliwe jednolite podsumowanie uogólniające
wynik badania. Poza tym ankietujący badacze nie zdawali sobie sprawy, iż
odpowiadający na otwarte pytania, na które nie daje się udzielić odpowiedzi
pisząc wyłącznie „tak" lub „nie", mogli posługiwać się
językiem metafor i wszystkimi dostępnymi w języku „grami"
znaczeniowymi [ 11 ].
W
latach czterdziestych i pięćdziesiątych w Stanach Zjednoczonych i Europie
Zachodniej metodolodzy badań społecznych doszli do ustalenia ścisłych reguł,
które były owocem wielu prac, co pozwoliło im na sformułowanie następujących
wytycznych: konieczność dokładnego
ustalenia faktów społecznych, które się chce badać, ze względu na obrany
cel badań, konieczność
rozdzielnia badań, w których chodzi o wiedzę na temat faktów, od tych w których
interesujemy się jedynie opiniami na temat tych faktów,
konieczność przestrzegania by w badaniach socjologicznych stawiać
pytania, na które znajdujemy określoną w samym kwestionariuszu grupę
odpowiedzi (tak
zwane pytania zamknięte), potrzeba rozdzielenia badań, w których interesujemy
się pracą zawodową ankietowanych od badań na inne tematy. Przytoczone reguły stały się podstawowymi dyrektywami w zachodniej socjologii empirycznej lat pięćdziesiątych i początkach lat sześćdziesiątych.
Ankieta
B. Wróblewskiego i W. Świdy wymogów tych jeszcze nie mogła spełnić.
Potwierdziła braki metodologiczne i niewielką przydatność praktyczną z powodu zastosowania wyłącznie pytań otwartych i półotwartych.
Minęło
20 lat, przyszło nowe pokolenie socjologów-badaczy i te sztywne reguły lat
poprzednich zostały zakwestionowane. Nowe tendencje współczesnej socjologii
humanistycznej postawiły szereg kwestii zupełnie na nowo [ 12 ].
Mówiono nawet o całkowitym zrewidowaniu dotychczas wypracowanej metodologii
badawczej i doszukiwano się wartości w równoczesnym stosowaniu wielu różnorodnych
metod. Również i z tej perspektywy ankieta B. Wróblewskiego i W. Świdy,
chociaż niewątpliwie nieco anachroniczna, to jednak nie może być traktowana
wyłącznie jak przyczynek do historii nauki.
Można z niej wydobyć wątki interesujące dzisiejszego prawnika.
Załącznik: Kwestionariusz ankiety opracowanej przez B. Wróblewskiego i W. Świdę
I
-
Czy obecnie Pan Sędzia sądzi (merytorycznie) w sprawach karnych, ewentualnie,
do jakiego roku sądził (merytorycznie) Pan Sędzia w sprawach karnych?
[ 13 ]
- W jakim okręgu apelacyjnym sądzi Pan Sędzia ?
- W jakim województwie (województwach) leży teren sądzenia Pana Sędziego?
-
Jakie stanowisko sędziowskie zajmuje lub jaką funkcję (delegację) spełnia
obecnie Pan Sędzia?.....…… (sędziego grodzkiego, okręgowego,
apelacyjnego).
- W jakiej instancji (I-szej czy II-ej) sądzi obecnie Pan Sędzia?
-
Ile lat sądzi Pan Sędzia?
-
Ile lat sądzi Pan Sędzia w sprawach karnych?
-
Ile lat sądzi Pan Sędzia w sprawach karnych na ostatnim stanowisku?
-
Jaka ludność (miejska czy wiejska) przeważa na terenie sądzenia Pan Sędziego?
-
Jaka narodowość przeważa na tym samym terenie?
1 2 3 4 Dalej..
Przypisy: [ 8 ] Przy syntetycznym opracowywaniu dorobku
naukowego dotyczącego wymiaru sprawiedliwości w Polsce Jerzy Wróblewski
wspomina wyniki przeprowadzanej przez ojca ankiety zauważa: „Czynniki wpływające
na treść decyzji sądowych (poza prawem obowiązującym) są bardzo różnorodne.
Przede wszystkim chodzi tutaj o oceny, których rola w wykładni, ustalaniu faktów i wyznaczaniu konsekwencji prawnych w procesie stosowania prawa jest ogromna i które występują w rozumowaniach prawniczych. Oceny te są związane z postawami oceniającymi, które są z kolei zdeterminowane przez rozmaite
czynniki kontekstu społeczno-politycznego, kulturowego i osobowości sędziego".
J. Wróblewski, Sądowe stosowanie prawa, (wyd. 2) Warszawa PWN 1988, s.
28. [ 9 ] T.
Kaczmarek, Sędziowski wymiar kary wobec recydywistów. [w:] Studia
prawnicze. Księga pamiątkowa ku czci profesora Witolda Świdy. Warszawa
Wyd. Prawnicze 1969. [ 10 ] A. Stelmachowski, Z problematyki badań
empirycznych w naukach prawniczych. [w:] Studia prawnicze. Księga pamiątkowa
ku czci profesora Witolda Świdy. wyd. cyt. Ponadto ankietę wileńska
odnotowuje G. Skąpska, Systemowe uwarunkowania społecznych ról prawników — przegląd koncepcji, [w:] G. Skąpska, J. Czapska, M. Kozłowska, Społeczne
role prawników. Sędziów, prokuratorów, adwokatów. Wrocław, Warszawa,
Kraków, Gdańsk, Łódź 1989. [ 11 ] Sam B. Wróblewski kilkakrotnie przytaczał jako
humorystyczną odpowiedź (pytanie 19.: Czy w wypadku, podanym w punkcie 18.
wobec zakazu ustawy zejścia poniżej minimum kary, nie stosował Pan Sędzia
zawieszenia wykonania kary, ewentualnie uniewinnienia?) sędziego z Wileńszczyzny:
„małe parta idą do czarta". Słówko „parta" jest skrótem
od niezbyt adekwatnie użytego słowa partactwo i ma oznaczać przestępstwa
znikomej
wagi pozwalające na zawieszenie wykonania kary lub uniewinnienie. Facecję tę
powtarzano często także po wojnie w obecności W. Świdy — współautora
ankiety, ironizując w ten sposób z uzyskanych przez badaczy wyników. [ 12 ] A. Wyka, Badacz
wobec doświadczenia, Warszawa 1993. [ 13 ] "Panowie Sędziowie, którzy obecnie nie sądzą merytorycznie w sprawach karnych (np. Sędziowie Sądu Najwyższego, Sędziowie Wydziałów
Cywilnych) proszeni są o udzielenie odpowiedzi na pytania oznaczone
numerami 2, 3, 4, 5, 7, 8, 9 i 10 z punktu widzenia swego ostatniego miejsca i czasokresu
orzekania merytorycznego w sprawach karnych" — przypis B. Wróblewskiego i W. Świdy. « Historia prawa (Publikacja: 23-06-2006 )
Jerzy KolarzowskiDoktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji). Współzałożyciel i rzecznik prasowy PPS (1987 - luty 1988), zwolniony z pracy w IPiP PAN (styczeń 1987), współredagował Biuletyn Informacyjny Ruchu Wolność i Pokój (1986–1987), sygnatariusz platformy Wolność i Pokój (1985), przekazywał i organizował przesyłanie m.in. do Poznania, Krakowa, Gdańska, Lublina i Puław wielu wydawnictw podziemnych. Posiada certyfikat „pokrzywdzonego” wystawiony przez IPN w 2003 r. Master of Art of NLP. Pisze rozprawę habilitacyjną "U podstaw europejskiej filozofii praw człowieka. Narodziny jednostki w sferze publicznej i prywatnej w pismach Braci Polskich". Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską. Hobby: muzyka poważna, fotografia krajobrazowa. Autor książki Filozofowie i mistycy Liczba tekstów na portalu: 51 Pokaż inne teksty autora Najnowszy tekst autora: Polski i brytyjski samorząd terytorialny - zasadnicze różnice | Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 4864 |
|