|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Światopogląd » Dzieje wolnomyślicielstwa
Ocalić od zapomnienia [3] Autor tekstu: Joanna Rutkowska
Tadeusz Kotarbiński
(21 marca 1886 w Warszawie- 3 października 1981
Anin)
Syn Miłosza,
mąż Janiny; filozof, logik i prakseolog; uczeń K. Twardowskiego; 1919-1961
profesor Uniwersytetu Warszawskiego, 1945-49 pierwszy rektor Uniwersytetu
Łódzkiego; od 1946 członek PAU, od 1952 PAN (1957-62 jej prezes); członek
polskich i zagranicznych towarzystw naukowych; 1927-75 przewodniczący
Polskiego Towarzystwa Filozoficznego; współtwórca i pionier teorii sprawnego
działania (prakseologia), w filozofii sformułował koncepcję tzw. konkretyzmu
(reizm); w pracach etycznych rozwinął program tzw. etyki niezależnej; zajmował
się też problematyką logiki formalnej, semantyki logicznej i historią logiki;
działalność naukowa Kotarbińskiego wywarła znaczny wpływ na filozofię oraz
kulturę logiczno-semantyczną w Polsce. Autor prac: Elementy teorii poznania,
logiki formalnej i metodologii nauk (1929), Traktat o dobrej robocie (1955),
Sprawność i błąd (1956), Wykłady z dziejów logiki (1957), Medytacje o życiu
godziwym (1966); Dzieła wszystkie t. 1-3 (1990). W 1972 r. otrzymał nagrodę
państwową I stopnia. W 1929 r.
wybrany do Zarządu Głównego Polskiego Związku Myśli Wolnej.
Odbyło się to w gmachu teatru Ateneum przy udziale 300 delegatów. Do Zarządu
weszli również J. Landau, Z. Radliński, J. Sołtyk, K. Sterling, L. Śledziński,
Teofil Jaśkiewicz. Cytat o wolnomyślicielstwie:
Na wolnomyślicielstwo składają się liberalny indywidualizm i racjonalistyczny
intelektualizm. Istotą pierwszego jest dążenie do niezależności osobistej, drugi
streszcza się w forytowaniu kultury umysłowej, a zwłaszcza zdobyczy rozumu.
Tadeusz
Kotarbiński jest pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, przy ul.
Powązkowskiej 43/45 w Warszawie.
SPRAWDŹ
NA MAPIE
Wacław Nałkowski
ps.
Przewłocki, Nerwowy
(19 listopada 1851
Nowodwór woj.
Lubelskie — 29
stycznia 1911
Warszawa)
Geograf,
pedagog i działacz społeczny, autor wielu publikacji naukowych, a także szkiców
krytyczno-literackich (Sienkiewicziana). Twórca teorii
nieokreśloności terytorium
Polski. Ojciec Zofii
Nałkowskiej.
Związany z warszawskim środowiskiem wolnomyślicieli, publikował m.in. w „Wolnym słowie" pod redakcją Leo Belmonta. W 1911 r. świecki charakter pogrzebu
Wacława Nałkowskiego podkreślała prasa.
Zofia Nałkowska poświęciła mu zbiór wspomnień „Mój
ojciec". W Lublinie (w
dzielnicy Wrotków)
upamiętniono jego nazwisko w nazwie spółdzielni mieszkaniowej (Spółdzielnia
Mieszkaniowa im. Wacława i Zofii Nałkowskich), w nazwie osiedla mieszkaniowego (Osiedle Nałkowskich) oraz jednej z ulic (ul.
Nałkowskich).
Publikacje:
Gieografja Fizyczna — 1904, Gieografja Malownicza 1. Australja (z Polinezja)
-
1902, Gieografja Malownicza 2. Ameryka Poludniowa — 1909, Gieografja Malownicza 3.
Ameryka Polnocna — 1909, Gieografja Malownicza 4. Afryka — 1909,
Gieografja
Malownicza 5. Azja — 1911, Materjaly do Gieografji Ziem Dawnej Polski
— 1913, Metodyka do Gieografji — 1925, Swiat i Czlowiek — 1908,
Zarys Gieografji Rozumowej
(Gieologji) — 1907, Ziemia i Czlowiek — 1901; Zarys metodyki geografii — 1920; Jednostka i ogół: szkice i liryki psycho-społeczne.
Andrzej Niemojewski
ps. Lambro
(1864-1921)
Ojciec Lecha, pisarz, publicysta i religioznawca;
uczeń I. Radlińskiego w młodości
związany z ruchem socjalistycznym (PPSD), uczestnik rewolucji 1905; w cyklu
poetyckim „Polonia irredenta" (1895-1901) dał obraz życia i pracy górników i hutników Zagłębia Dąbrowskiego; w nowelach („Ludzie Rewolucji" 1906) i satyrze politycznej („Pokrzywy" 1907) był rzecznikiem dążeń rewolucyjnych; w
działalności wolnomyślicielskiej, jako tłumacz Żywota Jezusa (1904),
nawiązywał do E. Renana; w cyklu opowieści ewangelicznych Legendy (1902)
przedstawił Chrystusa jako „pierwszego proletariusza"; po 1905 poświęcił się
krzewieniu wolnomyślicielstwa i religioznawstwa, głównie jako redaktor i wydawca „Myśli Niepodległej" (od 1906) i
Biblioteki
Myśli Niepodległej
zawierającą tłumaczenia i oryginalne pozycje o tematyce religioznawczej i antyklerykalnej.
Publicysta („Objaśnienie katechizmu" 1907), ewoluując ku antysemityzmowi; autor wierszy i satyr
antyklerykalnych; w dociekaniach nad genezą chrystianizmu reprezentował
szkołę mitologiczno-astralistyczną („Biblia a gwiazdy"). Jeden z 29 delegatów
reprezentujących Polskę na kongresie
Międzynarodowej Federacji Związków i Stowarzyszeń Myśli Wolnej w 1905 roku w Paryżu. W 1907 r. przewodniczący Tymczasowego Zarządu
Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich (w skład weszli m.in. Leo Belmont i L.
Krzywicki).
Romuald Minkiewicz
ps. Kazimierz Romin
(1878-1944)
Polski biolog,
pisał
studia krytyczno-literackie, recenzje i polemiki literackie.
Jego
dramaty o charakterze baśniowo-symbolicznym lub realistyczno-satyrycznym nie
znalazły uznania i nie były wystawiane. Autor prac z hydrobiologii, fizjologii, neurofizjologii, etologii i licznych publikacji
popularnonaukowych, filozoficznych, społecznych, a także szkiców
literackich, dramatów, wierszy. Działacz ruchu robotniczego, od 1898 członek
PPS, a 1904-05 w jej Organizacji Bojowej. Od 1906 na emigracji. Od 1917
kierownik katedry na Wolnej Wszechnicy Polskiej.
Od listopada 1918 pracował naukowo w utworzonym i kierowanym przez siebie
Zakładzie Biologii Ogólnej Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Minkiewicz
walczył o wolność myśli. W jego Zakładzie, podobnie jak później u Jana
Dembowskiego, znalazło się wielu Żydów. W Instytucie Biologii Doświadczalnej
im. Nenckiego był (1926-1931) jego przewodniczącym, skarbnikiem (1934) i członkiem prezydium (1920-1939). W 1920-1924 współorganizował z pierwszą polską Stację Hydrobiologiczną Instytutu
Nenckiego na Wigrach.
Zajmował się etologią zwierząt i fizjologią percepcji. Minkiewicz zajmował się
także literaturą: debiutował jako poeta w 1903 ogłaszając utwór Smutna
bajka, Kołysanka
robotnicza;
swe wiersze i dramaty w stylistyce młodopolskiej publikował różnych
czasopismach: Krytyka, Myśl Wolna, Życie Wolne, Ogniwo, Przedświt, Sfinks,
Trybuna, Naprzód, Nowa Gazeta, Robotnik, Wszechświat.
Współzałożyciel
Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich, redaktor „Myśli Wolnej" (1922 -1926) i „Życia Wolnego".
23 listopada 1920 r. na zebraniu grupy założycielskiej SWP podpisał statut
organizacji wraz z J. Hemplem, Marianem T. Lubeckim i J. Baudouin de
Courtenay’em. W 1922 r. razem z Kazimierzem Sterlingiem stanął na czele Rady
Tymczasowej Gminy Bezwyznaniowej powołanej w ramach SWP. W 1922 r.
specjaliści od prawa cywilnego przygotowali projekt Statutu Gminy
Bezwyznaniowej, który wraz z dołączonym memoriałem i podpisany przez kilkuset
przyszłych członków gminy skierowano do Ministerstwa w celu zarejestrowania. W 1924 r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych odmówiło zatwierdzenia statutu gminy.
Stowarzyszenie postanowiło zaskarżyć wyrok do Trybunału Najwyższego, a w
Warszawie zorganizowano wiec protestacyjny przeciwko decyzji rządu. Sześć lat
później po rozbiciu Stowarzyszenia na tle konfliktu światopoglądowego, znajduje
się wśród założycieli Polskiego Związku Myśli Wolnej. Kiedy w 1930 na łamach
„Wolnomyśliciela Polskiego" zaczęto drukować listy chętnych osób, które przeszły
na bezwyznaniowość w poszczególnych miastach Polski na podstawie nadsyłanych do
redakcji zawiadomień, obok T. Kotarbińskiego i Z. Radlińskiego jako pierwszy
zadeklarował się publicznie jako osoba bezwyznaniowa.
Ignacy Radliński
(1843-1920)
Ojciec Heleny Boguszewskiej, filolog klasyczny, orientalista,
historyk; jeden z twórców religioznawstwa polskiego; pionier
laickiej
krytyki biblijnej w Polsce.
Zajmował się m.in. historią religii ludów semickich oraz
badaniami nad początkami chrześcijaństwa i historycznością Chrystusa.
Po ukończeniu filologii
klasycznej w Kijowie był
nauczycielem gimnazjum; po roku 1906 prowadził
wykład monograficzny z historii religii na warszawskich Kursach Naukowych.
Popularyzator prac E. Renana; zajmował się religiami pierwotnymi, biblistyką, a zwłaszcza genezą i rozwojem chrześcijaństwa; w badaniach tych reprezentował nurt
racjonalistyczno-historyczny; Niektóre prace: „Dzieje jednego z synów Bożych
(1907), "Jezus, Paweł, Spinoza…" (1912), „Katolicyzm, modernizm i myśl wolna"
(1912). Jeden z 29 delegatów reprezentujących Polskę na kongresie
Międzynarodowej Federacji Związków i Stowarzyszeń Myśli Wolnej w 1905 roku w Paryżu.
Zygmunt Radliński
(20 kwietnia 1874 — 31
grudnia 1941)
Był polskim lekarzem chirurgiem i działaczem PPS-u. W 1902 roku
zaczął swoją karierę jako chirurg asystent w szpitalu imienia Dzieciątka Jezus w Warszawie. W 1905 roku
został zesłany na Syberię za działalność polityczną. Tam rozwinął się jako
chirurg. W 1907 uciekł z zesłania i osiadł na stałe w Krakowie. W 1911 r.
uzyskał habilitacje w klinice profesora Bronisława
Kadlera. W 1920 r.
został profesorem chirurgii na uniwersytecie w Warszawie. Do jego osiągnięć
należy także postępowanie z ranami wojennymi i modyfikacja sposobu operacji
nowotworu odbytnicy.
Członek
Stowarzyszenia Wolnomyślicieli Polskich.
Od 1926 — po konflikcie ideowym w łonie organizacji i odejściu części
działaczy — przewodniczący Zarządu
Głównego. W tym samym roku IV Krajowy Zjazd SWP przyjął uchwałę o wystąpieniu z Międzynarodowej Federacji Związków i Stowarzyszeń Wolnej Myśli oraz o przystąpieniu do Międzynarodówki Wolnomyślicieli Proletariackich. W 1929 r. Na I Krajowym Zjeździe Polskiego Związku Myśli Wolnej w Warszawie, w gmachu teatru
„Ateneum", przy uczestnictwie 300 delegatów, wszedł do Zarządu Głównego tej
organizacji. (Obok takich osobistości jak Tadeusz Kotarbiński, J. Landau, J.
Sołtyk, K. Sterling, L. Śledziński, T. Jaśkiewicz). Od 1931 r. prezes PZMW.
Od 1930 r. na łamach „Wolnomyśliciela Polskiego" zaczęto drukować listy chętnych
osób, które przeszły na bezwyznaniowość w miastach Polski na podstawie
nadsyłanych do redakcji zawiadomień. Wraz z T. Kotarbińskim i T. Minkiewiczem
jeden z pierwszych, którzy publicznie zadeklarowali się jako bezwyznaniowi.
1 2 3 4 Dalej..« Dzieje wolnomyślicielstwa (Publikacja: 31-10-2009 ) Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 6909 |
|