|
Chcesz wiedzieć więcej? Zamów dobrą książkę. Propozycje Racjonalisty: | | |
|
|
|
|
Prawo » Prawo wyznaniowe » Orzeczenia, uchwały i glosy
Strasburg: Krzyż w szkole publicznej a wolność sumienia i wyznania [2]
24. W orzeczeniu nr 50 z dnia 20 listopada 2000 roku, Włoski Trybunał Konstytucyjny streszcza swoją
decyzję, oświadczając, że podstawowe zasady równości wszystkich obywateli bez
względu na wyznawaną religię (art. 3 Konstytucji) i równości wszystkich religii
wobec prawa (artykuł 8) wynika z faktu, że postawa Państwa powinna
charakteryzować się równym dystansem i bezstronnością, bez przywiązywania wagi
do liczby wyznawców tej czy innej religii (zobacz orzeczenia nr 925/88;
440/95; 329/97) ani do zasięgu reakcji społecznych na pogwałcenie praw tej czy
innej religii (zobacz orzeczenie nr 329/97). Sprawiedliwa ochrona sumienia
każdego wyznawcy jest niezależna od wybranej przez niego religii (zobacz
orzeczenie nr 440/95), co nie jest sprzeczne z możliwością różnych sposobów
regulowania stosunków pomiędzy Państwem a poszczególnymi religiami w rozumieniu
artykułów 7 i 8 Konstytucji. Taka postawa równego dystansu i bezstronności jest
odbiciem zasady laickości, którą Trybunał Konstytucyjny zaczerpnął z norm
określonych Konstytucją, mającą charakter „zasady nadrzędnej" (zobacz orzeczenie
nr 203/89; 259/90; 195/93; 329/97), i określa państwo jako pluralistyczne.
Różne wierzenia, kultury i tradycje powinny współegzystować w równości i wolności (patrz orzeczenie nr
440/95)
25. W swoim orzeczeniu
numer 203 z 1989 roku, Trybunał Konstytucyjny zbadał kwestię nieobowiązkowego
charakteru nauczania religii katolickiej w szkołach państwowych. Przy tej okazji
stwierdził on, że Konstytucja zawiera zasadę laickości (artykuły 2, 3, 7, 8, 9,
19 i 20) i że wyznaniowy charakter Państwa został jawnie zniesiony w roku 1985,
na mocy dodatkowego Protokołu do nowych Porozumień ze Stolicą Apostolską.
26. Trybunał
Konstytucyjny, wezwany do wypowiedzenia się na temat obowiązku eksponowania
krucyfiksu w szkołach państwowych, wydał, w dniu 15 grudnia 2004 roku
postanowienie numer 389 (zobacz paragraf 12 powyżej). Nie orzekając w zasadniczej sprawie, uznał poruszoną kwestię za bezpodstawną, uzasadniając, że
jej przedmiotem są rozporządzenia pozbawione siły prawnej, które, w konsekwencji, nie wchodzą w zakres jego kompetencji.
PRAWO
I. DOMNIEMANE NARUSZENIE
ARTYKUŁU 2 PROTOKOŁU NR 1 ROZPATRYWANEGO RAZEM Z ARTYKUŁEM 9 KONWENCJI
27. Skarżąca zarzuca w imieniu swoim i swoich dzieci, że ekspozycja krzyża w szkole państwowej, do
której uczęszczają wyżej wymienione dzieci, stanowi
ingerencję niezgodną z jej prawem do wychowywania i nauczania dzieci
zgodnie ze swoimi przekonaniami religijnymi i filozoficznymi, w rozumieniu art.
2 Protokołu nr 1, który stanowi iż:
„Nikt nie może być pozbawiony prawa do nauki. Wykonując
swoje funkcje w dziedzinie wychowania i nauczania, Państwo uznaje prawo rodziców
do zapewnienia wychowania i nauczania zgodnie z ich własnymi przekonaniami
religijnymi i filozoficznymi".
Ponadto Skarżąca zarzuca, że ekspozycja krzyża narusza jej wolność przekonań i wyznania, chronioną na mocy art. 9 Konwencji, który stanowi iż:
"1.
Każdy ma
prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolność zmiany
wyznania lub przekonań oraz wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań przez uprawianie
kultu, nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne.
2.
Wolność
uzewnętrzniania wyznania lub przekonań może podlegać jedynie takim
ograniczeniom, które są przewidziane przez ustawę i konieczne w społeczeństwie
demokratycznym z uwagi na interesy bezpieczeństwa publicznego, ochronę porządku
publicznego, zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób."
28. Rząd zakwestionował tę
tezę.
A. Dopuszczalność
29. Trybunał stwierdza, że
zażalenia złożone przez Skarżącą nie są rażąco bezzasadne w rozumieniu art. 35 §
3 Konwencji. Zwraca również uwagę, że nie są niedopuszczalne z jakichkolwiek
innych powodów. Powinny więc zostać uznane za dopuszczalne.
B. Meritum
1. Argumenty stron
a) Skarżąca
30. Skarżąca dostarczyła chronologiczny opis odpowiednich przepisów. Zauważa,
że, według sądów krajowych, ekspozycja krzyża jest uzasadniona przepisami z lat
1924 i 1928, które nadal są uznawane za obowiązujące, choć poprzedzają
Konstytucję i Porozumienia ze Stolicą Apostolską z 1984 roku, a także dodatkowy
protokół do tychże. Sporne przepisy umknęły kontroli konstytucjonalności,
ponieważ Trybunał Konstytucyjny nie mógł wypowiedzieć się na temat ich zgodności z podstawowymi zasadami włoskiego porządku prawnego, z powodu ich normatywnego
charakteru.
Przepisy, o których mowa są dziedzictwem wyznaniowej koncepcji Państwa, która
obecnie zostaje skonfrontowana z obowiązkiem laickości tegoż i zaprzecza prawom
chronionym na mocy Konwencji. „Kwestia religijna" we
Włoszech
istnieje, ponieważ, zobowiązując do wywieszania krucyfiksów w szkolnych klasach,
Państwo przyznaje religii katolickiej uprzywilejowaną pozycję, która
przekładałaby się na ingerencję Państwa w prawo do wolności myśli, sumienia i religii Skarżącej oraz jej dzieci, a także w prawo Skarżącej do wychowywania
swych dzieci zgodnie ze swoimi przekonaniami moralnymi i religijnymi, jak
również na pewną formę dyskryminacji wobec niekatolików.
31. Według Skarżącej, krucyfiks ma w rzeczywistości, zwłaszcza i przede
wszystkim konotacje religijne. Fakt, że krzyż posiada również inne „sposoby
odczytywania" nie powoduje utraty jego pierwotnych, religijnych konotacji.
Wyróżnianie jednej religii poprzez eksponowanie jej symbolu, daje poczucie
uczniom szkół państwowych — w tym zwłaszcza dzieciom Skarżącej — że Państwo
identyfikuje się z jedną, określoną wiarą. Natomiast w państwie prawa nikt nie
powinien postrzegać Państwa jako bliższego tego czy innego wyznania, a już
zwłaszcza osoby bardziej podatne, ze względu na swój młody wiek.
32. Dla Skarżącej jednym z następstw tej sytuacji jest niepodlegająca dyskusji
presja, wywierana na małoletnich, a także poczucie, że Państwo jest dalekie od
tych, którzy nie identyfikują się z tym wyznaniem. Pojęcie laickości
oznacza, że Państwo musi być neutralne i wykazać się równym dystansem wobec
religii, gdyż nie powinno być postrzegane, jako bliższe wobec jednych obywateli, a dalsze wobec innych.
Państwo powinno zagwarantować wszystkim obywatelom wolność sumienia, poczynając
od wykształcenia w placówkach państwowych, nastawionego na utrwalanie autonomii i wolności myśli obywatela, w poszanowaniu praw zagwarantowanych przez
Konstytucję.
33. Co się tyczy wiedzy,
czy nauczyciel może swobodnie decydować o eksponowaniu w klasie innych symboli
religijnych, odpowiedź jest negatywna, ze względu na brak odpowiednich,
zezwalających na to przepisów.
b) Rząd
34. Rząd zauważa od razu,
że kwestia zgłoszona w niniejszej skardze wychodzi poza granice stricte prawne,
by wkroczyć na teren filozofii. Chodzi bowiem o stwierdzenie, czy obecność
symbolu o korzeniach i znaczeniu religijnym stanowi sama w sobie okoliczność
wpływającą na wolność osobistą w sposób niezgodny z Konwencją.
35. Choć krzyż jest bez wątpienia symbolem religijnym, to jednak posiada
również inne znaczenia. Mógłby posiadać także znaczenie etyczne, zrozumiałe i będące do przyjęcia niezależnie od przynależności do tradycji religijnej bądź
historycznej, ponieważ przywołuje zasady, które mogą być wyznawane w oderwaniu
od wiary chrześcijańskiej (bierny opór, godność wszystkich istot ludzkich,
sprawiedliwość i podział, wyższość jednostki nad grupą i wolności jej wyborów,
oddzielenie polityki i religii, miłość bliźniego posuwająca się aż do
przebaczenia wrogom). Oczywiście, wartości, na których opierają się dziś
społeczeństwa demokratyczne, mają swoje bezpośrednie korzenie w ideach autorów
niewierzących, czy nawet pozostających w opozycji do religii chrześcijańskiej.
Jednakże idee tych autorów czerpią z filozofii chrześcijańskiej, choćby poprzez
edukację rzeczonych autorów oraz środowiska kulturalnego, w jakim się kształcili i w którym żyją. Z tego wniosek, że korzenie dzisiejszych wartości
demokratycznych sięgają znacznie dalszej przeszłości i czerpią z przesłania
ewangelicznego. Przesłanie krzyża byłoby więc przesłaniem humanistycznym i może
być odczytywane w sposób niezależny od swego religijnego wymiaru, a także jest
złożone z zespołu zasad i wartości, tworzących podstawę naszych demokracji.
Krzyż
odsyłający do tego przesłania byłby doskonale zgodny z wymogiem laickości i dostępny niechrześcijanom oraz niewierzącym, którzy mogliby go zaakceptować, o ile przywoływałby dalekie korzenie tych zasad i wartości. Z tego wniosek, że
symbol krzyża mógłby być postrzegany jako pozbawiony znaczenia religijnego, a jego ekspozycja w miejscu publicznym nie stanowiłaby sama w sobie zamachu na
prawa i wolności zagwarantowane przez Konwencję.
36. Zdaniem Rządu, wniosek ten jest poparty analizą decyzji Trybunału, który
wymaga ingerencji znacznie bardziej czynnej, niż prosta ekspozycja symbolu, by
stwierdzić naruszenie praw i wolności. I tak, czynna ingerencja, która
pociągnęła za sobą naruszenie art. 2 Protokołu nr 1 została opisana w sprawie
Folgerø (Folgerø
i inni przeciwko Norwegii, [GC], no 1 15472/02, CEDH
2007-VIII).
W
danej sprawie nie wchodzi w grę swoboda przynależenia lub nie do określonej
religii, ponieważ we
Włoszech ta swoboda jest w pełni
zagwarantowana. Nie chodzi również o swobodę praktykowania jakiejkolwiek
religii, lub niepraktykowania żadnej; rzeczywiście, krucyfiks jest wywieszany w klasach szkolnych, ale w żadnym wypadku nie jest wymagane od nauczycieli i uczniów, by w jakikolwiek sposób oddawali mu cześć, pokłon, czy też okazywali
szacunek, a w jeszcze mniejszym stopniu — by modlili się w klasie. W rzeczywistości nie jest od nich nawet wymagane, by zwracali jakąkolwiek uwagę na
krucyfiks.
Wreszcie, kwestia wolności wychowywania dzieci zgodnie z przekonaniami rodziców
nie jest poddawana pod wątpliwość: edukacja we Włoszech
jest całkowicie laicka i pluralistyczne, programy szkolne nie zawierają żadnych
odniesień do jakiejkolwiek szczególnej religii, a nauka katechizmu jest
fakultatywna.
37. Odnosząc się do
decyzji w sprawie
Kjeldsen, Busk Madsen i Pedersen, (7 grudnia 1976 roku, seria A nr
23), w którym Trybunał nie stwierdził naruszenia, Rząd podtrzymuje, że,
niezależnie od mocy skojarzeniowej, wpływ wizerunku nie jest porównywalny z wpływem działalności czynnej, codziennej i rozciągniętej w czasie, jakim jest
nauczanie. Ponadto, istnieje możliwość kształcenia dzieci w szkole prywatnej lub w domu, przez nauczycieli dochodzących.
1 2 3 4 Dalej..
« Orzeczenia, uchwały i glosy (Publikacja: 20-11-2009 )
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 6954 |
|