Pamięta pan fragmenty?

Oczywiście: „Wy za kratami klasztornych klatek, kwiaty bezpłodnej cnoty, towarzyszki mniszki! Odsłońcie łona słońcu i tysiącem matek, wróćcie w ramiona życia kołysać kołyski!" To zostało wydrukowane jako jedna z pierwszych pozycji w wolnej Polsce. Silnym przeżyciem była 2-godzinna rozmowa z Ireną Solską. Przyszła do mnie, żeby porozmawiać ze mną o moich wierszach. Z późniejszych wyjazdów do Zakopanego utkwił mi w pamięci wieczór wigilijny 24 grudnia 1953 r. przy wspólnym stole z Julianem Tuwimem, który wygłosił piękne przemówienie o Mickiewiczu i także mnie uścisnął rękę i złożył życzenia na kilka dni przed własną śmiercią.

Jest do czego tęsknić...

Przecież to była jedyna i zupełnie nieprawdopodobna sytuacja w życiu. W powstaniu straciłem wszystko, byłem bliski śmierci. I nagle staję się jednym z tych głównych przedstawicieli życia kulturalnego w Zakopanem, traktowany jako partner Ewy Szelburg, czy Makuszyńskiego. Znalazłem się na szczycie i z tego rozpędu byłem jeszcze kilka lat w Związku Literatów, dopiero Putrament mnie z hałasem wyrzucił.

Czy w całej tej zakopiańskiej historii zetknął się pan z Witkacym?

T. Miciński i S.I. Witkiewicz — dwa oblicza Zakopanego. To zdjęcie Micińskiego wykonał Witkacy w 1913 r., jemu zadedykował powieść „Nienasycenie", a w 1929 pisał do żony: „O, czemu Miciński nie żyje. Jakże by piękne było życie, gdyby on istniał".

Nie znałem dobrze Zakopanego l. 30, a w 1945 r. nikt o nim nie mówił. Witkiewicza znałem przede wszystkim jako malarza. Znałem dwóch Witkiewiczów, dla mnie cenniejszy był ojciec, znakomity krytyk sztuki. Witkacego uważałem trochę za wariata, opowiadał o nim często Tatarkiewicz, który utrzymywał z nim bliższe stosunki. Charakteryzował go w sposób bardzo złośliwy. Powieści i dramaty Witkacego czytałem bez zachwytu. Zakopane to była dla mnie „Nietota" Micińskiego i „Na skalnym Podhalu" Tetmajera .

W „Refleksjach" o tęsknocie spisuje pan swoją emocjonalną listę ukochanych miejsc. W ten sposób ateista może stworzyć sobie własną filozofię tęsknoty?

Nie tylko filozofię tęsknoty, ale w ogóle filozofię. Każdemu przyznaję prawo do tworzenia własnej ateistycznej filozofii lub religii. Moja koncepcja to radykalny, indywidualistyczny pluralizm. W kulturze nie ma miejsca na dwóch jednakowych artystów. Każdy jest powołany do tego, aby stworzyć coś własnego. Dlatego spośród myślicieli włoskich jednym z najbliższych mi jest Nicola Abbagnano, który przeciwstawił się etyce imperatywu kategorycznego Kanta: dla miliardów ludzi, którzy żyją i będą żyć, nakaz moralny jest jednakowy. Dla mnie, jak dla Abbagnana , imperatyw kategoryczny (czyli RES CREANDA) jest dla każdego człowieka inny. Dlatego nastąpiło takie zbliżenie między mną a Bogusławem Schaefferem. Dla niego jako muzykologa i kompozytora ta indywidualna odrębność jest elementarnym warunkiem twórczości. Dla naśladowców nie ma miejsca.

Mimo całej tej rozmowy nadal ciężko mi dojrzeć radość w tęsknocie.

Tęsknota może być bolesna, jeśli koncentruje się uwagę na tym, że kogoś lub czegoś już nie ma. Ale ten ból może zostać złagodzony. Jeśli osoba, do której tęsknimy, żyje, możemy się z nią spotkać; jeżeli tęsknimy do miasta czy kraju możemy tam pojechać. Obraz lub film obejrzeć, książkę ponownie przeczytać. Daremną rozpacz, że czegoś już nie ma można złagodzić radością, że ktoś taki był i że coś takiego się zdarzyło.

Dziękuję za rozmowę.

Post scriptum

Rozprawa A. Nowickiego „Filozofia tęsknoty do miejsc od których jesteśmy daleko", ukazała się w roczniku „Sofia" nr 3 w roku 2002(260-270). Wywiad z profesorem został przeprowadzony w lecie 2009r. Profesor wstrzymał druk, mówiąc że trzeba poczekać na ukazanie się pracy zbiorowej o tęsknocie, żeby zobaczyć, co z jego pracy wyrosło, ponieważ swoje „zadanie filozofa" rozumie jako „wytwarzanie myśli do wzięcia i rozwinięcia" a więc po to, żeby zapładniały umysły, pobudzały do myślenia i zachęcały do wytworzenia czegoś własnego. Praca zbiorowa pod tytułem Tęsknota w kulturze ukazała się jako Zbiór dziesiąty Lubelskich Odczytów Filozoficznych (wyd. UMCS, Lublin 2009, s. 242), jest w niej przedruk pracy Nowickiego o tęsknocie, a spośród 19 autorów sześć osób to jego uczennice i uczniowie.

Zobacz także te strony: Filozofia tęsknoty

Po przeczytaniu tego tekstu, czytelnicy często wybierają też: IV wyprawa krzyżowa Apel o przywrócenie programu naukowego w telewizji publicznej

Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (4)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word

Joanna Rutkowska Ukończyła socjologię na UW (Praca magisterska: "Elementy światopoglądu polskich ateistów", 2007). Działaczka PSR (w latach 2007-2008 sekretarz PSR, od 2009 członek zarządu). Pracuje jako redaktorka.  Numer GG: 1066847  Skype: rutkoff700  Liczba tekstów na portalu: 14  Pokaż inne teksty autora  Najnowszy tekst autora: Wspomnienie o profesorze Andrzeju Nowickim

Andrzej Rusław Nowicki Ur. 1919. Filozof kultury, historyk filozofii i ateizmu, italianista, religioznawca, twórca ergantropijno-inkontrologicznego systemu „filozofii spotkań w rzeczach". Profesor emerytowany, związany dawniej z UW, UWr i UMCS. Współzałożyciel i prezes Stowarzyszenia Ateistów i Wolnomyślicieli oraz Polskiego Towarzystwa Religioznawczego. Założyciel i redaktor naczelny pisma "Euhemer". Następnie związany z wolnomularstwem (w latach 1997-2001 był Wielkim Mistrzem Wielkiego Wschodu Polski, obecnie Honorowy Wielki Mistrz). Jego prace obejmują ponad 1200 pozycji, w tym w języku polskim przeszło 1000, włoskim 142, reszta w 10 innych językach. Napisał ok. 50 książek. Specjalizacje: filozofia Bruna, Vaniniego i Trentowskiego; Witwicki oraz Łyszczyński. Zainteresowania: sny, Chiny, muzyka, portrety.  Strona www autora  Liczba tekstów na portalu: 52  Pokaż inne teksty autora  Najnowszy tekst autora: W chiński akwen... Wolność w Hongloumeng