Co się zaś tyczy kwestii procesowego wykorzystania materiałów pozyskanych w ramach podsłuchu procesowego, to zasadnym jest przytoczyć w tym miejscu judykat wydany przez Sąd Apelacyjny w Lublinie w dniu 20 listopada 2003 roku — II AKa 285/03, z którego wynika, iż: ,,(...) W przypadku podsłuchu telefonicznego - treść stenogramów nie może być ani odczytywana w trakcie rozprawy, ani ujawniana, gdyż wyłączną formą procesową jest w tym zakresie protokół (arg. z art. 143 § 1 pkt 7 k.p.k.). Mógłby się nimi sąd posiłkować, a nawet ujawniać, gdyby odtworzenie utrwalonych zapisów z rozmów telefonicznych ujęto w protokole, po uprzedniej stosownej weryfikacji osób prowadzących rozmowę, autentyczności zapisu (zob. S. Pikulski, Działanie operacyjne Policji, WPP 1996, nr 2, s. 52), a następnie bezwzględnie odtworzono te nagrania w obecności stron. Kolejność czynności procesowych winna więc uwzględniać reguły rzetelnego procesu, skoro bowiem sąd dysponował nagraniami rozmów telefonicznych, to najpierw należało poddać je weryfikacji co do ich autentyczności, zweryfikować osoby prowadzące rozmowy, odtworzyć te rozmowy, a czynność tę wprowadzić do protokołu rozprawy głównej, ujawnić stenogramy z przeprowadzonych i odtworzonych rozmów, a następnie tak zweryfikowany materiał dowodowy poddać ocenie. Prok.i Pr.-wkł. 2004/7-8/34, KZS 2004/7-8/77 (...)".

Końcowo nadmienić należy, iż art. 237 a kodeksu postępowania karnego przewiduje tzw. kontrolę następczą, polegającą na tym, iż jeżeli w wyniku kontroli uzyskano dowód popełnienia przestępstwa wymienionego w art. 237 paragraf 3, a popełnionego przez osobę, wobec której kontrola była stosowana, innego niż objęte zarządzeniem o kontroli, albo popełnionego przez inną osobę, prokurator w czasie trwania kontroli albo nie później niż w ciągu 2 miesięcy od jej zakończenia może wystąpić do sądu wraz z wnioskiem o wyrażenie zgody na jego wykorzystanie w postępowaniu karnym, zaś sąd w tym zakresie wydaje postanowienie w przedmiocie tego wniosku w terminie 14 dni na posiedzeniu (bez udziału stron).

Jeśli zaś chodzi o podsłuch pozaprocesowy to może on przybrać formę: a) podsłuchu telefonicznego, b) podsłuchu telekomunikacyjnego, względnie, c) podsłuchu elektronicznego. Co do zasadny podsłuch pozaprocesowy stosuje się przed rozpoczęciem postępowania karnego, na etapie czynności operacyjno — rozpoznawczych, które wybitny znawca kryminalistyki — Tadeusz Hanausek zdefiniował w ,,Zarysie taktyki kryminalistycznej" (Warszawa. 1994 r.) jako :,,złożony system działań organów policyjnych prowadzonych poza procesem karnym, mimo iż zazwyczaj służących temu procesowi, a wykonywanych przede wszystkim w sposób tajny lub poufny w celu zapobiegania, zwalczania przestępczości oraz innych prawnie określonych negatywnych zjawisk społecznych." Stosowanie podsłuchu pozaprocesowego zostało uregulowane w art. 19 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji. Przedmiotowy akt prawny określił kontrolę operacyjną jako działania polegające na: kontrolowaniu treści korespondencji, kontrolowaniu zawartości przesyłek oraz stosowanie środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalanie, a w szczególności rozmów telefonicznych i innych informacji przekazywanych za pomocą sieci telekomunikacyjnych.

Policja może stosować podsłuch pozaprocesowy — w trakcie wykonywania czynności operacyjno — rozpoznawczych — w celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalenia dowodów ściganych z oskarżenia publicznego umyślnych przestępstw wymienionych w ust. 1 art. 19 ustawy o Policji (np. art. 148-150 kk, 134 kk, 135 kk, 136 kk, 156 kk, 189 kk, 228 kk, 229 kk, 252 kk, 258 kk, 299 kk, 310 kk i inne). Warunkiem koniecznym do wdrożenia tej formy inwigilacji jest okoliczność, by inne środki okazały się bezskuteczne, albo zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że będą nieskuteczne lub nieprzydatne. Omawiana instytucja jest zatem środkiem ostatecznym.

Decyzję o wdrożeniu instytucji podsłuchu pozaprocesowego podejmuje właściwy z uwagi na siedzibę składającego wniosek organu Policji, sąd okręgowy (przy podsłuchu procesowym był to są I instancji, właściwy do rozpoznania sprawy), na pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji, Komendanta Centralnego Biura Śledczego Policji złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, albo na pisemny wniosek komendanta wojewódzkiego Policji, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego miejscowo prokuratora okręgowego.

Kontrola operacyjna rozmów telefonicznych może być wdrożona nie tylko przed wszczęciem postępowania karnego (co jak nadmieniono powyżej jest regułą), ale także po jego wszczęciu, a nawet może zaistnieć taka sytuacja, że dojdzie do jednoczesnej inwigilacji w jednym postępowaniu karnym za pomocą podsłuchu procesowego, jak też pozaprocesowego.

W odróżnieniu od kodeksu postępowania karnego, ustawa o Policji, nie wskazuje kręgu podmiotów, wobec których może być stosowana kontrola operacyjna rozmów telefonicznych. Katalog osób, wobec których można wdrożyć tą formę inwigilacji, jest zatem w rzeczywistości ograniczony. Zarządzenie kontroli rozmów telefonicznych może nastąpić bez wskazywania konkretnej osoby, która będzie podsłuchiwana, niemniej jednak sytuacja taka winna mieć miejsce w wyjątkowych przypadkach.

Wniosek Policji o zastosowanie kontroli operacyjnej rozmów telefonicznych powinien w swej treści zawierać: wskazanie organu, do którego jest kierowany, oznaczenie wnoszącego pismo, datę wraz z podpisem, opis przestępstwa wraz z zaznaczeniem kwalifikacji prawnej, podanie argumentacji uzasadniającej tę formę inwigilacji, ze wskazaniem bezskuteczności lub nieprzydatności innych środków, kryptonim sprawy, dane figuranta, miejsce i sposób stosowania kontroli operacyjnej, a także jej rodzaj, czas i cel.

Sąd okręgowy orzeka w przedmiocie wniosku w składzie jednoosobowym, na posiedzeniu, w którym może wziąć udział prokurator i przedstawiciel organu Policji, który wnioskuje o zarządzenie kontroli rozmów telefonicznych. Jakiekolwiek inne podmioty nie mogą brać udziału w tym posiedzeniu.

Postanowienia sądu okręgowego w przedmiocie:

— zarządzenia kontroli operacyjnej rozmów telefonicznych,

— przedłużenia okresu jego stosowania,

— odmawiające zatwierdzenia kontroli zarządzonej w wypadkach niecierpiących zwłoki przez Komendanta Głównego Policji, Komendanta Centralnego Biura Śledczego Policji lub komendanta wojewódzkiego Policji, mogą zostać zaskarżone w oparciu o przepisy kodeksu postępowania karnego do sądu wyższego rzędu, tj. do właściwego miejscowo sądu apelacyjnego, który orzeka na posiedzeniu w składzie trzech sędziów.

Z kolei — na gruncie ustawy o Policji — osoby, w stosunku do których była stosowana kontrola operacyjna rozmów telefonicznych, nie mają prawa (odmiennie niż osoby wobec których stosowano podsłuch procesowy) do wniesienia zażalenia na tę formę inwigilacji.

Nadto, w przypadkach niecierpiących zwłoki, gdy mogłoby to spowodować utratę informacji, względnie zatarcie lub zniszczenie dowodów przestępstwa, Komendant Główny Policji, Komendant CBŚP albo komendant wojewódzki Policji może zarządzić — po uzyskaniu pisemnej zgody właściwego prokuratora — kontrolę operacyjną, zwracając się przy tym jednocześnie do właściwego miejscowo sądu okręgowego z wnioskiem o wydanie postanowienia w tej sprawie. W przypadku nieudzielenia przez sąd zgody w terminie zawitym 5 dni od dnia zarządzenia kontroli operacyjnej, organ zarządzający wstrzymuje kontrolę operacyjną oraz dokonuje protokolarnego i komisyjnego zniszczenia materiałów zgromadzonych podczas jej stosowania.

Jeśli chodzi o czasokres kontroli operacyjnej rozmów telefonicznych, to może być ona stosowana przez okres 3 miesięcy, z możliwością przedłużenia na okres dalszych 3 miesięcy, do maksymalnie, łącznie 6 miesięcy. W odróżnieniu od kodeksu postępowania karnego — zgodnie z art. 19 ust 9 ustawy o Policji, w uzasadnionych przypadkach, gdy podczas stosowania kontroli operacyjnej pojawią się nowe okoliczności istotne dla zapobieżenia lub wykrycia przestępstwa albo ustalenia sprawców i uzyskania dowodów przestępstwa, sąd okręgowy, na pisemny wniosek Komendanta Głównego Policji, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, może wydać postanowienie o kontroli operacyjnej przez czas oznaczony również po upływie okresów, o których mowa była powyżej. Takie uregulowanie prowadzi do konstatacji, iż ustawa o Policji nie określa maksymalnego czasu trwania kontroli operacyjnej rozmów telefonicznych (tak jak przy podsłuchu procesowym — nieprzekraczalne 6 miesięcy), niemniej jednak winna ona być zakończona niezwłocznie po ustaniu przyczyn jej zarządzenia, a najpóźniej z upływem okresu na jaki została wprowadzona.

Jeżeli w trakcie stosowania kontroli operacyjnej rozmów telefonicznych uzyskano dowody, które pozwalają na wszczęcie postępowania karnego lub mają znaczenie dla już toczącego się postępowania karnego, wówczas Komendant Główny Policji, Komendant CBŚP albo komendant wojewódzki Policji przekazuje prokuratorowi, wszystkie materiały zgromadzone podczas stosowania kontroli operacyjnej, zaś w postępowaniu przed sądem, w odniesieniu do tych materiałów, stosuje się odpowiednio art. 393 § 1 Kodeksu postępowania karnego (Wolno odczytywać na rozprawie protokoły oględzin, przeszukania i zatrzymania rzeczy, opinie biegłych, instytutów, zakładów lub instytucji, dane o karalności, wyniki wywiadu środowiskowego oraz wszelkie dokumenty urzędowe złożone w postępowaniu przygotowawczym lub sądowym albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. Nie wolno jednak odczytywać notatek dotyczących czynności, z których wymagane jest sporządzenie protokołu.)

Zgodnie zaś z art. 19 ust. 16 ustawy o Policji: ,,Osobie, wobec której kontrola operacyjna była stosowana, nie udostępnia się materiałów zgromadzonych podczas trwania tej kontroli. Przepis nie narusza uprawnień wynikających z art. 321 Kodeksu postępowania karnego (reguluje kwestię końcowego zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania)."

Brak precyzyjnych uregulowań podsłuchu pozaprocesowego na gruncie ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku, może rodzić okazje do nadużyć.

Zobacz komentarze (2)..

Wyślij mailem..

Wersja do druku    PDF    MS Word