Naukowcy coraz częściej badają neurologiczne podstawy przeżyć duchowych i religijnych, ale dopiero niedawno opublikowano wyniki jednego z pierwszych eksperymentów, dotyczących związku między anatomią mózgu a doświadczeniami religijnymi. Wcześniej niewielka liczba badań sugerowała związek praktyk i doświadczeń religijnych z objętością konkretnych rejonów mózgu, lecz ich uczestnikami byli głównie hiper-religijni pacjenci z padaczką psychomotoryczną.

W nowym badaniu udział wzięła duża próba osób. Część z nich cierpiała na depresję, natomiast grupa kontrolna nigdy nie doświadczyła depresji lub chorób neurologicznych. Z badania wykluczono osoby, które spełniały kryteria chorób psychiatrycznych innych niż depresja lub cierpiały z powodu istotnych zaburzeń poznawczych czy uzależnień. Uczestników pytano o udział w publicznych zgromadzeniach, prywatne praktyki religijne (modlitwa, medytacja, czytanie Biblii), członkostwo w grupach religijnych, gwałtowne nawrócenie (new-born - doświadczenie religijne, które polega na odwróceniu się od grzechów i uznaniu Chrystusa za Zbawiciela), czy inne doświadczenia religijne, które odmieniły życie. W analizie zebranych danych uwzględniono czynniki psychospołeczne i demograficzne, takie, jak przebyty ostry stres, wsparcie przyjaciół, zadowolenie z życia towarzyskiego, depresja, wiek, płeć, rasa i wykształcenie.

Hipokamp jest rejonem mózgu, który bierze udział w praktykach duchowych i religijnych. Aktywuje się podczas medytacji. U niektórych epileptyków mniejszy hipokamp jest skorelowany z hiper-religijnością. Poprzednie badania sugerują, że przewlekły stres może na różne sposoby prowadzić do zaniku hipokampu. Znaczący zanik hipokampa zapowiada depresję, demencję czy chorobę Alzheimera.

Największy zanik hipokampa zaobserwowano u osób, których życie zostało odmienione przez ważne doświadczenie religijne (m.in. gwałtownie nawrócenie), oraz u bezwyznaniowców. Zmian tych nie wyjaśniły uwzględnione czynniki psychospołeczne i demograficzne. Częstość udziału w publicznych zgromadzeniach czy prywatna aktywność religijna nie miały wpływu na zanik hipokampa.

Wyniki nowego badania sugerują, że to przynależność do mniejszości religijnej (nawróceni lub bezwyznaniowcy) może być źródłem przewlekłego stresu, który powoduje zmiany w mózgu i może powodować lub przyspieszać choroby neurodegeneracyjne.

Źródło: Owen AD, Hayward RD, Koenig HG, Steffens DC, Payne ME (2011) Religious Factors and Hippocampal Atrophy in Late Life. PLoS ONE 6(3): e17006. doi:10.1371/journal.pone.0017006.

Opracowanie: Zuzanna Niemier