Racjonalista - Strona głównaDo treści


Fundusz Racjonalisty

Wesprzyj nas..
Zarejestrowaliśmy
199.559.051 wizyt
Ponad 1065 autorów napisało dla nas 7364 tekstów. Zajęłyby one 29017 stron A4

Wyszukaj na stronach:

Kryteria szczegółowe

Najnowsze strony..
Archiwum streszczeń..

 Czy konflikt w Gazie skończy się w 2024?
Raczej tak
Chyba tak
Nie wiem
Chyba nie
Raczej nie
  

Oddano 246 głosów.
Chcesz wiedzieć więcej?
Zamów dobrą książkę.
Propozycje Racjonalisty:
Sklepik "Racjonalisty"

Złota myśl Racjonalisty:
Chrystus wypędził handlarzy ze świątyni. Potem handlarze zmądrzeli: przywdziali szaty kapłańskie.
 Kultura » Historia

Plaga Justyniańska a upadek świata antycznego [5]
Autor tekstu:

VII. ZASIĘG I ŻNIWO EPIDEMII

Kolejną sprawą, jaką powinniśmy się zająć, jest z kolei kwestia ilości zmarłych na Plagę Justyniańską.. Wiemy, że zdziesiątkowała ona także armie Belizariusza w Italii, ale również świeżo odbudowywane przez Justyniana miasta Kartaginy i Libii. Prokopiusz i Zachariasz pisali o dziennym umieraniu czasem do dziesięciu tysięcy ludzi w samej stolicy. Jednakże trzeba od razu zaznaczyć, iż Konstantynopol został najmocniej zdziesiątkowany przez chorobę, z czym znów zgadzają się wszyscy autorzy, to zaś nie oznacza iż każde z miast cierpiało podobnie. Michael McCormick w swojej książce Origins of the European Economy. Communications and Commerce AD 300-900, podaje iż Konstantynopol osiągnął ponownie swoją liczbę populacji sprzed 541 dopiero w IX wieku naszej ery. Najczęściej przyjmowaną we współczesnych rekonstrukcjach umieralności w kilku pierwszych miesiącach 541 roku w Konstantynopolu liczbą, jest odpowiednik pięciu tysięcy ludzi dziennie. To też oznacza, iż w Konstantynopolu, wraz z pierwszym uderzeniem choroby ofiary śmiertelne mogły wynieść nawet dwieście, dwieście pięćdziesiąt tysięcy ludzi. Jeżeli przyjąć jedną trzecią tej umieralności (to jest mniej niż dwa tysiące ludzi dziennie) w tym samym okresie dla większości miast Bałkan, Egiptu, Palestyny, Północnej Afryki i Syrii, to osiągniemy liczbę, z którą zgadzają się już nie tylko David Key, ale także Wiliam Rosen, Wendy Orent, Mitchel Stephen, Lester K. Little (Plague and the End of Antiquity: The Pandemic of 541-750),, a nawet sam Mc Cormick, który poprzez śledzenie również nowszych odkryć archeologicznych na terenie dzisiejszej Gazy, w 2002 i 2003 roku zebrał materiały potwierdzające podobne wnioski. Przy pierwszym zaledwie wybuchu choroby, czyli w latach 541-543, w świecie śródziemnomorskim i na wymienionych szczególnie uprzednio terytoriach zmarło około 20-22 mln ludzi. Nic więc dziwnego, że dla współczesnych te zdarzenia mogły wydawać się im zbliżającym końcem świata. [ 22 ] Grzegorz I Wielki w jednym ze swoich kazań otwarcie wezwał do uznania szalejącej epidemii za karę zesłaną przez Boga i straszył końcem ludzkości jeżeli nie zacznie się pokuta miasta Rzymu.

VIII. KONSEKWENCJE EPIDEMII

McCormick posuwa się do nazwania Plagi Justyniana Pandemią Justyniana i przypisuje jej ogromne znaczenie w procesie zmieniania całego systemu ekonomicznego antycznej Europy. Uzupełniając tezę Henri Pirenne o zmniejszającej się roli handlu miejskiego i handlu wschodniej ściany morza śródziemnego z zachodnią, jesteśmy w stanie teraz powiedzieć, czemu i jak dochodzi do powyższych zmian. Jesteśmy w stanie też inaczej spojrzeć na problem znikającej większości zromanizowanej ludności Bałkan, czy Egiptu, Afryki, czy Syrii. Kiedy na historyczną 'siatkę' zdarzeń i informacji o słabnącej ekonomii, i upadających miastach od 541 roku, nałożymy kolejny czynnik, jakim jest stopniowe ich wyludnianie wraz z każdorazowo powracającą pandemią, oraz zauważymy, iż ludny żyjące w głębi Półwyspu Arabskiego nie zostają dotknięte główną pandemią, a jedynie pomniejszymi epidemiami kosztującymi życie tysięcy, a nie milionów ludzi, zrozumiemy dlaczego dochodzi do cyklicznego wzrostu populacji Półwyspu Arabskiego i emigracji zarówno ludności jak i idei, kultury i języka na wyludnione obszary Bliskiego Wschodu (a w perspektywie wieku na wszystkie południowo-wschodnie wybrzeża Morza Śródziemnego). Zrozumiemy, dlaczego koszty wojen zaczynają się powiększać mimo obniżenia ilości żołnierzy Cesarstwa.

Malejąca populacja Marsylii wyjaśni nam, czemu zastępowane są 'ludy kupców' z Syrii, przybywającymi barbarzyńcami. Czemu zarówno Persja jak i Cesarstwo nie mają siły ekonomicznej i zasobów ludzkich do walki z powstającym Kalifatem. Dowiemy się, dlaczego Cesarstwo Bułgarii miało okazję do wzmocnienia i wykorzystania nowych terenów, a misja Justyniana okazała się zbyt ryzykowna w nowej, po pandemicznej i — wciąż pomiędzy kolejnymi falami epidemii — Europie wybrzeży Morza Śródziemnego.

Wreszcie pozwoli nam to zrozumieć, czemu zmienia się najważniejsza podstawa ekonomiczna gospodarki starożytności, jaką dotąd stanowiło niewolnictwo. Dlaczego powoli zaczyna ono podupadać. Podobnie tak jak druga epidemia dżumy — już w późnym średniowieczu — doprowadza do zmniejszenia się rąk do pracy, a przez to poprawy sytuacji mieszkańców Europy poprzez podwyższenie standardu życia i areału ziemi przypadającej na każdą jednostkę; tak samo w czasie pierwszej epidemii dżumy, brak niewolników, szybko rosnąca depopulacja zwłaszcza miast, ale i latyfundiów doprowadza nie tylko do najszybciej postępującego upadku kulturowego, coraz szybciej rosnących podziałów religijnych wewnątrz chrześcijaństwa, umożliwiając narodzenie się islamu, ale i w efekcie długofalowym — kończy i zamyka pewną epokę — Epokę Antyczną, wraz z istniejącą w niej siłą bazową gospodarki.

Również o tych samych wypadkach może świadczyć dokumentacja biurokracji Cesarskiej, nowe prawa wprowadzane przez Justyniana i jego następców pozwalające na szybsze załatwianie spraw spadkowych, uproszczenie podziału dóbr osób niespisujących testamentów, czy nawet jak tego chce Prokopiusz — ułatwienie Justynianowi przyjęcia tytułu autokrator. Jeżeli tak spojrzymy na cały ten okres historii, wtedy jasna staje się stagnacja imperium, które jeszcze na samym początku panowania Justyniana wydawało się mieć może kłopotliwą, ale wykonalną możliwość odbudowania wielkości Cesarstwa. Stagnacja ekonomiczna wraz z postępującym upadkiem populacyjnym spowoduje zawężenie się występowania wielkich miast jedynie — w gruncie rzeczy — do Anatolii i jeżeli nie doprowadzi aż do 602 roku do żadnych większych ubytków terytorialnych (A nawet do ich powiększenia w czasach największych klęsk epidemiologicznych za panowania Justyniana, aż do panowania Maurycego) to jednak pozwoli w końcu wytłumaczyć tak gwałtowny upadek w ciągu 39 kolejnych lat imperium wciąż dominującego nad znanym światem, które zdąży nawet w 629 roku pobić doszczętnie (mimo zupełnego wyczerpania sił i zasobów ludzkich i monetarnych) swojego największego wroga - Persję Sasanidów.

Teraz zrozumiemy tego „kolosa na drewnianych nogach" jakim stawało się bardzo szybko (w ciągu dosłownie stulecia 541-641) Cesarstwo Rzymskie, aby przekształcić się w okrojone i kadłubowe Cesarstwo Bizantyjskie. Jeżeli przyjmiemy za dzisiejszymi autorytetami biologii, iż Plaga Justyniańska mogła zabić około 22 mln ludzi w latach 541-543 i kolejne kilkadziesiąt milionów do roku 641, aby pod koniec roku 750 rozpłynąć się równie szybko jak się pojawiła — w mroku historii — zabierając ze sobą łącznie do grobu prawie 100 milionów ludzi — wtedy zdamy sobie sprawę z ogromu tego problemu. Stanie się to jeszcze bardziej rażące, gdy uprzytomnimy sobie, iż cała populacja ziemi — około roku 500 naszej ery — liczyła 300 milionów.

IX. PODSUMOWANIE

Jasne jest, iż nie można uznać, iż sama depopulacja, wywołana epidemiami była winowajcą upadku systemu ekonomicznego i kulturowego starożytnego świata śródziemnomorskiego około połowy VII wieku naszej ery; lecz jeżeli uczynimy ją jednym z bardziej liczących się czynników poza nadwyrężeniem podatkowym, postępującym powiększaniem latyfundiów, wojnami z państwem Sasanidów i postępującym światem Islamu, wtedy lista przyczyn będzie kompatybilna z wynikającymi z nich skutkami — właściwym upadkiem łacińskiego Cesarstwa Rzymskiego i początkiem greckiego Cesarstwa Bizantyjskiego.

Bibliografia:

Źródła:

  •  Procopius, History of the Wars, Secret History, and Buildings., translated by Averil Cameron, Washington Square Press, New York 1967.
  •  The Book of Hadith: Sayings of the Prophet Muhammad from the Mishkat al Masabih., translated by Charles Le Gai Eaton, The Book Foundation Press, 2008.
  • Translated Texts for Historians. Volume 33., The Ecclesiastical History of Evagrius Scholasticus., translated by Michael Whitby, Liverpool University Press 2000.
  •  Zachariah of Mitylene, The Syriac Chronicle Known As That of Zachariah of Mitylene., Translated by F. J. Hamilton, London 1899.

Opracowania:

  • Cook David, Martyrdom in Islam., Cambridge University Press, 2007.2. Dols Michael W., Plague in Early Islamic History. [in:] „Journal of the American Oriental Society", Volume 94, No. 3, 1974.
  • Epidemics and Ideas: Essays on the Historical Perception of Pestilence [in:] „Population Studies.", edited by Terence Ranger, Paul Black, Volume 48, No. 3, Taylor & Francis, Ltd. on behalf of the Population Investigation Committee, 1994.4.
  • Genotyping, Orientalis-like Yersinia pestis, and plague pandemics., [in:] „Emerging Infectious Diseases", M. Drancourt, V. Roux, L.V. Dang, L. Tran-Hung, 2004.
  • Gibbon Edward, The Decline and Fall of the Roman Empire, Modern Library, New York 2003.6. Gregory E. Timothy, History of Byzantium, Oxford 2005.
  •  Harbeck M, Seifert L, Hänsch S, Wagner DM, Birdsell D, et al.  (2013) Yersinia pestis DNA from Skeletal Remains from the 6th Century AD Reveals Insights into Justinianic Plague PLoS Pathog 9 (5): e1003349. doi:10.1371/journal.ppat.1003349
  • Heather Peter, The Fall of the Roman Empire: A New History of Rome and the Barbarians, Oxford University Press, Oxford, Missisipi 2007.9. Herrin Judith, Byzantium: The Surprising Life of a Medieval Empire., 2007.
  • Hitti K. Philip, Dzieje Arabów, PWN, 1989.11. Keys David Patrick, Catastrophe: an investigation into the origins of the modern world., New York 2000.
  • Linden Eugene, The Winds of Change: Climate, Weather, and the Destruction of Civilizations., Simon & Shuster, New York 2007.
  • Little K. Lester, Plague and the End of Antiquity: The Pandemic of 541-750., Cambridge University Press, Cambridge 2006.
  • McCormick Michael, Origins of the European Economy. Communications and Commerce AD 300-900, London 2007.15. McNeill William, Plagues and Peoples., Bantam Doubleday Dell Publishing Group, New York 1976.
  •  Mitchell Stephen, The history of later Roman Empire. AD 284-641., Blackwell History Press, Cambridge in Massachusetts 1993.
  • Moorhead, J,. Justinian., London 1994.18. Orent Wend, Plague, The Mysterious Past and Terrifying Future of the World's Most Dangerous Disease., Simon & Schuster, New York 2004.
  •  Pirenne Henri, Medieval Cities. Their Origins and The Revival of Trade., Princeton University Press, Oxford 1980.
  • Rosen William, Justinian's Flea: Plague, Empire, and the Birth of Europe., Viking Adult Press, 2007.
  • RuRRussell J. C., Late Ancient and Medieval Population. [in:] „Transactions of the American Philosophical Society"., Philadelphia 1958.22. Scientists Identify Genes Critical to Transmission of Bubonic Plague [in:] „National Institute of Allergy and Infectious Diseases", 2013.
  • Strange Le Guy, Collected Works of Guy Le Strange: The Medieval Islamic World, Band 1., edited by Hugh Kennedy, .B.Tauris & Co Ltd, 2012.
  • Wacher S. John, The Towns of Roman Britain., University of California Press, Berkley 1974.25. Zientara Benedykt, Historia powszechna średniowiecza, Wydawnictwo Trio, Warszawa 1973.

1 2 3 4 5 
 Dodaj komentarz do strony..   Zobacz komentarze (9)..   


 Przypisy:
[ 22 ] 'At about this time a plague occurred, as result of which all human life was very nearly extinguished.'; Procopius, History of the Wars, Secret History, and Buildings., translated by Averil Cameron, Washington Square Press, New York 1967, p. 115.

« Historia   (Publikacja: 02-09-2016 )

 Wyślij mailem..   
Wersja do druku    PDF    MS Word

Adam Pawłowski
Student historii UW i pracownik Muzeum Wojska Polskiego. Religiosceptyk, z zamiłowaniem do fizyki teoretycznej i geopolityki, amator psychologii ewolucyjnej i kofeiny.

 Liczba tekstów na portalu: 17  Pokaż inne teksty autora
 Najnowszy tekst autora: Czy trwały pokój w Syrii i Iraku jest możliwy? cz. 3
Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl. Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie, bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
str. 10034 
   Chcesz mieć więcej? Załóż konto czytelnika
[ Regulamin publikacji ] [ Bannery ] [ Mapa portalu ] [ Reklama ] [ Sklep ] [ Zarejestruj się ] [ Kontakt ]
Racjonalista © Copyright 2000-2018 (e-mail: redakcja | administrator)
Fundacja Wolnej Myśli, konto bankowe 101140 2017 0000 4002 1048 6365