Państwo i polityka » Politologia
Polski i brytyjski samorząd terytorialny - zasadnicze różnice [2] Autor tekstu: Jerzy Kolarzowski
·
[szczebel najniższy,
podstawowy] wspólnoty lokalne
odpowiednik świeckich parafii — 1350.
Dla księstwa
Walii — także 2 stopnie:
·
[szczebel najwyższy]
jednostki unitarne (całość funkcji samorządowych) -w liczbie 22
(jednostki odpowiadają 9-u
hrabstwom terytorialnym, 10-u hrabstwom miejskim i 3-em miastom wydzielonym),
·
[szczebel najniższy] wspólnoty podstawowe z radami, bądź zgromadzeniami mieszkańców
Dla prowincji
Irlandia Północna — tylko 1 pośredni
poziom decentralizacji:
·
[szczebel pośredni tylko]
całość funkcji samorządowych w dystryktach w liczbie 11 (od 01.01.2015 r.,
wcześniej było ich 26, jak podaje K. Rudzik-Maruszak — patrz przypis nr 9).
4/ Asymetria dotyczy również
mechanizmów działań procesualnych samorządu terytorialnego a to w związku z obowiązującą w Wlk. Brytanii doktryną
ultra vires. Zakłada ona, że władze lokalne mogą dostarczać tylko te usługi,
które im Parlament przekazał expressis
verbis w wydanych ustawach. Zasada
ultra vires wraz z doktryną suwerenności parlamentu prowadziła do uwiądu
niektórych inicjatyw czy funkcji władz lokalnych zwłaszcza w ekstraordynaryjnych
warunkach pogodowych. Specjaliści pisali w różnego rodzaju opracowaniach i studiach porównawczych o zawężeniu działalności samorządu terenowego Wlk.
Brytanii.[13] W rezultacie władze
lokalne miały często bardzo mało atrybutów i środków skutecznych działań,
zwłaszcza w kontekście braku swobody finansowej. Najlepiej podać ilustracyjne
przykłady: np. w Coventry debatowano nad tym, czy można zwiększyć samowolnie
wysokość kosztów utrzymania zieleni miejskiej w okresie kilkutygodniowej suszy.
Torpedowano nowe inicjatywy nawet tak elementarne jak zakładanie lodowisk dla
młodzieży, gdyż dotychczas nie było praktyki zapewniania działań na świeżym
powietrzu w okresie zimowym, itp. Każda inicjatywa wykraczająca poza formowany
na bieżąco enumeratywny katalog, jakiego podjęłyby się władze lokalne w Wielkiej
Brytanii był traktowany jako posunięcie ultra vires — a więc co do zasady
nieważne z racji braku ustawowego umocowania.
Zmiany w tym zakresie
wprowadził Localism Act z 2011, który
istotnie ukonstytuował generalną kompetencję władz lokalnych, adaptując
dotyczącą obywateli zasadę „co nie jest prawnie zabronione, jest dozwolone". Od
2011 roku władze lokalne mogą przywoływać tę liberalną regułę i w każdym
procesie decyzyjnym zastosować ją analogicznie do najniższego szczebla sądów
karnych. Wyjaśnienie tej kwestii sięga decyzji Elżbiety Wielkiej, etnicznego
upodmiotowienia poddanych. Poddanym Jej Królewskiej Mości przyznano prawo bycia
obywatelami — citizens na wzór
starożytnego Rzymu[14].
4. Budowa samorządu
terytorialnego wolnej Polski.
Idee te kiełkowały przez cały okres PRL ale znajdowały wyraz w momentach
szczególnego ożywienia bp. w okresie 16
miesięcy ograniczonego pluralizmu — legalnego istnienia NSZZ Solidarności. W dniu 9 lipca 1981 — w 11-ym miesiącu ograniczonego pluralizmu — powołany zostaje
Społeczny Zespól do spraw Samorządu Terytorialnego i Instrumentów Polityki
Przestrzennej pod przewodnictwem profesora Jerzego Regulskiego[15].
Nastepnie włączają się do tego zespołu przedstawiciele Polskiego Towarzystwa
Ekonomicznego, zajmujący się głównie samorządami zawodowymi. W grudniu 1988 w ramach Komitetu Obywatelskiego powstaje Komisja do Spraw Samorządu
Terytorialnego. W wyniku przemian ustrojowych i po wyborach 04.06.1989 po
powołaniu w parlamencie drugiej, wyższej izby, ukształtowała się w niej Senacka
Komisja Samorządu Terytorialnego. W spektrum wielu faktów reformy ustrojowej
państwa zdarzenie to ma znaczenie o tyle, że dyskusje podnoszone na temat
kształtu izby wyższej powracają z pewną prawidłowością np. wraz z postulatem
przekształcenia senatu RP w izbę samorządową.
Większość zmian dotyczących
samorządu lokalnego przypada na rok 1990. 17 marca 1990 przyjęta zostaje ustawa o pracownikach samorządowych, a także kolejna o terenowych organach
administracji rządowej. Tego samego roku wprowadzone zostają z dniem 10 maja
nowe przepisy przejściowe, wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych. Jednocześnie w tym samym czasie w drodze
ustawy przyjęto zdefiniowanie oraz rozdzielenie kompetencji organów gmin i organów administracji ogólnej. 27 maja 1990 odbyły się pierwsze nie ograniczone w zakresie reprezentacji politycznej wybory do rad gmin.
Kolejne zmiany dotyczące
przebudowywanego samorządu następują w roku 1992. Samorząd terytorialny w Polsce
zaczął mieć swoje zadania i potrzebne do realizacji środki finansowe. Zatem
okazało się koniecznym uchwalenie ustawy o dochodach gmin, co nastąpiło 1
kwietnia 1992.
Mała konstytucja wprowadzona w pierwszej kadencji w pełni demokratycznego Sejmu — 17.10.1992 przyjęła nazwę
ustawy o rozdziale władzy ustawodawczej od wykonawczej i o samorządzie
terytorialnym. Monteskiuszowski podział władz odrzucany z przyczyn
ideologicznych w PRL małymi krokami wracał do Rzeczpospolitej. Pełna
legitymizacja tej niezwykle istotnej reguły ustrojowej nastąpi dopiero po
wejściu w życie konstytucji RP z 1997 r.
Jednocześnie zaczęto zakładać
organizacje będące poziomym forum dyskusji i wymiany doświadczeń miedzy
przedstawicielami samorządów w Polsce. Były to Unia Metropolii Miast Polskich.
Wcześniej, bo w latach 1990 — 1991 przedstawiciele samorządów lokalnych
reaktywują istniejący na podobnych jak w II RP zasadach, Związek Miast Polskich, a w niedługim czasie Krajowy Sejmik Samorządowy. W kolejnym 1993 roku powstaje
Związek Gmin Polskich. Rekapitulując ten niezwykle intensywny okres III RP,
można wskazać na kilka zasadniczych problemów wokół których skupiała się
dyskusja dotycząca regulacji funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce.
Są to:
·
konstytucyjne gwarancje dla
funkcjonowania, autonomii i kompetencji samorządu terytorialnego(zwłaszcza na
gruncie Konstytucji z 02.04.1997 r);
·
zakres decentralizującego
nadzoru nad wachlarzem zagadnień przekazanych do samodzielnego decydowania przez
organy samorządu terytorialnego;
·
finansowe zabezpieczenie
zadań powierzonych jednostkom samorządu terytorialnego;
·
ustawowe środki kontroli
zwierzchniej i finansowej działań samorządu terytorialnego;
·
ingerencja na skutek
przyznania w ustawach określonego władztwa administracji resortowej i bezpośrednia ingerencja poprzez wojewodów (reprezentantów rządu na terenie 16
województw)[16].
Pomimo tych sporów i debat
zarówno w sferze politycznej jak i akademickiej we wzajemnym porównywaniu
struktur brytyjskich i polskich najistotniejsze są czynniki kształtujące
świadomość wspólnot lokalnych w skali regionów i całego państwa. Stąd też w podsumowaniu tego studium znajdzie się kilka refleksji, które mogą dopomóc w zrozumieniu skali odmienności tego sytuującego się z boku, niegdyś imperium, a dziś jedynie większego państwa Europy.
5. Anty-uniwersalizm i panowanie — brytyjska tożsamość. O obliczu Wielkiej Brytanii decyduje w znaczącym stopniu postrzeganie i kreowanie własnej tożsamości przez elitarne grupy w każdej z klas społecznych.
Do grup elitarnych, także wśród robotników społeczeństwo brytyjskie zalicza
tych, którzy na danym terenie mieszkają co najmniej od trzech pokoleń. Jednym z głównych powodów strajków jakie towarzyszyły zamykaniu kopalń przez M. Thatcher
był jednakowy sposób traktowania ludzi zmuszanych do zmiany zajęcia a często
również zmiany miejsca zamieszkania. Rodziny robotników, które przez kilka
pokoleń dorobiły się małego domku z ogródkiem oczekiwały zwiększonej pomocy.
Poza tym wskazywano, iż w miastach związanych z górnictwem z podatków lokalnych,
większych niż w innych rejonach, zwłaszcza w czasach dobrej koniunktury na
węgiel, wytworzono wspaniałą infrastrukturę: kluby, domy kultury, biblioteki,
kościoły, obiekty sportowe, parki rozrywki, itp. Jednakowe odszkodowania
finansowe przy masowych zwolnieniach pracowników tego różnicującego stanu rzeczy w ogóle nie uwzględniały[17].Jednakowo
traktowano górników z kopalń osiemnastowiecznych i dwudziestowiecznych. Zjawisko
to najdobitniej pokazuje, że istotne zmiany ekonomiczne i polityczne mogą
nastąpić jedynie po pogłębionym i właściwym rozpoznaniu tożsamości kulturowej
wszystkich tych, których dotyczą.
Niemal wszyscy piszący o historii czy kulturze Zjednoczonego Królestwa są zgodni, że treściami
składowymi, budującymi tożsamość Brytyjczyków okazały się dwa elementy tradycji:
·
protestantyzm[18]
i
·
dorobek Oświecenia w Anglii i Szkocji.
Protestantyzm przybierał,
bądź postać anglikańską wyraźnie odcinając się od jakichkolwiek związków z papiestwem, bądź prezbiteriańską, formę intelektualnie głębszą, ascetyczną,
pełną skupienia. Prezbiterianizmem określa się wszelką anglosaską postać
kalwinizmu, religii, która poczynając od środkowej Anglii aż po Szkocję znalazła
dla siebie znakomite warunki rozwoju oraz dokonała znaczących przemian
społecznych. Przemiany te polegały głownie na utrwalaniu nominalizmu Ockhama w etyce[19], w prawodawstwie i życiu codziennym[20].
W anglosaskim piśmiennictwie
często możemy spotkać się z opinią, wręcz zaleceniem, by wiedzy dotyczącej
katolicyzmu nie czerpać od rodzimej, wewnątrz-brytyjskiej mniejszości, gdyż ta
grupa zapóźniona politycznie (prawa wyborcze uzyskali w roku 1829), będąc stale
mniejszością może przekazać obraz jedynie skrzywiony, a więc nieprawdziwy, tej
religii. Ale istnieją też liczne powody historyczne, upamiętniane w lokalnych
tradycjach[21].
Brytyjczycy pragnący
dowiedzieć się czegoś więcej o religii katolickiej postępują zgodnie z utrwalonym na etapie szkolnej edukacji uprzedzeniem, mówiącym o jej
antypaństwowym obliczu, jej lęku przed praktycznością i interesującej, choć
żmudnej w odbiorze mistyce. Stąd też w zakorzenionym od pokoleń przeświadczeniu w celach omawianego poznania należy zwrócić się na południe. Francja czy
Hiszpania to państwa, z którymi Wielka Brytania w przeszłości walczyła i dosyć
często rywalizowała[22].
1 2 3 4 5 Dalej..
« Politologia (Publikacja: 12-04-2020 )
Jerzy KolarzowskiDoktor habilitowany, adiunkt w Instytucie Historyczno-Prawnym Uniwersytetu Warszawskiego (Wydział Prawa i Administracji). Współzałożyciel i rzecznik prasowy PPS (1987 - luty 1988), zwolniony z pracy w IPiP PAN (styczeń 1987), współredagował Biuletyn Informacyjny Ruchu Wolność i Pokój (1986–1987), sygnatariusz platformy Wolność i Pokój (1985), przekazywał i organizował przesyłanie m.in. do Poznania, Krakowa, Gdańska, Lublina i Puław wielu wydawnictw podziemnych. Posiada certyfikat „pokrzywdzonego” wystawiony przez IPN w 2003 r. Master of Art of NLP. Pisze rozprawę habilitacyjną "U podstaw europejskiej filozofii praw człowieka. Narodziny jednostki w sferze publicznej i prywatnej w pismach Braci Polskich". Zainteresowania: historia instytucji życia publicznego i prywatnego, myśl etyczna i religijna Europy (zwłaszcza okresu reformacji). Bada nieoficjalne nurty i idee inspirujące kulturę europejską. Hobby: muzyka poważna, fotografia krajobrazowa. Autor książki Filozofowie i mistycy Liczba tekstów na portalu: 51 Pokaż inne teksty autora Poprzedni tekst autora: Huig de Groot - świeckie polis i krawędzie czasu | Wszelkie prawa zastrzeżone. Prawa autorskie tego tekstu należą do autora i/lub serwisu Racjonalista.pl.
Żadna część tego tekstu nie może być przedrukowywana, reprodukowana ani wykorzystywana w jakiejkolwiek formie,
bez zgody właściciela praw autorskich. Wszelkie naruszenia praw autorskich podlegają sankcjom przewidzianym w
kodeksie karnym i ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.str. 10282 |